Kalaallit Nunaat
Kalaallit Nunaat[1] (muhtumin maid Ruonáeana[1], dánskkagillii: Grønland) lea máilmmi stuorimus suolu. Kalaallit Nunaat gullá Dánmárkui, muhto das lea maid siskkáldas iešstivrejupmi, iige dat omd. gula EU:ii, dego Dánmárku. Politihkalaččat Kalaallit Nunaat gullá Eurohpái, muhto geográfalaččat Davvi-Amerihkái.
Kalaallit Nunaat
Ruonáeana | |
|---|---|
 Leavga |
 Vearjogovva |
 Kárta |
|
| Gonagas | Frederik X |
| Stáhtaministtar | Kim Kielsen |
| Oaivegávpot | Nuuk |
| Viidodat | 2 166 086 km² |
| Olmmošlohku | 56 452 |
| – ássečoahkkisvuohta | 0,027/km² |
| Virggálaš gielat |
Ruonáeatnangiella (Kalaallisut) |
| Valuhta | Dánmárkku ruvdno () |
| Nationálalávlla | Nuna asiilasooq |
| Interneahtta-TLD | .gl |
Namma
rievdatRuonáeatnama kalaallisutgiel namma lea Kalaallit Nunaat, mii máksá 'olbmuid eana'. Ovdal go ođđa čállinvuohki váldojuvvui atnui 1970-logus namma čállo Kalâtdlit Nunât. Dakkár riikka namma lei maid poastamearkkain jagi 1978 rádjái.
Riikka dánskkagiel namma, Grønland lea vikiŋggaid árbi ja máksá ’ruonas eana’, mas boahtá maiddái riikka nubbi davvisámegiel namma, Ruonáeatnan.
Politihkka
rievdatInatsisartut lea Kalaallit Nunaata ovtta gámmára parlameanta. Das leat 31 lahtu, geat válljejuvvojit njealji jagi gaskkaid relatiiva válgavugiin. Kalaallit Nunaatas galget maiddái guokte parlameantalahtu Dánmárkku stuorradiggái.
Váldobellodagat leat sosiálademokráhtalaš Siumut ja liberálalaš Atassut. Jagi 2009 stuorámus bellodahkan šattai gurutbellodat Inuit Ataqatigiit.
Jagi 1975 rájes Kalaallit Nunaat lea gullan EECii, muhto guđii dan jagi 1985. Dan dihte iešstivrenguovlun Kalaallit Nunaat ii gulage Eurohpá uniovdnii, vaikko dat gullá Davviriikkaid ráđđái lahttun.
Kalaallit Nunaata oaiveministtar lea Aleqa Hammond, gii gullá Siumut-bellodahkii.
Hálddahusguovllut
rievdat- Váldoartihkal: Kalaallit Nunaata hálddahusguovllut
Dálá guovlojuohkin
rievdat
Ođđajagimánu 1. 2009 rájes Kalaallit Nunaat lea juhkkojuvvon njealji hálddašanguvlui: Kujalleq, Qaasuitsup, Qeqqata ja Sermersooq. Stuorra Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci ii gula mihkkege hálddašanguvlui. Dasa lassin amerihkálaš girdinšillju Thule Air Base (Pituffik), mii lea enklávan Qaasuitsup-hálddašanguovllu siste, ii gula mihkkege hálddašanguvlui.
| Gielda | Olmmošlohku (Ođđajagimánnu 2010)[2]. | Gávpogat | Gilit |
|---|---|---|---|
| Kujalleq | 7 589 | Nanortalik, Qaqortoq, Narsaq |
Alluitsup-Paa, Tasiusaq, Narsaq-Kujalleq, Ammassivik, Aappilattoq, Qassimiut, Eqalugaarsuit, Saarloq, Igaliku, Narsarsuaq, Qassiarsuk |
| Sermersooq | 21 232 | Ivittuut, Paamiut, Nuuk, Ammassalik, Ittoqqortoormiit | Arsuk, Qeqertarsuatsiaat, Kapisillit, Kulusuk, Tiniteqilaaq, Sermiligaaq, Kuummiut, Isortoq |
| Qeqqata | 9 677 | Maniitsoq, Sisimiut | Atammik, Napasoq, Kangaamiut, Itilleq, Kangerlussuaq, Sarfannguaq |
| Qaasuitsoq | 17 749 | Kangaatsiaq, Aasiaat, Qeqertarsuaq, Qasigiannguit, Ilulissat, Uummannaq, Upernavik, Qaanaaq | Attu, Iginniarfik, Ikerasaarsuk, Niaqornaarsuk, Akunnaaq, Kitsissuarsuit, Ikamiut, Ilimanaq, Oqaatsut, Qeqertaq, Saqqaq, Kangerluk, Ikerasak, Illorsuit, Niaqornat, Nuugaatsiaq, Qaarsut, Saattut, Ukkusissat, Aappilattoq, Kangersuatsiaq, Kullorsuaq, Innaarsuit, Naajaat, Nuussuaq, Tasiusaq, Nutaarmiut, Upernavik Kujalleq, Moriusaq, Qeqertat, Savissivik, Siorapaluk |
Boares guovlojuohkin
rievdatOđđajagimánu 1. beaivvi 2009 rájes Kalaallit Nunaatas ledje golbma leana: Kitaa/Oarje-Ruonáeatnan, Tunu/Nuorta-Ruonáeatnan ja Avannaa/Davvi-Ruonáeatnan. Kitaas ledje 15 gieldda, Tunus guokte ja Avannaas okta. Stuorra Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci lei buot golmma leana guovllus iige dat gula mihkkege gildii.
Kitaa (Oarje-Ruonáeatnan)
rievdat
Lulligielddat:
Guovdogielddat:
Davvegielddat:
Tunu (Nuorta-Ruonáeatnan)
rievdatAvannaa (Davvi-Ruonáeatnan)
rievdat- Qaanaaq
- Thule Air Base (Pituffik)
- Davvenuorta-Kalaallit Nunaata Álbmotmeahcci (davveoassi)
Giella
rievdatKalaallit Nunaata virggálaš giella lea ruonáeatnangiella, muhto dánskkagiella lea maid dehálaš giella.
Geahča maid
rievdatGáldut
rievdat- ↑ a á Riikkaid namat čieža gillii 21.10.2009, beaiváduvvon 19.02.2019: Ruovttueatnan gielaid guovddáš. Čujuhuvvon 23.04.2019.
- ↑ Baunbæk, Lene (doaim.). Greenland in Figures 2010 05.2010: Statistics Greenland. Čujuhuvvon 21.06.2010. (eaŋgalsgillii)