Ахсынньы 11

Ахсынньы 11 диэн Григориан халандаарыгар сыл 345-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 346-c күнэ). Сыл бүтүө 20 күн баар.

Бэлиэ күннэр

• ХНТ ХНТ — Дойдулар ардыларынааҕы хайа күнэ. 2003 сыллаахтан бэлиэтэнэр. 2023 сыллааҕы ыҥырыыта: «Хайа экосистиэмэтин сөргүтүү» (Restoring mountain ecosystems (ааҥл.))
• Арассыыйа Арассыыйа — Андреевскай былаах күнэ
• Аргентина Аргентина — Үҥкүү күнэ
• АХШ АХШ — Индиана күнэ
• Буркина Фасо Буркина Фасо — Өрөспүүбүлүкэ күнэ, 1958 сыллаахха Үөһээ Вольта Франция холбоһугун иһинэн автономияны ылбыт
• Ираак Ираак, Ираак Курдистаана — Курд дьахталларын сойууһа төрүттэммит күнэ
• Пилипиин Пилипиин — Пампанга провинция күнэ

Түбэлтэлэр

• 220 — Кытайга Сянь-ди ыраахтааҕы бөрүстүөлтэн батынарга күһэллибит, Хань династия түмүктэммит.
• 361 — Юлиан ыраахтааҕы Константинопольга Риим импиэрийэтин соҕотох ыраахтааҕыта быһыытынан киирбит.
• 1618 — Речь Посполита уонна Нуучча саарыстыбатын ыккардыларыгар Деулиннааҕы эйэлэһии буолбут, Нуучча-поляк сэриитэ түмүктэммит.
• 1905 — Киевкэ оробуочайдар өрө турбуттар. Шулявскай өрөспүүбүлүкэ үөскээбит.
• 1941 — Германия уонна Италия Америка Холбоһуктаах Штааттарыгар сэриини биллэрбиттэр. АХШ эмиэ сэриини биллэриинэн хоруйдаабыт.
  • Польша Дьоппуон импиэрийэтигэр сэриини биллэрбит.
• 1942 — Никон Табунасов диэн уус-уран киинэҕэ уһуллубут саха бастакы артыыһын Москубаҕа тыйаатырга үлэлии сырыттаҕына тутан хаайбыттар, суут олунньуга буолбут, өрөбөлүүссүйэни утарыыга" буруйдаан 5 сылга лааҕырга ыыппыт. Талааннаах артыыс кэлиҥҥи дьылҕата биллибэт.
• 1946 — ХНТ Оҕо пуондата эбэтэр ЮНИСЕФ — ыксаллаах быһыыга оҕо-аймаҕы көмүскүүр ХНТ анал тэрилтэтэ олохтоммут.
• 1950 — Саха АССР Миниистирдэрин Сэбиэтэ "Дьокуускайдааҕы куорат бензоколонкатын тэрийэр туһунан" уураах ылыммыт.
• 1972 — Ыйга сылдьыбыт киһилээх хараабыллартан бүтэһигэ Аполлон-17 Ый ньууругар олорбут.
• 1990 — Албания үрдүнэн устудьуоннар уонна оробуочайдар уулуссаҕа тахсыбыттар, тиһэҕэр бу Албанияҕа хомуньуус былааһа сууллуутугар тиэрдибитэ.
• 1991 — Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Борис Ельцин «Өрөспүүбүлүкэҕэ хостонор айылҕа баайыгар Саха ССР боломуочуйаларын туһунан» диэн 277№ ыйаахха илии баттаабыт. Бу ыйааҕынан Саха сирин баайын хостуулларын иһин хостуур тэрилтэлэр төлөбүрдэрин уонна куортам төлөбүрүн бэрээдэгин уонна кээмэйин өрөспүүбүлүкэ быһаарар бырааптаммыта. Онон "Саха-Арассыыйа алмаастара" тэрилтэ аренда харчытын өрөспүүбүлүкэҕэ төлүүр буолбута.
• 1994 — Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Борис Ельцин Чэчиэн Өрөспүүбүлүкэтигэр аармыйа киллэрэргэ дьаһайбыт, Бастакы чэчиэн сэриитэ саҕаламмыт.
• 1997 — Киото боротокуола илии батыыырга аһыллыбыт.
• 2001 — Кытай Аан дойдутааҕы эргиэн тэрилтэтигэр (ВТО) киирбит.
• 2010 — Москубаҕа «Архнадзор» диэн түмэт-тэрилтэ "Арассыыйа Федерациятын норуоттарын култуураларын утумун туһунан" (нууч. «О культурном наследии народов Российской Федерации») сокуону уларытары утаран миитин тэрийбит. Бу уларытыы архитектура мэҥэлэрин алдьатары көҥүллүүр этэ. Маннык миитиннэр Арассыыйа элбэх куораттарыгар буолбуттар.

Төрөөбүттэр

• 1911 — Нагиб Махфуз — Эгиипэт суруйааччыта, 1988 с. Нобель литэрэтиирэҕэ бириэмийэтин кыайыылааҕа. Аныгы араб литэрэтиирэтин ордук биллиилээх суруйааччыларыттан биирдэстэрэ.
• 1911 — Цянь Сюэсэнь — кытай учуонайа, чинчийээччитэ, Кытай халлаан куйаарын (космос) программатын төрүттээччитэ, АХШ космос программатын кыттыылааҕа, кытай баллистическай ракеталарын оҥорбут киһи.
• 1918 — Александр Солженицын — нуучча суруйааччыта, драматург, публицист, бэйиэт, түмэт диэйэтэл, 1970 сыллааҕы Нобель литэрэтиирэҕэ бириэмийэтин лауреата.
• 1953 — Андрей Макаревич — нуучча ырыаһыта, музыкант, «Машина времени» бөлөх басхана, РФ норуодунай артыыһа.
• 1969 — Вишванатан Ананд — Ииндийэ гроссмейстерэ, саахымакка аан дойду 15-с чөмпүйүөнэ.

Өлбүттэр

• 1981 — Степан Стручков — Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Дьабыыл нэһилиэгэр бастакынан комбайны, локомотивы, электрическэй мотуордаах миэлиҥсэни үлэлэппит туруу улэһит, бастакы тракторист, электрик уонна рационализатор.
• 1995 — Николай Якутскай — Саха норуодунай суруйааччыта, 1946 сылтан ССРС сурууйааччыларын сойууһун чилиэнэ, «Хотугу сулус» уонна «Полярная звезда» сурунааллар сүрүн эрэдээктэрдэрэ.