1939

Ovo je članak o godini 1939.

Godina 1939 (MCMXXXIX) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	19. vijek – 20. vijek – 21. vijek
Decenija:	1900-e  1910-e  1920-e  – 1930-e –  1940-e  1950-e  1960-e
Godine:	1936 1937 1938 – 1939 – 1940 1941 1942

1939. po kalendarima

Gregorijanski	1939. (MCMXXXIX)
Ab urbe condita	2692.
Islamski	1357–1358.
Iranski	1317–1318.
Hebrejski	5699–5700.
Bizantski	7447–7448.
Koptski	1655–1656.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1994–1995.
• Shaka Samvat	1861–1862.
• Kali Yuga	5040–5041.
Kineski
• Kontinualno	4575–4576.
• 60 godina	Yin Zemlja Zec (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11939.
Podrobnije: Kalendarska era

Događaji

Januar/Siječanj

• 1. 1. - U Nišu otvorena zgrada današnjeg Narodnog pozorišta.
• 1. 1. - U garaži u Palo Altu osnovan Hewlett-Packard.
• 3. 1. - Španski građanski rat: Bitka na Segreu, niz okršaja od prošlog aprila, okončava se nacionalističkom pobedom.
• 5. 1. - Tito dobio mandat od Kominterne da formira CK KPJ.
• 5. 1. - Poljski ino. ministar Józef Beck posetio Hitlera na Berghofu: od Poljske se traži Danzig u zamenu za garanciju granica.
• 5. 1. - 4. 2. - Bitka kod Valsequilla, republikanska ofanziva na zapadu zemlje, pokušaj diverzije za nacionalističku Katalonsku ofanzivu.
• 6. 1. - Naturwissenschaften objavljuje dokaze da je Otto Hahn postigao nuklearnu fisiju.
• 10. 1. - Konačni rezultati jugoslovenskih izbora prošlog meseca: Stojadinovićeva lista 306 mandata, Mačekova 67.
• 10. 1. - Otkriven asteroid 2348 Michkovitch (astronom Miodrag B. Protić).
• 10. 1. - Inaugurirana Nova Rajhskancelarija u Berlinu.

Nova Rajhskancelarija u Berlinu, ulaz iz dvorišta

• 11. 1. - Susret Mussolini-Chamberlain u Rimu - uzaludna nada da bi Mussolini mogao uticati na Hitlera.
• 13. 1. - Prikazan film Son of Frankenstein.
• 15. 1. - Rezolucija Hrvatskog narodnog zastupstva (zastupnici izabrani prošlog meseca): odbija se saradnja sa "prividnim predstavništvom" (zbog izbornog nasilja), ističe se pravo samoopredeljenja hrvatskog naroda, daje se puno poverenje Mačeku za pregovore.
• 16. 1. - Prvi sastanak jugoslovenske skupštine izabrane u decembru - poslanici Seljačko-demokratske koalicije apstiniraju, a (srbijanska) Udružena opozicija i Jugoslovenska nacionalna stranka učestvuju.
• 16. 1. - Pošto je juče objavila rat Velikoj Britaniji, IRA započinje S-Plan, kampanju podmetanja bombi i sabotaža - 300 eksplozija i sedam mrtvih do marta 1940.
• 19. 1. - Italijanski ministar spoljnih poslova Galeazzo Ciano stigao u posetu Jugoslaviji, Stojadinoviću nudi sever Albanije.
• 19. 1. - Nemačka ekspedicija na Tibet stiže u Lhasu - ostaju na Tibetu do avgusta.
• 19. 1. - Nemačka ekspedicija na čelu sa kapetanom Ritscherom stiže do Antarktika, istražuju područje koje nazivaju Nova Švabija a nalazi se unutar Zemlje kraljice Maud koju su Norvežani upravo prisvojili.
• 20. 1. - Hjalmar Schacht smenjen s položaja predsednika Rajhsbanke, nakon što je upozorio Hitlera na ogromnu državnu potrošnju, deficit platnog bilansa, iscrpljivanje rezervi i pretnju inflacije nastale usled ubrzanog naoružavanja i pripreme za rat (Četvorogodišnji plan). Ministar ekonomike Walther Funk preuzima i ovaj položaj.
• 23. 1. - Šef Abwehra Wilhelm Canaris pustio dezinformaciju da će Nemačka u februaru zauzeti Holandiju, kako bi odatle mogla napadati Britaniju - ovo izaziva promenu britanske politike.
• 24. 1. - Jak zemljotres u južno-centralnom Čileu, oko 28.000 mrtvih.
• 26. 1. - Španski građanski rat: tokom Katalonske ofanzive, Francove trupe uz pomoć Italijana zauzimaju Barcelonu.
• 26. 1. - Počinje snimanje Gone with the Wind (do 1. jula).
• 27. 1. - Adolf Hitler naređuje Plan Z - ekspanzija mornarice.
• 29. 1. - Utakmica četvrtfinala Zimskog kupa Građanski - Hajduk u Zagrebu prekinuta zbog velike tuče.
• 30. 1. - Hitlerov govor pred Rajhstagom: ako "jevrejski finansijeri izazovu rat protiv Nemačke... rezultat će biti uništenje jevrejske rase u Evropi".

Februar/Veljača

Dragiša Cvetković

• 2. 2. - Mađarska se pridružuje Antikominterna paktu (ratifikovano 24-og).
• 3-4. 2. - Petorica ministara Stojadinovićevog kabineta podnelo ostavke (Mehmed Spaho, Džafer Kulenović, Dragiša Cvetković, Miho Krek i Franc Snoj), nakon čega i on daje ostavku. Mandat za novu vladu dobija Dragiša Cvetković.
• 4. 2. - Retirada: predsednik Španske republike Manuel Azaña prešao francusku granicu (dao ostavku 27-og); stotine hiljada republikanaca napušta zemlju.
• 5. 2. - Dragiša Cvetković obrazovao novu vladu.
• 5. 2. - Potres na Krku, materijalna šteta u Omišlju.
• 6. 2. - Britanski premijer Neville Chamberlain izjavljuje da će nemački napad na Francusku biti smatran kao napad na Britaniju.
• 7. 2. - 17. 3. - Londonska konferencija o Palestini: arapska delegacija ne želi sedeti u istoj sobi kao jevrejska, nema sporazuma, britanska vlada će u maju izdati Belu knjigu.
• 7 - 9. 2. - Bitka za Minorku: predao se republikanski garnizon na ostrvu Menorka.
• 9. 2. - Japanci se iskrcavaju na ostrvo Hainan i ubrzo ga osvajaju.
• 10. 2. - Umro papa Pio XI.
• 10. 2. - Okončan Republikanski otpor u Kataloniji.
• 14. 2. - Porinut nemački bojni brod Bismarck (u službi od avgusta 1940).
• 15. 2. - Premijera uticajnog westerna Stagecoach.
• 15. 2. - Mađarski premijer Béla Imrédy dao ostavku nakon što su mu protivnici našli jevrejskog pretka, sledi Pál Teleki (do 1941).
• 17. 2. - Hitler otvorio izložbu automobila u Berlinu na kojoj je predstavljena "Buba".
• 23. 2. - 11. dodjela Oscara: najbolji film je You Can't Take It with You, ukupno dve nagrade od sedam nominacija, The Adventures of Robin Hood tri od četiri i Jezebel dve od pet.
• 23. 2. - Prvi let "Letećeg broda" Boeing 314 Clipper između San Francisca i Hong Konga, redovno od kraja marta - putovanje u jednom pravcu traje šest dana.
• 27. 2. - Francuska i Britanija priznale Frankovu vladu, sutradan i Jugoslavija.
• 28. 2. - Prvi broj "Politikinog zabavnika".

Mart/Ožujak

• 1. 3. - Presuda članovima razbojničke družine Petra Blaževića - Petraka u Šapcu: šest smrtnih kazni, dve doživotne robije, 18 vremenskih kazni i 8 oslobođenih.

Papa Pio XII (1939-1958)

• 2. 3. - Kardinal i papin državni sekretar Eugenio Pacelli izabran na trećem glasanju za papu; uzima ime Pio XII., služiće do 1958.
• 3. 3. - Mahatma Gandi počinje post protiv britanske vlasti u Indiji.
• 4 - 7. 3. - Španska republika: pobuna nekomunističkih republikanaca u Kartaheni kojoj se pridružuje i nacionalistička peta kolona - ugušena je ali republikanska flota beži u Bizertu u Tunisu.
• 5. 3. - Republikanski general Segismundo Casado izvodi antikoministički puč protiv premijera Negrína, vlast preuzima Nacionalni savet odbrane, dolazi do sukoba sa komunistima 7 - 12. 3. u Madridu.
• ca. 6. 3. - Ministarstvo fizičkog vaspitanja naroda KJ odlučilo da ne odobri ženski fudbal, jer je "štetan po ženine organe".
• 7. 3. - Nakon smrti rumunskog patrijarha i premijera Mirona, novi premijer je Armand Călinescu (do septembra), protivnik Gvozdene garde i pristalica zapadnih demokratija. Za patrijarha će u julu biti izabran Nicodim Munteanu (do 1948).
• 10. 3. - Izjava premijera Cvetkovića povodom hrvatskog pitanja: treba računati sa posebnim narodnim individualiteom "izvesnih krajeva naše domovine".
• 10. 3. - Kriza u Češko-Slovačkoj: savezni predsednik Hácha je smenio slovačkog premijera Tisa, u Bratislavu je poslata vojska - Tiso stiže u Berlin tri dana kasnije.
• 10 - 21. 3. - XVIII kongres SKP(b), prvi posle Velike čistke, potvrđena Treća petoletka, izraženo razočaranje u zapadne demokratije i njihovo neprihvatanje kolektivne sigurnosti (sledeći kongres tek 1952).
• mart - Okončana Arapska pobuna u Palestini (1936–1939).

Komadanje Čehoslovačke

• 14. 3. - Slovačka uveče proglašava nezavisnost od Češko-Slovačke - Jozef Tiso je premijer (od oktobra predsednik, do 1945), koji se o svemu dogovorio sa Hitlerom (alternativa je bila mađarska okupacija).
• 15. 3. - Njemačke trupe okupiraju Češku i Moravsku nakon što je predsednik Emil Hácha rano ujutro prinuđen da potpiše dokument kojim "pouzdano stavlja sudbinu češkog naroda u Firerove ruke". Slovačka Republika "traži" nemački protektorat i dobija ga.
• 15. 3. - Karpatska Ukrajina proglašava nezavisnost, Mađari odmah ulaze.
• 15. 3. - Demonstracije u Beogradu povodom događaja u Čehoslovačkoj ("Branićemo zemlju!").
• 16. 3. - Hitler u Pragu proglasio Protektorat Češka i Moravska. Protektor će biti Konstantin von Neurath (do 1943).
• 16. 3. - Mađarska anektirala Karpato-Ukrajinu.
• mart - Vlatko Maček održava veze sa Italijom (posrednici grof Bombelles i član HSS Amedeo Carnelutti), pominju se mogućnost ustanka i državnog saveza sa Italijom.
• 17. 3. - 9. 5. - Bitka za Nanchang na jugoistoku Kine, Japanci zauzeli grad 27. 3..
• 18. 3. - Konstitutivni sastanak CK KPJ u Boh. Bistrici - Tito generalni sekretar, Edvard Kardelj, Franc Leskošek, Miha Marinko, Josip Kraš, Milovan Đilas, Aleksandar Ranković. Iz partije isključeni komunisti uhapšeni i optuženi u SSSR ("trockisti"), kao i "frakcionaši" (npr. Petko Miletić).
• 18. 3. - U beogradskom Muzeju kneza Pavla otvorena izložba "Sto godina francuskog slikarstva".
• 19. 3. - Franko poručio novim madridskim vlastima da prihvata samo bezuslovnu predaju.
• 22. 3. - Litvanija nakon ultimatuma predala Memelsku oblast Nemačkoj.
  • Površina Nemačke iznosi 583.370 kv.km a broj stanovnika, prema popisu iz maja (→ de), iznosi 79.375.281 (bez Memela, sa još oko 150.000) - ovome treba dodati češki protektorat (49.363 kv. km i 7,4 mil. stanovnika). Drugi Rajh je 1910. imao 540.858 kv. km i 64.925.993 stanovnika.

Nemačke akvizicije, mart 1938 - mart 1939.

• 23. 3. - Trgovački sporazum Rumunije i Nemačke - dominacija nad rumunskom privredom, rumunska pšenica i nafta za nemačku vojnu opremu.
• 23 - 31. 3. - Slovačko-mađarski rat ("Mali rat") - ugovorom iz aprila, Mađari dobijaju 1.697 km² na istoku Slovačke.
• 25. 3. - Italijanski ultimatum Albaniji.
• 26. 3. - Frankove snage počinju Poslednju ofanzivu građanskog rata.
• 26. 3. - Nakon ostatka Bohemije-Moravske i Prag prelazi na vožnju desnom stranom.
• 28. 3. - Francisco Franco zauzima Madrid, ostaje na vlasti do smrti 1975.
• 28. 3. - Američki avanturista Richard Halliburton se poslednji put javlja sa kineske džunke kojom je želeo preploviti Pacifik.
• 31. 3. - Anglo-francuske garancije Poljskoj.
• 31. 3. - Nacionalisti zauzimaju Almeriju, Mursiju i Kartahenu, čime stavljaju pod kontrolu čitavu Španiju.

April/Travanj

• 1. 4. - Francisco Franco proglašava kraj Španskog građanskog rata.
• 3-4. 4. - Razgovori Cvetkovića i Mačeka u Zagrebu - postignuta saglasnost.
• 4. 4. - Potpisan anglo-poljski ugovor o pomoći.
• 4. 4. - "Mali rat" okončan potpisivanjem mira, Mađarska uzela jedan pojas na istoku Slovačke.
• 4. 4. - Irački kralj Ghazi I poginuo u prometnoj nesreći (javno mnenje sumnjiči Britance, zbog kraljevih pretenzija prema Kuvajtu i simpatija prema Nemačkoj), na prijestolje stupa trogodišnji Fejsal II, treći i posljednji irački kralj (do 1958); regent je 'Abd al-Ilah.
• 4. 4. - Glenn Miller i orkestar snimili Moonlight Serenade, izdata sledećeg meseca.
• 7. 4. (Veliki Petak) - Italijanska invazija Albanije.

Italijani u Albaniji

• 11. 4. - Mađarska napušta Društvo naroda.
• 11. 4. - Okončana Italijanska okupacija Majorke.
• 12. 4. - Albanska ustavotvorna skupština proglasila personalnu uniju sa Italijom i Viktora Emanuela III za kralja Albanije), premijer je Shefqet Vërlaci (sledi pojačanje albanske, pa i bugarske iredente u Jugoslaviji).
• 13. 4. - Anglo-francuske garancije Rumuniji i Grčkoj.
• 14. 4. - Ruzveltovo pismo Hitleru, u kome ga, između ostalog, pita da li je voljan garantovati da neće napasti navedene nezavisne zemlje [1].
• 14. 4. - Objavljen Steinbeckov roman The Grapes of Wrath.
• 14. 4. - Izgorio luksuzni hotel "Plitvice", 11. 5. izgorjelo i kupalište, sumnjalo se na podmetnuti požar.
• 18. 4. - Sovjetski Savez predlaže Britaniji i Francuskoj "mirovni front" za otpor agresiji, koji bi garantovao integritet Poljske, London odbija 8. 5..
• 18. 4. - Luksuzni francuski brod Paris zapalio se i potonuo u luci Le Havre (leži do 1947. kada je isečen).
• 19. 4. - Jugoslovenski pisac i diplomata Ivo Andrić predao akreditive u Berlinu.
• 20. 4. - 24. 5. - Suixian–Zaoyanška bitka: japanska ofanziva u Hubeiu poništena kineskim protivnapadima.
• 21. 4. - Blizu Houstona posvećen spomenik San Jacinto, sa 172 m najviši zidani stub na svetu.
• 22. 4. - Jugoslovenski ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar-Marković u Veneciji razgovara sa italijanskom kolegom grofom Ćanom.
• 25-27. 4. - Cincar-Marković u poseti Nemačkoj (razgovor sa Hitlerom 26. 4.).
• 26. 4. - Britanija uvodi ograničenu vojnu obavezu za starost od 20 i 21 godinu.
• 27. 4. - Potvrđena prva verzija Sporazuma između Cvetkovića i Mačeka, ali ga knez Pavle ne prihvata (pominju se plebisciti u [delu] Bosanske krajine i Srema).
• 28. 4. - U govoru pred Rajhstagom, Hitler odbacuje Anglo-nemački pomorski sporazum iz 1935. i Nemačko-poljski pakt o nenapadanju iz 1934. Traži povraćaj kolonija, Danzig i vezu sa Istočnom Pruskom.
• 29. 4. - Vlada Narodnog fronta u Čileu osnovala korporaciju CORFO (Korporacija za razvoj proizvodnje) za rekonstrukciju nakon zemljotresa i industrijalizaciju zemlje.
• 30. 4. - Johann Keks dao ostavku na čelu udruženja nemačke manjine u Jugoslaviji Kulturbund (povlačenje starog rukovodstva pred pronacističkim "Obnoviteljima"), za naslednika je 6. avgusta izabran Sepp Janko.
• 30. 4. - Otvorena Svjetska izložba u Njujorku, traje do oktobra 1940; slogan je "Zora novog dana". Televizija NBC započinje emitovanje prikazujući predsednika Ruzvelta na izložbi.

Maj/Svibanj

Zgrada PRIZAD-a (Tanjug)

• 1. 5. - Batman se prvi put pojavljuje u stripu.
• 3. 5. - Vjačeslav Molotov sovjetski inostrani komesar umesto Litvinova (1939-49 i 1953-56).
• 8. 5. - Hrvatsko narodno zastupstvo preti internacionalizacijom Hrvatskog pitanja.
• 10 - 15. 5. - Knez Pavle i kneginja Olga u poseti Italiji (kao gosti italijanskog kraljevskog para); 11-og prisustvuju mornaričkim manevrima u Napuljskom zalivu.
• 10. 5. - Osvećenje temelja Hrama Svetog Save u Beogradu.
• 11. 5. - 15. 9. - Bitke kod Halkin Gola između Sovjeta i Japanaca na granici Mandžurije i Mongolije.
• 13. 5. - "Putovanje prokletih": brod St. Louis kreće iz Hamburga sa 937 jevrejskih izbeglica prema Kubi - neće ih primiti ni tu ni u SAD i Kanadi.
• 14. 5. - Petogodišnja Peruanka Lina Medina rodila dete.
• 15. 5. - U Brandenburgu otvoren ženski koncentracioni logor Ravensbrück.
• 15. 5. - U Velikoj Britaniji prikazan film Goodbye, Mr. Chips.
• 17. 5. - Britanska vlada izdaje MacDonaldovu Belu knjigu - napuštena ideja podele Palestine, znatno ograničeno jevrejsko useljavanje.
• 18. 5. - Fudbalska utakmica na BSK-ovom stadionu u Beogradu: Jugoslavija - Engleska 2:1.
• 20. 5. - Katastrofalna poplava u Beloj Palanci, 17 mrtvih.
• 21. 5. - U Njemačkoj je prvi put dodijeljen Križ časti njemačke majke: za brončani je potrebno barem četvero djece, za zlatni osmero (procijenjeno 4,7 milijuna dobitnica do 1941).
• 22. 5. - U Berlinu potpisan 10-godišnji "Čelični pakt", vojni savez Nemačke i Italije - Italijanima je obećano da rata neće biti još tri godine.
• 22. 5. - Kod Vučitrna ubijen vođa razbojničke bande Idriz Azirović.
• 23. 5. - Hitler saopštio vojnom vrhu da je odlučio napasti Poljsku.
• 23. 5. - Britanski parlament usvojio plan za nezavisnu Palestinu do 1949, zajedničku za Jevreje i Arape.
• 23. 5. - Potonuće američke podmornice Squalus: stradalo je 26 ljudi, a 33 je spašeno putem McCannove spasilačke komore.
• 26. 5. - Dogovor Ćano - Karneluti (Mačekov izaslanik) - hrvatska pobuna pračena Mačekovim zahtevom za italijanskom intervencijom bi dovela do nezavisne Hrvatske, sa zajedničkim ministarstvima odbrane i spoljnih poslova sa Italijom i mogućom personalnom unijom (Maček nije potpisao tekst ovog sporazuma).
• 28. 5. - Pojavio se jugoslovenski strip "Zigomar".
• 28. 5. - Otvoren jugoslovenski paviljon na njujorškoj izložbi, gradonačelnik La Guardia drži govor na srpskohrvatskom.
• 29. 5. - Na izborima u Mađarskoj ubedljivo pobedila vladajuća krajnje desna Partija mađarskog života, druga je Partija strelastog krsta.
• maj/jun - Velike poplave u Jugoslaviji, npr. Kupa kod Karlovca 872 cm.

Jun/Juni/Lipanj

• 1. 6. - Britanska podmornica HMS Thetis potonula tokom testa sa 99 ljudi (biće izvučena i na kraju potopljena 1943. kao HMS Thunderbolt).
• 1 - 5. 6. - Knez namesnik Pavle Karađorđević u zvaničnoj poseti Berlinu; 2. 6. priređena velika vojna parada.
• 7. 6. - Nakon Kanade, britanski kraljevski par stigao u posetu SAD.
• 9. 6. - Olimpijske igre 1944. dodeljene Londonu (biće održane 1948.).

Boeing 314 Clipper

• 9-10. 6. - Zemaljsko savetovanje KPJ u Tacenu kod Ljubljane.
• 11. 6. - Papa primio u Vatikanu španske falangiste, pozdravio ih kao "drage sinove crkve i branioce civilizacije", podario je blagoslov generalisimu Franku.
• 14. 6. - Tjencinski incident - Japanci blokirali britansku koncesiju u kineskom Tianjinu povodom spora oko izručenja osumnjičenih ubica, tokom leta dolazi do opasne krize.
• 15. 6. - Francuska podmornica Phénix nije izronila tokom vežbi pored Vijetnama - stradao 71 čovek.
• 17. 6. - Eugen Weidmann je poslednja osoba javno pogubljena u Francuskoj.
• 20. 6. - Osnovan SS-Heimwehr Danzig.
• 23. 6. - Sijam (/Sajam/) prvi put menja ime u Tajland (Ratcha Anachak Thai - "Kraljevina Tajland").
• 24. 6. - Prvo putovanje "Letećeg broda" Boeing 314 Clipper preko Atlantika, između Southamptona i Port Washington, New York, sa tri stanice između.
• 28. 6. - Proslava 550 godina od Kosovske bitke.

† Mehmed Spaho

• 29. 6. - Umro Mehmed Spaho, najistaknutiji muslimanski političar u Jugoslaviji. Na čelu JMO ga nasljeđuje Džafer Kulenović.
• 29. 6. - Turska anektirala Državu Hataj (Aleksandreta), ranije deo Sirije.
• 29. 6. - Predstavljen traktor Ford 9N sa Fergusonovim sistemom kačenja u tri tačke, budući standard.

• 30. 6. - Stefan Kraft, stari lider nemačke manjine u Jugoslaviji ("Kulturbund"), smenjen s čela Saveza nemačkih kreditnih i gospodarskih zadruga (pobeda pronacističkih "Obnovitelja").
• 30. 6. - Procenjeni broj stanovnika Kraljevine Jugoslavije iznosi 15.596.000, četiri miliona više nego u vreme ujedinjenja.

Jul/Juli/Srpanj

• 2. 7. - Bitke kod Halkin Gola: Japanci napadaju, bez uspeha.
• 4. 7. - Lou Gehrig se zbog bolesti povlači iz bejzbola (→ ALS).
• 6. 7. - U Nemačkoj zatvorena poslednja jevrejska preduzeća.
• 6. 7. - James Smith McDonnell osnovao McDonnell Aircraft (od 1967. McDonnell Douglas).
• 14. 7. - Na 150. godišnjicu Pada Bastilje u Parizu defiluju i britanski vojnici.
• 19. 7. - Štrajk 3.000 rudara u Trepča Mines Limited jer je odbijen novi kolektivni ugovor.
• 22. 7. - Najviša temperatura u Beogradu 38 stepeni, pre pet dana bilo blizu 37, nema dovoljno vode.
• 28. 7. - Automobil sa 12 putnika pao u provaliju kod Bjeluha blizu Čakora, petoro putnika poginulo na mestu.
• 30. 7. - Jugoslavija je prvak Europe u tenisu, nakon pobjede od 3:2 nad Njemačkom u Zagrebu.
• 30. 7. - Glavne svečanosti kongresa Krista Kralja u Ljubljani, služi papin legat kardinal August Hlond.

Avgust/August/Kolovoz

• 1. 8. - Maček je za otcepljenje Hrvatske uz pomoć Nemačke ako Srbi ostanu uporni, makar to "značilo i svetski rat".
• 1. 8. - Glenn Miller i orkestar snimili In the Mood.

Heroj Sovjetskog Saveza

• 1. 8. - Ustanovljena medalja "Zlatna zvezda" za Heroje Sovjetskog Saveza.
• avgust-septembar - Veliki ferganski kanal u Uzbečkoj SSR: kolhoznici grade 270 km za 45 dana. Dogodine produžen do Tadžičke SSR; Severni i Južni ferganski kanal su građeni 1940-41, prinosi pamuka su udvostručeni.
• 2. 8. - Einstein–Szilárdovo pismo predsedniku Ruzveltu - nakon što je u Nemačkoj otkrivena nuklerna fisija, SAD bi morale istražiti proizvodnju atomske bombe (→ Projekat Menhetn).
• 5. 8. - Las Trece Rosas: u Madridu streljano 13 mladih žena socijalistkinja (tokom saca de agosto je streljano i 43 mladića).
• 5. 8. - Vežba opasnosti iz vazduha održana u Beogradu, Zemunu i Pančevu.
• 8. 8. - Počinju velike trodnevne vojne vežbe u Britaniji, sa zamračivanjem gradova.
• 10. 8. - "Interkozma": razotkrivena prevara lažne pariske firme koja je obećavala lek za ćelavost Jugoslovenima koji pismom pošalju (tri) dlake. Na čelu firme je jugoslavenski Nijemac Wilhelm Vilko Heger, inače nećak Ivana Andresa koji ovog mjeseca ulazi u novu vladu.
• 11. 8. - Trodnevni sastanak Ribbentrop - Ciano u Salzburgu: Italijani iznenađeni odlučnošću Nemačke da napadnu Poljsku.

Judy Garland kao Dorothy

• 12. 8. - Pretpremijera "Čarobnjaka iz Oza" u Viskonsinu (u Holivudu tri dana kasnije).
• 15. 8. - Štrajk u Trepči: londonska direkcija zatvara rudnik.
• avgust - Aimé Césaire objavio u jednom časopisu knjigu-poemu Cahier d'un retour au pays natal (→ Négritude).
• 16. 8. - U KJ sukcesivno ulazi u opticaj novi kovani novac, srebrni od 20 i 50 dinara i aluminijum-bronzani od 50 para i 2 dinara.
• 17. 8. - Objavljene uredbe o etatizaciji radio stanica Beograd i Zagreb.
• 18. 8. - Nemačka i SSSR sklopili trgovački ugovor.
• 18. 8. - Eutanazija dece u Trećem rajhu: cirkular ministarstva unutrašnjih poslova nalaže zdravstvenim radnicima da izveste o rođenjima mentalno i fizički nesposobne dece; prisilna eutanazija će obuhvatiti i psihijatrijske pacijente, → Akcija T4.
• 18. 8. - Proslava 25-godišnjice Cerske bitke: u Beogradu svečano dočekane srpske ratne zastave na putu za Cer.
• 19. 8. - Tokom pregovora sa Sovjetima, Hitler naređuje Kriegsmarine-i da započne operacije Fall Weiss-a, plana invazije na Poljsku.
• 19. 8. - Navodni Staljinov govor Politbirou: rat na Zapadu je u sovjetskom interesu.

Pakt Ribbentrop-Molotov

• 20. 8. - Sovjetsko-japanski pogranični sukobi, Bitke kod Halkin Gola: odlučujuća Žukovljeva sovjetska ofanziva.
• 21. 8. - U Moskvi prekinuti pregovori sa anglo-francuskom misijom: pakt je nemoguć ako Poljska ne dopušta prolazak Crvene armije.
• 22. 8. - Hitlerov Obersalcberški govor komandantima Vermahta: suština rata na istoku nije samo zauzimanje teritorije već i fizičko uništenje neprijatelja.
• 22. 8. - Prvi put snimljena pesma You Are My Sunshine.
• 23. 8. - Pakt Ribbentrop-Molotov između SSSR-a i Njemačke o nenapadanju, tajni dodatak o podjeli interesnih sfera u Istočnoj Evropi (Finska, Baltičke države, Poljska, Rumunija; modifikovan 28. 9.; → Evropski dan sjećanja na žrtve staljinizma i nacizma od 2009).

Dragiša Cvetković

Vladko Maček

Banovina Hrvatska u KJ

• 24. 8. - Na Brdu kod Kranja izdato zvanično saopštenje o sporazumu Cvetković-Maček (nakon čega Cvetković daje ostavku i odmah dobija mandat za sastav nove vlade).
• 24. 8. - Vanredno zasedanje britanskog parlamenta: donesen Akt o ratnim ovlašćenjima, Mornarica u ratnoj gotovosti. Istog dana britanskim i francuskim građanima u Nemačkoj rečeno da se vrate kući.
• 25. 8. - Hitler odlaže napad na Poljsku za pet dana nakon što su Britanci i Poljaci potpisali ugovor o uzajamnoj pomoći i Musolini poručio da Italija ne može ući u evropski rat (neobaveštene jedinice nakratko počele napad sutradan ujutru, → Jabłonkówski incident).
• 25. 8. - IRA-in S-Plan: petoro mrtvih od bombe u centru Coventryja.
• 26. 8. - Sporazum Cvetković-Maček: formirana Banovina Hrvatska, od Savske i Primorske banovine i još nekoliko srezova. Na Bledu formirana nova vlada čiji je predsednik opet Dragiša Cvetković a potpredsednik Vlatko Maček (i još 4 ministra iz HSS), Milan Nedić ministar vojske i mornarice. Raspušteni su Narodna skupština i Senat i ukinut izborni zakon - povratak demokratije. Protiv Sporazuma su ustaše, desnica HSS, većina srpskih političara, vojska, SPC i muslimani.
• 27. 8. - Prvi let Heinkel He 178, prvog turbomlaznog aviona.
• 28. 8. - Ban Ivan Šubašić položio zakletvu; podban je Ivo Krbek. Ministri Hrvati su preuzeli resore, a Maček je svečano dočekan od mase u Beogradu.
• 28. 8 - Bombaški napad na Tarnówskom kolodvoru u Poljskoj: od bombe nemačkog agenta gine 20 ljudi.
• 28. 8. - Nemačka vojska ulazi u Slovačku, na osnovu ugovora o zaštiti, zemlja je pre dva dana proglasila mobilizaciju.
• 29. 8. - Vlatko Maček na sednici Hrvatskog narodnog zastupstva: granice i kompetencije Banovine Hrvatske nisu definitivne.
• 31. 8. - Nemci lažiraju incident u Glajvicu, što im služi kao povod da napadnu Poljsku.

Septembar/Rujan

Invazija Poljske

• 1. 9. - Nemačka invazija Poljske počinje u 04:45 kada bojni brod Schleswig-Holstein otvori vatru na domaćine u poljskoj bazi Westerplatte kod Danciga (→ Bitka za Westerplatte), nemačka kopnena vojska prelazi granicu (→ Granična bitka) - ovo se smatra početkom Drugog svetskog rata.
• 1. 9. - Istovremeno počinje i Slovačka invazija Poljske, zauzimaju sporne teritorije.
• 1. 9. - Uveče, Nemačkoj uručeni britanski i francuski ultimatum.
• 3. 9. - Velika Britanija i Francuska objavljuju rat Nemačkoj.
• 3. 9. - Auto-trka na kružnoj stazi oko Kalemegdana za Kraljev pehar - prvi je Italijan Tazio Nuvolari, drugi Nemac Manfred von Brauchitsch (sinovac generala Waltera), četvrti Boško Milenković. Procenjeno 75.000 gledalaca.
• 3. 9. - SS Athenia je prvi britanski putnički brod potopljen u ratu, 128 mrtvih (→ Bitka za Atlantik).
• 4. 9. - Britanci bombarduju nemačke brodove u Wilhelmshavenu i Brunsbüttelu, oštećena krstarica Emden, oboreno sedam bombardera.
• 5. 9. - SAD proglasile svoju neutralnost u ratu. Njujorška berza skočila 10% u očekivanju potražnje industrijske robe u Evropi.
• 5. 9. - Jan Smuts novi premijer Južnoafričke Unije (do 1948), nakon što je J. B. M. Hertzog smenjen zbog zagovaranja neutralnosti.
• 6. 9. - Ban Vardarske banovine Vladimir Hajdukveljković ubijen u Skoplju od strane otpuštenog policijskog stražara.
• 7. 9. - Rumunija proglašava neutralnost.
• 7 - 16. 9. - Saarska ofanziva: kratki francuski upad u Nemačku. Nakon ovoga sledi "Lažni rat" do aprila 1940.
• 8. 9. - Nemačke prethodnice stigle u okolinu Varšave (→ Opsada Varšave).
• 11. 9. - Objavljena Uredba o ustrojstvu banske vlasti Banovine Hrvatske: Ban je na čelu Banske Vlasti sa 11 odjela. Banovinski odbor JRZ u Ljubljani (Anton Korošec), traži da se Uredba o Banovini Hrvatskoj proširi i na druge banovine.
• 13. 9. - Eksplozija francuskog minopolagača Pluton u Kazablanci prilikom istovara živih mina, 186 mrtvih.
• 15. 9. - Bugarska proglašava neutralnost.
• 15. 9. - Porinut brod "Kozara", najstarije plovilo rečne flotile Vojske Srbije.
• 15. 9. - Kreću emisije jugoslovenske redakcije BBC-ja.
• 16. 9. - Primirje u sukobu između Sovjeta (i mongolskih saveznika) i Japanaca.

Evropa, jesen 1939.

• 17. 9. - Sovjetska invazija Poljske; poljsko vođstvo prelazi rumunsku granicu.
• 17. 9. - Britanci izgubili prvi ratni brod: torpedovan nosač aviona HMS Courageous - 519 mrtvih.
• 17. 9. - Puštena u saobraćaj pruga uskog kolosijeka Ustiprača - Foča, duga 42 km (radi do 1977).
• 17. 9. - Bitka za Changsha: prvi japanski pokušaj da zauzmu ovaj grad u Hunanu.
• 21. 9. - Članovi Gvozdene garde ubili rumunskog premijera Kalineskua - sledi progon gardista.
• 22. 9. - Lavov se predao Sovjetima, NKVD odmah počinje hapšenje poljskih oficira, protivno uslovima predaje. Istog dana u Brest-Litovsku na demarkacionoj liniji održana zajednička parada Wehrmachta i Crvene armije.
• 23. 9. - U Banovini Hrvatskoj zabranjene javne manifestacije i zborovi, nakon "par težih incidenata", od strane lica pokrivenih "lažnim nacionalizmom".
• 24. 9. - Nakon Orzełovog incidenta (bekstvo poljske podmornice iz talinske luke 18. 9.), SSSR daje ultimatum Estoniji da dopusti sovjetske baze na svojoj teritoriji, što ova prihvata 28. 9. (ugovori potpisani i sa Letonijom 5. 10. i Litvanijom 10. 10.).
• 24. 9. - Jako bombardovanje Varšave.

"Banovina" u Novom Sadu

• 24. 9. - Osvećena palata Banske uprave u Novom Sadu.
• 24. 9. - Sudar vozova kod stanice Ivanjska, na pruzi Banja Luka-Dobrljin - stradalo devet ljudi i 57 konja.
• 26. 9. - Zabranjena Francuska komunistička partija.
• 28. 9. - Pad Varšave (Hitler doleteo 5. 10. i održao paradu).
• 28. 9. - Potpisan Nemačko-sovjetski ugovor o prijateljstvu, saradnji i demarkaciji: Nemcima ostaje deo Poljske koji su osvojili preko crte, dobijaju i Suwałki; Litvanija zauzvrat prebačena u sovjetsku sferu.
• septembar, krajem - Italija počinje vojne pripreme protiv Jugoslavije, određeno da se artiljerija postavi u strogoj tajnosti do aprila.

Oktobar/Listopad

• 1. 10. - Prvi lord Admiraliteta Winston Churchill se obraća preko radija, Rusiju naziva "zagonetka obavijena misterijom unutar enigme".
• 1. 10. - Redovan rad nove kratkotalasne radio stanice Beograd - odašiljač u Zemunu.
• 1. 10. - Reorganizacija Jugoslovenskog nogometnog saveza: Vrhovni n. s. KJ sa Srpskim loptačkim savezom, te hrvatskim i slovenačkim nogometnim savezima. Sarajevo i Subotica imaju po dva kluba u dva saveza, Bata iz Borova je u srpskoj ligi, a Bosanci razmišljaju o svom savezu.
• 6. 10. - Kraj otpora redovne poljske vojske.
• 6. 10. - Prikazan film Ninotchka.
• 8. 10. - Hitlerov dekret o aneksiji zapadnih poljskih krajeva (→ Reichsgau Wartheland i Danzig-Westpreußen), ostatak teritorija pod nemačkom kontrolom organizovan 12. 10. u Generalno gubernatorstvo (guverner Hans Frank). Nemačka sada ima 816.695 kv. km i 104 miliona stanovnika, gustina stanovništva je veća samo u Belgiji, Holandiji i Engleskoj
• 8. 10. - U Poljskoj osnovan prvi geto za Jevreje, Piotrków Trybunalski.
• 11. 10. - Američki predsjednik Roosevelt odobrio početak projekta Manhattan, projekt izrade atomske bombe.
• 14. 10. - Nemačka podmornica U-47 potopila zastareli bojni brod HMS Royal Oak na sidrištu u Scapa Flow, 833 mrtvih.
• 14. 10. - Mačekov proglas osuđuje ubistva koja su se u Zagrebu dogodila poslednjih nedelja, uključujući policajaca, osoba za koja se drži da su "pod bivšim režimima... počinila nedela". "Elementi" u Beogradu šire glasine o antisrpskom nasilju.
• 15. 10. - Heim ins Reich ("Doma u Rajh"): nemačko-estonski sporazum o preseljenju Baltičkih Nemaca, sličan sporazum postignut i s Letonijom (naseljavaju ih u bivšu Poljsku).
• oktobar - U uvali Tiha kod Cavtata nasukano mladunče kita.
• 17. 10. - Premijera filma Mr. Smith Goes to Washington.
• 19. 10. - Turska, Francuska i V. Britanija potpisali sporazum u Ankari o uzajamnoj pomoći ukoliko ih neka evropska sila napadne na Mediteranu.
• 19. 10. - Glavni generalštab JKV predlaže formiranje koncentracionih logora za komuniste i njihove pomagače.

Palata Albanija

• 20. 10. - Završena gradnja Palate Albanije, najviše zgrade u Beogradu.
• 20. 10. - Summi Pontificatus, prva veća enciklika pape Pija XII, osuđuje rasizam, totalitarizam, traži obnovu Poljske (smatra se napadom na nacistički režim).
• 21. 10. - Sporazum o opciji u Južnom Tirolu: etnički Nemci mogu ostati u Južnom Tirolu bez manjinskih prava ili optirati za preseljenje u Nemačku - do 1943. odlazi ih 75.000.
• 22. 10. - Sovjetski izbori u Zapadnoj Ukrajini i Zapadnoj Belorusiji.
• 22. 10. - Indijski nacionalni kongres pozvao na ostavku provincijske vlade, pošto su Britanci jednostrano uveli Indiju u rat.
• 23. 10. - Prikazan film The Roaring Twenties.
• 24. 10. - Tuča levih i desnih studenata na Zagrebačkom sveučilištu.
• 28. 10. - SSSR prepustio Vilnius Litvaniji. U redovima za hleb narednih dana dolazi do nereda i antijevrejskih pogroma.
• 25. 10. - Naredba ministarstva vojske i mornarice KJ o suzbijanju komunističke aktivnosti u vojsci.
• oktobar - Završena poslednja deonica na međunarodnom putu Horgoš-Beograd, a dalje postoji do Čumića blizu Kragujevca.
• 31. 10. - Molotov objavio sovjetske zahteve od Finske: razmena teritorije i najam baze (pregovori traju do 13. novembra).

Novembar/Studeni

"Lažni rat" na zapadu

• 1. 11. - Kinezi pokreću Zimsku ofanzivu na više frontova - traje do kraja marta, uglavnom ne uspevaju da postignu ciljeve, ali Japanci uzdrmani.
• 1-2. 11. - SSSR odgovorio pozitivno na zahtev novoizabranih skupština u bivšoj istočnoj Poljskoj za prijem u savez.
• 5. 11. - Kod Siska ubijen Ivan Radić, narodni poslanik 1931-35, rođak Stjepana i Pavla.
• 5. 11. - SAD usvojile politiku Cash and carry: zemlje u ratu mogu kupovati ratni materijal pod uslovom da same organizuju prevoz i odmah plate.
• 6. 11. - Ministar Džafer Kulenović izjavio da bi BiH trebala biti četvrta banovina (pored hrvatske i pretpostavljene slovenačke i srpske). Srpska društva Sarajeva i Banjaluke se 12-og izjašnjavaju protiv te ideje.
• 6. 11. - Prvi semafor u Beogradu, na raskrsnici Kralja Aleksandra sa Takovskom i Kralja Ferdinanda (deo Kneza Miloša).
• 6. 11. - Sonderaktion Krakau, deo Intelligenzaktion: uhapšena 184 profesora Jagelonskog univerziteta u Krakovu, uglavnom poslati u konc-logor Sachsenhausen.
• 6. 11. - Holivudska trač-novinarka Hedda Hopper započela svoju radio emisiju (konkurencija Louelli Parsons).
• 8. 11. - Bezuspješni pokušaj Georga Elsera da bombom ubije Hitlera u minhenskoj pivnici.
• 9. 11. - Incident u Venlou: nemački obaveštajci oteli dvojicu britanskih kolega u Holandiji, blizu nemačke granice.
• 11. 11. - "Hrvatski skaut" menja ime u "Domobran" - Maček upozorava da Domobranu, kao frankovačkoj organizaciji, ne mogu pripadati članovi HSS.
• 12. 11. - Izbor 47 senatora u Kraljevini Jugoslaviji (među njima i Nurija Pozderac, Jovan Radonić, Sava Kosanović, Marko Vujačić, Ivan Pernar...): 29 senatora iz JRZ, HSS 11, Zemljoradnička 4 i SDS 3.
• 13. 11. - Na zapadu Venecuele izgoreo grad Lagunillas de Agua, preko 200 mrtvih.
• 13 - 14. 11. - Nadbiskupi Stepinac i Šarić i šestorica biskupa na hodočašću u Rimu: molba za kanonizaciju Nikole Tavelića.
• 17. 11. - Odgovarajući na demonstracije čeških studenata i srednjoškolaca protiv okupacije, Nemci streljali 9 studenata bez suđenja, 1200 poslato u konc-logore, zatvoreni univerziteti (danas Međunarodni dan studenata i srednjoškolaca).

Zimski rat

• 18. 11. - Teretni brod "Carica Milica" udario u minu kod engleske obale i potonuo, posada spasena (minu postavila nemačka podmornica U-19). Istog dana, holandski putnički brod "Simon Bolivar" naleteo na minu u Severnom moru - 120 mrtvih.
• 23. 11. - Otvoren put Beograd - Subotica - mađ. granica, deo međunarodnog puta London - Carigrad.
• 24. 11. - Sastanak muslimanskih organizacija u Sarajevu - traži se autonomna BiH u historijskim granicama.
• 26. 11. - Bombardiranje Mainile: Sovjeti lažirali granatiranje svog sela kako bi opravdali napad na Finsku.
• 26. 11. - Veliki zbor Alijanse ženskih pokreta u Inženjerskom domu u Beogradu - traži se aktivno i pasivno pravo glasa (pre četiri dana i na univerzitetu).
• 27. 11. - Objavljena zabrana saobraćaja vozilima na benzinski pogon vikendom u KJ.
• 30. 11. - Sovjetskim napadom na Finsku počinje "Zimski rat". Na okupiranoj teritoriji će biti uspostavljena "Finska Demokratska Republika", ali u zemlji preovlađuje složni Duh Zimskog rata.
• 30. 11. - Tuča na beogradskom pravnom fakultetu, nakon što je juče ometana komemoracija admiralu Gepratu od strane "antiratnih" studenata - Univerzitet zatvoren nekoliko dana i odložene sve priredbe narednog meseca.

Decembar/Prosinac

Novi željeznički most u Zagrebu

Otvaranje mosta

• 2. 12. - Otvoren Njujorški gradski aerodrom, kasnije LaGuardia Airport.
• 2 - 3. 12. - Pušteni u promet Novi kolni i Novi željeznički (zeleni) most u Zagrebu.
• decembar, početkom - U Beogradu otkrivena banda koja je krijumčarila opijum iz Carigrada u Pariz.
• 3. i 10. 12. - KPJ organizira demonstracije u Zagrebu, 10-og dolazi do sukoba sa policijom i Hrvatskom građanskom zaštitom.
• 4. 12. - Blokada Nemačke: Britanci sprečavaju i nemački izvoz, kao odgovor na gubitke zbog nemačkih magnetnih mina.
• 4. 12. - U Beogradu otkriven lanac krijumčara opijuma iz Carigrada do Pariza.
• 6. 12. - JAZU odlučuje promeniti ime u HAZU (odluku treba potvrditi Sabor odn. ban). S promenom se ne slažu svi, npr. Ivan Meštrović.
• 8. 12. - Na arhijerejskom saboru SPC su izabrani vikarni episkopi Pribićević (umro 1941), Bradvarević (na robiji 1954-58) i Lipovac (ubijen 1945). U poseti je bio i Gorazd Praški (ubijen 1942).
• 10. 12. - Kod Merdara, na pruzi Niš - Peć, probijen kružni tunel, dužine 788 m u krivini radijusa 300 m.
• 12. 12. - Bitka na Tolvajärviju: Finci u protivnapadu uništili jednu sovjetsku diviziju.
• 13. 12. - Bitka kod La Plate, prva pomorska bitka rata: Britanci nadjačali Nemce kod Urugvaja.
• 13. 12. - Sovjetski zatvorski brod Indigirka se nasukao pored Hokaida - stradalo je 742 ljudi.
• 14. 12. - Revolucionarni studentski pokret na Beogradskom univerzitetu: velike radničko-studentske demonstracije u Beogradu, policija puca, ima mrtvih.
• 14. 12. - U "Srpskom glasu", glasilu Srpskog kulturnog kluba, objavljen članak "Gde god je Srba - tu je Srbija".
• 14. 12. - Sovjetski Savez isključen iz Društva naroda zbog napada na Finsku; Jugoslavija se uzdržala.

"Prohujalo s vihorom"

• 15. 12. - Premijera filma "Prohujalo s vihorom" u Atlanti, Džordžija.
• 15. 12. - Vlada KJ donosi Uredbu koja omogućuje osnivanje logora za komuniste (→ Bileća, Lepoglava).
• 15. 12. - "Vidovdan", brod Jugoslavenskog Lloyda, nepopravljivo se nasukao u Japanu.
• 15/16. 12. - Petorica ribara iz Kalija na Ugljanu stradala u oluji kod Vira.
• decembar - Talas štrajkova u Hrvatskoj u organizaciji prokomunističkog URS, protive se Hrvatskom radničkom savezu.
• decembar - "Sukob na književnoj ljevici": Miroslav Krleža objavio "Dijalektički antibarbarus" u časopisu "Pečat".
• 16 - 22. 12. - Prva Bitka kod Summe: Finci odvratili sovjetski napad na Mannerheimovu liniju.
• 17. 12. - Njemački džepni bojni brod Admiral Graf Spee samopotopljen ispred luke Montevideo, Urugvaj.
• 17. 12. - Sukob policije sa demonstrantima u Splitu, stradao Vicko Buljanović - sutradan proglašen generalni štrajk u Splitu, Solinu i Omišu. HSS tvrdi da "pokušaji demonstracija" žele da "ruše ono što je hrvatski narod stvorio".
• 18. 12. - Bitka nad Heligolandskim zalivom: Luftwaffe odbila napad RAF-a.
• 18. 12. - Počinje Bitka za prevoj Kunlun, Japanci pokušavaju zauzeti ovu stratešku poziciju u provinciji Guangxi.
• 18. 12. - U Beogradu ubijen generalni direktor PRIZAD-a Edo Marković - zabuna prilikom pretresa stana njegove kćerke, vršenog u vezi sa demonstracijama od pre četiri dana (agent oslobođen 7. dec. 1940. jer je ustanovljena nužna odbrana). Istog dana PRIZAD je trebao povesti razgovore o preusmerenju izvoza poljoprivrednih proizvoda u Englesku i Francusku.

Velika radna soba Lloyd Wrightove Johnson Wax Headquarters

• 22. 12. - Prikazan crtani film "Guliverova putovanja", odgovor Paramounta na "Snežanu i sedam patuljaka".
• 22. 12. - Sudar vozova u nemačkoj stanici Genthin, 186 mrtvih.
• 22. 12. - Sveindijska muslimanska liga organizovala proslavu Dana spasa od Indijskog nacionalnog kongresa, povodom ostavke njihovih provincijskih vlada.
• 25 - 27. 12. - Bitka kod Kelje: Finci odbili sovjetski napad.
• 27. 12. - Erzindžanski zemljotres u istočnoj Anadoliji - 30.000 mrtvih (→ Severnoanadolska raselina). Turska je zatim pogođena i velikim poplavama.
• 27. 12. - U Banovini Hrvatskoj objavljena Uredba za suzbijanje skupoće.
• 28. 12. - U centru Zagrebu -12 stupnjeva, u Borongaju -23, i 30 cm snijega.
• 29. 12. - Prvi let teškog bombardera Consolidated B-24 Liberator (u službi od 1941).
• 31. 12. - Održan prvi Bečki novogodišnji koncert - prvi i poslednji put 31. 12. umesto 1. 1..

Kroz godinu

Pozorišni trg u Beogradu

• Semjon Kirlijan izmislio Kirlijanovu fotografiju.
• U Engleskoj pronađena brodska grobnica u Sutton Hoo sa bogatim anglo-saksonskim artefaktima.
• Marguerite Perey otkrila francijum.
• Smatra se da je klasični Hollywood na vrhuncu (→ 1939. na filmu).

Rođenja

Januar/Siječanj

• 6. 1. - Valerij Lobanovski, fudbaler, trener († 2002)
• 8. 1. - Mile Bogović, gospićko-senjski biskup
• 8. 1. - Milan Lojanica, arhitekta, urbanista
• 10. 1. - Sal Mineo, američki glumac († 1976)
• 19. 1. - Phil Everly, muzičar, pevač († 2014)
• 26. 1. - Đelo Jusić, skladatelj, gitarist († 2019)
• 29. 1. - Germaine Greer, australijska akademičarka, spisateljica i voditeljica

Februar/Veljača

• 2. 2. - Emir Dragulj, akademski slikar, grafičar († 2002)
• 2. 2. - Boris Cavazza, glumac
• 3. 2. - Michael Cimino, režiser, scenarista († 2016)
• 8. 2. - Bisera Alikadić, bosanskohercegovačka književnica
• 9. 2. - Vatroslav Frkin, hrvatski katolički svećenik
• 9. 2. - Bogomil Đuzel, makedonski književnik
• 13. 2. - Jugoslav Kostić, član Predsedništva SFRJ
• 22. 2. - Svetozar Stijović, srpski lingvista († 2000)

Mart/Ožujak

• 13. 3. - Neil Sedaka, kantautor, producent
• 17. 3. - Giovanni Trapattoni, fudbaler, trener
• 20. 3. - Brian Mulroney, premijer Kanade († 2024)
• 25. 3. - Milisav Milić, novinar, dopisnik RTB iz Prištine... († 2006)
• 27. 3. - Beba Selimović, pjevačica († 2020)
• 31. 3. - Zvijad Gamsahurdija, sovjetski disident, predsednik Gruzije († 1993)

April/Travanj

• 1. 4. - Dejan Đurković, reditelj i scenarista († 2003)
• 1. 4. - Ali MacGraw, glumica, model
• 2. 4. - Zoran Bečić, bosanskohercegovački glumac († 2006)
• 2. 4. - Jovan Ristić, pozorišni, filmski i TV reditelj († 2013)
• 2. 4. - Živan Saramandić, srpski operski pevač († 2012)
• 2. 4. - Marvin Gaye, kantautor, muzičar († 1984)
• 5. 4. - Leka Zogu, krunski princ Albanije († 2011)
• 7. 4. - Francis Ford Coppola, američki režiser, scenarist i producent
• 7. 4. - David Frost, novinar, TV voditelj († 2013)
• 13. 4. - Paul Sorvino, glumac († 2022)
• 14. 4. - Slobodan Novaković, dramaturg, reditelj, književnik, potpredsednik FK Partizan († 2007)
• 16. 4. - Boris Dvornik, hrvatski i jugoslovenski glumac († 2008)
• 16. 4. - Dusty Springfield, pevačica († 1999)
• 20. 4. - Gro Harlem Brundtland, premijerka Norveške, generalni direktor WHO

Maj/Svibanj

• 1. 5. - Mladen Crnobrnja, hrvatski glumac († 2000.)
• 4. 5. - Amos Oz, izraelski književnik i novinar († 2018)
• 4. 5. - Paul Gleason, glumac
• 4. 5. - Zvonimir Kamenar, kipar
• 5. 5. - Jovan Zebić, srpski političar i ekonomista. († 2007)
• 7. 5. - Ruud Lubbers, premijer Holandije († 2018)
• 9. 5. - Đoko Vještica, novinar i urednik Studija B († 2008)
• 9. 5. - Ion Ţiriac, teniser, menadžer
• 10. 5. - Ivica Vidović, hrvatski glumac († 2011)
• 13. 5. - Harvey Keitel, američki glumac
• 14. 5. - Sava Andrić, episkop braničevski († 1993)
• 18. 5. - Silvana Armenulić, pevačica narodne muzike († 1976)
• 18. 5. - Giovanni Falcone, antimafijaški sudija († 1992)
• 25. 5. - Ian McKellen, engleski glumac
• 25. 5. - Tibor Varadi, pravnik, ekspert za međunarodno pravo
• 28. 5. - Vida Jerman, glumica († 2011)

Jun/Juni/Lipanj

• 9. 6. - Nikola Rackov, srpski pijanista i profesor
• 11. 6. - Jackie Stewart, trkač F1
• 20. 6. - Hrizostom Stolić, episkop žički († 2012)

Jul/Juli/Srpanj

• 3. 7. - Ljubivoje Ršumović, srpski književnik
• 3. 7. - Dušan Maravić, fudbalski reprezentativac
• 7. 7. - Đorđe Bobić, srpski arhitekta († 2024)
• 9. 7. - Slobodan Stanišić, književnik i novinar
• 14. 7. - Ljubiša Beara, pukovnik VRS, haški osuđenik († 2017)
• 15. 7. - Aníbal Cavaco Silva, predsednik Portugala
• 17. 7. - Ali Khamenei, vrhovni lider Irana
• 26. 7. - John Howard, premijer Australije
• 27. 7. - William Eggleston, fotograf
• 30. 7. - Peter Bogdanovich, američki glumac, reditelj, scenarista († 2022)

Avgust/August/Kolovoz

• 2. 8. - Wes Craven, filmski režiser († 2015)
• 7. 8. - Mirza Idrizović, režiser, scenarista († 1998)
• 9. 8. - Romano Prodi, premijer Italije, predsednik Evropske komisije
• 11. 8. - James Mancham, prvi predsednik Sejšela († 2017)
• 12. 8. - George Hamilton, glumac
• 23. 8. - Milan Vlajčić, novinar, književni kritičar († 2022)
• 27. 8. - Nikola Pilić, teniser i trener
• 28. 8. - Branko Kostić, v.d. predsednika Predsedništva SFRJ († 2020)
• 29. 8. - Joel Schumacher, američki režiser, scenarist i filmski producent († 2020)
• 30. 8. - John Peel, disk džokej († 2004)

Septembar/Rujan

• 1. 9. - Lily Tomlin, američka glumica i komičarka
• 3. 9. - Slobodan Mašić, arhitekta, grafički dizajner († 2016)
• 5. 9. - George Lazenby, glumac
• 13. 9. - Radoslav Lazić, pozorišni reditelj
• 13. 9. - Borislav Mikelić, privrednik, premijer RSK († 2018)
• 18. 9. - Jorge Sampaio, predsednik Portugala († 2021)
• 20. 9. - Nebojša Popov, sociolog, antiratni aktivista († 2016)
• 29. 9. - Fikret Abdić, bosanskohercegovački privrednik i političar

Oktobar/Listopad

• 2. 10. - Mirjana Bohanec-Vidović, hrvatska sopranistica, glumica i diplomatkinja
• 6. 10. - Bruno Bušić, hrvatski politički emigrant († 1978)
• 8. 10. - Paul Hogan, glumac
• 12. 10. - Franjo Gregurić, premijer Hrvatske
• 14. 10. - Ralph Lauren, modni kreator
• 16. 10. - Eva Hristić, spiker RTB
• 18. 10. - Lee Harvey Oswald, američki atentator († 1963)
• 27. 10. - John Cleese, britanski glumac, komičar i redatelj
• 28. 10. - Miroslav Cerar, gimnastičar
• 28. 10. - Jane Alexander, glumica
• 30. 10. - Grace Slick, pevačica Jefferson Airplane
• 31. 10. - Ron Riffkin, američki glumac
• 31. 10. - Boris Mutić, hrvatski sportski novinar († 2009.)
• 31. 10. - Ali Farka Touré, muzičar († 2006)

Novembar/Studeni

• 1. 11. - Bernard Kouchner, francuski lekar i političar, šef civilne misije UNMIK
• 3. 11. - Terrence McNally, američki dramski pisac
• 12. 11. - Mani Gotovac, teatrologinja, dramaturginja († 2019)
• 15. 11. - Yaphet Kotto, glumac († 2021)
• 16. 11. - Miloš Žutić, glumac († 1993)
• 18. 11. - Margaret Atwood, kanadska spisateljica
• 20. 11. - Igor Mandić, književnik i književni kritičar († 2022)
• 21. 11. - Aleksa Buha, filozof, političar u RS
• 26. 11. - Tina Turner, američka pjevačica, plesačica i glumica († 2023)
• 27. 11. - Laurent-Désiré Kabila, predsednik DR Kongo († 2001)
• 29. 11. - Matija Bećković, književnik, srpski akademik
• 30. 11. - Kemal Hanjalić, fizičar, gradonačelnik Sarajeva

Decembar/Prosinac

• 1. 12. - Aleksandar Živanović, srpski pedagog, višestrani umetnik
• 8. 12. - Fahrudin Jusufi, fudbaler († 2019)
• 19. 12. - Stjepan Kljuić, član Predsjedništva BiH
• 21. 12. - Zoran Milosavljević, glumac († 1983)
• 26. 12. - Phil Spector, muzički producent († 2021)
• 31. 12. - Ivan Prenđa, zadarski nadbiskup

Kroz godinu

• Dušan Đurić, glumac († 1969)
• Konstantin Obradović, aktivista za ljudska prava († 2000)
• Muhamed Kreševljaković, historičar, gradonačelnik Sarajeva († 2001)
• Jovan Bulj, elegantni saobraćajac († 2010)
• Radovan Brankov, novinar († 2014)
• Dragoljub Bakić, arhitekta († 2023)
• Radmila Karaklajić, pevačica

Smrti

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 2. 1. - Roman Dmowski, poljski političar (* 1864)
• 7. 1. - Dušan Cekić, bivši član CK KPJ (* 1879)
• 18. 1. - Dragiša Mišović, lekar, član KPJ (* 1898)
• 23. 1. - Matthias Sindelar, austrijski fudbaler (* 1903)
• 24. 1. - Maximilian Bircher-Benner, švajcarski nutricionista (* 1867)
• 28. 1. - William Butler Yeats, irski pesnik (* 1865)

• 4. 2. - Stevo Čuturilo, pedagog, pisac (* 1846)
• 10. 2. - Pio XI., rimski papa (* 1857)
• 12. 2. - S. P. L. Sørensen, hemičar (* 1868)
• 22. 2. - Antonio Machado, pesnik (* 1875)
• 27. 2. - Nadežda Krupskaja, revolucionarka, Lenjinova udovica (* 1869)

• 2. 3. - Howard Carter, britanski arheolog, egiptolog (* 1874)
• 5. 3. - Herbert Mundin, glumac (* 1898)
• mart - Gojko Samardžić, član KPJ, žrtva čistke (* 1897)

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 1. 4. - Anton Makarenko, pedagog (* 1888)
• 4. 4. - Ghazi I, kralj Iraka (* 1912)
• 7. 4. - Milan Vapa, srpski fabrikant (* 1875)
• 12. 4. - Ljubomir Kosier, ekonomist (* 1890)
• 19. 4. - Rukovodioci KPJ, žrtve čistke:
  • Sima Marković, matematičar i filozof, suosnivač KPJ (* 1888)
  • Vladimir Ćopić, španski borac, rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* 1891)
  • Janko Jovanović, španski borac, rukovodilac KPJ, žrtva čistke (* 1901)
  • Vilim Horvaj (* 1901)
  • Akif Šeremet (* 1899)
  • ? Jovan Mališić, španski borac (* 1902)
  • ? Kosta Novaković, suosnivač KPJ (* ca. 1886)

• 9. 5. - Josip Šilović, bivši rektor SuZ i ban Savske banovine (* 1858)
• 22. 5. - Ernst Toller, njemački dramski pisac (* 1893)

• 4. 6. - Pavle Popović, srpski književni kritičar i istoričar (* 1868)
• 20. 6. - Jovan M. Jovanović Pižon, srpski pisac i političar (* 1869)
• 26. 6. - Ford Madox Ford, engleski književnik (* 1873)
• 29. 6. - Mehmed Spaho, bosanski muslimanski političar (* 1883)

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• 4. 7. - Oton Iveković, hrvatski slikar (* 1869.)
• 14. 7. - Alfons Mucha, češki slikar i dekorativni umetnik (* 1860.)
• 16. 7. - Dragoslav Jovanović, rektor BU (* 1886)
• 27. 7. - Milica Janković, srpska književnica (* 1881)

• 2. 8. - Harvey Spencer Lewis, okultista (* 1883)
• 7. 8. - Srbobran Stanojević, pukovnik vazduhoplovstva KJ (* 1895)
• 14. 8. - Dragiša Lapčević, političar i publicista (* 1867)
• 18. 8. - Vikentije Vujić, episkop banatski (* 1874)
• 21. 8. - Branislav Dešković, hrvatski kipar (* 1883)
• 23. 8. - Sidney Howard, dramski pisac, scenarista (* 1891)

• 22. 9. - Werner von Fritsch, nemački general (* 1880)
• 23. 9. - Sigmund Freud, austrijski neurolog i osnivač psihoanalize (* 1856)
• 24. 9. - Carl Laemmle, pionir filmske industrije, osnivač Universal-a (* 1867)
• 24. 9. - Danilo Petrović, bivši krunski princ Crne Gore (* 1871)
• 25. 9. - Kosta Glavinić, srpski inženjer, javni radnik (* 1858)
• 29. 9. - Božidar Terzić, armijski general (* 1867)

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• 7. 10. - Harvey Cushing, pionir neurohirurgije (* 1869)
• 16. 10. - Stjepan Sarkotić, austrougarski general (* 1858)
• 23. 10. - Zane Grey, pisac westerna (* 1872)

• 17. 11. - Mateja Šumenković, sveštenik i bivši četnik (* 1864)
• 20. 11. - Tihomir Tikan Pavlović, bokser
• 21. 11. - Émile Guépratte, francuski admiral (* 1856)
• 28. 11. - James Naismith, kanadsko-američki izumitelj košarke (* 1861)
• 29. 11. - Philipp Scheidemann, bivši kancelar Nemačke (* 1865)

• 4. 12. - Branimir Šenoa, slikar (* 1879)
• 8. 12. - Nikolaj Krasnov, rusko-srpski arhitekta, akademik (* 1864)
• 12. 12. - Douglas Fairbanks, glumac (* 1883)
• 13. 12. - Nikola Colović, general (* 1874)
• 19. 12. - Ivo Frank, hrvatski političar (* 1877)
• 23. 12. - Anthony Fokker, pionir avijacije, proizvođač aviona (* 1890)

Kroz godinu

• Franjo Poljak, gospodarski stručnjak, političar, pjesnik (* 1877)

Nobelova nagrada za 1939. godinu

• Fizika: Ernest Orlando Lawrence (pronalazak i razvoj ciklotrona i s njim dobijeni rezultati, naročito u vezi veštačkih radioaktivnih elemenata [npr. fosfor-32])
• Kemija: Adolf Butenandt (rad na seksualnim hormonima, → estron) i Lavoslav Ružička (rad na polimetilenima i višim terpenima)
• Fiziologija i medicina: Gerhard Domagk (otkriće antibakterijskih svojstava prontosila)
• Književnost: Frans Eemil Sillanpää (duboko razumevanje seljaštva svoje zemlje i izuzetna umetnost s kojom je predstavio njihov način života i njihovu vezu s prirodom)
• Mir: nije dodijeljena

Nijedna nagrada neće biti dodeljena tri godine, 1940-42.

Reference

Literatura

Spoljne veze

• Chronology 1939 Arhivirano 2011-09-27 na Wayback Machine-u, University of Indiana
• Miscellany: Husband Arhivirano 2010-11-13 na Wayback Machine-u ("Arc"), TIME Magazine, Monday, Jan. 30, 1939 (izvesni Dragutin Milović napravio Nojev kovčeg)
• YUGOSLAVIA: After Czecho-Slovakia Arhivirano 2010-11-14 na Wayback Machine-u, TIME Magazin, Monday, May. 08, 1939 (nagoveštaj Sporazuma)
• GERMANY: Spider and Fly Arhivirano 2010-11-14 na Wayback Machine-u, TIME Magazine, Monday, Jun. 12, 1939 (o poseti kneza Pavla Nemačkoj)
• YUGOSLAVIA: Visits Arhivirano 2010-11-14 na Wayback Machine-u, TIME Magazine, Monday, Jul. 24, 1939
• YUGOSLAVIA: Spororum Arhivirano 2010-11-13 na Wayback Machine-u (sic), TIME Magazine, Monday, Aug. 28, 1939 (o Sporazumu)
• THE BALKANS: Southern Relatives Arhivirano 2010-11-13 na Wayback Machine-u, TIME Magazine, Monday, Dec. 11, 1939 (pominju se neke studentske demonstracije u Beogradu, priznaju se neki stari dugovi Nemačkoj)

1939 na Wikimedijinoj ostavi