Arsenal
Arsenal (od talijanskog: arsenale, od arapskog: dār-ṣinā‘a=radionica) je kompleks radionica i skladišta za izradu, popravak i čuvanje oružja, municije i ratnog materijala za snabdjevanje vozila i ratnih brodova gorivom i hranom.[1]
| Arsenal arsenale | |
|---|---|
 | |
Historija
urediPrvi arsenali pojavili su se u Antičkom Egiptu i Asiriji tokom 12. vijeka pne..[1] Od 7 vijeka pne. arsenale grade Kartažani, Grci (neorie) i Rimljani (navalia).[2][1]
Prvi grčki arsenali bili su od drva, a prvi zidani pojavili su se u 4. vijeku pne. - takav je bio onaj iz Samosa. Čuven je bio arsenal pirejske luke Zea, poznat po tome da može primiti oko 400 brodova.[3] Grci su svoje arsenale nazivali ὁπλοϑήκη (oružarnica) a Rimljani - armamentarium, sa istom značenjem.[3]
Za antike pomorski arsenali koristili su se za čuvanje i popravak brodova, dok se gradnja odvijala u privatnim brodogradilištima.[3]
U srednjem vijeku najpoznatiji i najveći bio je Venecijanski arsenal podignut između 1150. - 1200. koji je do 15. vijeka izrastao u pravi industrijski pogon, sa natkrivenim dokovima, u kom se pored brodova proizvodilo i oružje, užad, jedra i gotovo sve ostalo što treba mornarici[4]. Pored njega velike arsenale imali su Amalfi i Pisa kog su podigli Medici početkom 16. vijeka.[3][5] I Engleska je počela graditi brojne arsenale, kad je shvatila da je ratna mornarica najvažnija za supremaciju u svijetu, tako su podignuti arsenali u Portsmouthu (1495), Deptfordu (1509.), Southamptonu, Woolwichu, Sheernessu (za Elizabete I). A od 19. vijeka u Gibraltaru, Hong Kongu, Simon's Townu.[1]
Kako se razvijala artiljerija, pojavio se i novi tip arsenala za kopnenu vojsku kao što je onaj iz Torina čija je izgradnja počela 1659., a dovršen je 1738. Takav je bio i berlinski Zeughaus koji je izgrađen od 1694. do 1706.[3] Odtad se arsenali dijele na pomorske i vojne.[1]Poznati vojni arsenali podignuti su u Strasbourgu, Kijevu, Madridu i Beču.[1]
U vrijeme ratova s Osmanlijama tokom 16. i 17. vijeka - Hrvatska Vojna krajina snabdjevana je oružjem i vojnom opremom iz arsenala u [[Ljubljana|Ljubljani i Grazu.[1]
Arsenali na istočnoj obali Jadrana
urediNa istočnoj jadranskoj obali najstariji pomorski arsenal sagrađen je u 13. vijeku u Dubrovniku (orsan), i nešto kasnije i na Hvaru (oko 1300. On je između 16./17. vijeka i natkriven, a koristio se kao zimovalište venecijanske jadranske flotile i kao logistički punkt za brodove koji su plovili prema Levantu. Arsenali su izgrađeni i u Cresu (arsan), Kotoru (14. vijek), Korčuli (18. vijek) i Zadru (Veliki arsenal iz 1752).[1]
Austrijsko Carstvo je između 1856–64. podiglo moderni pomorski arsenal u Puli sa brodogradilištem i natkrivenim suhim i plutajućim pontonskim dokovima.[1]
Danas se funkcija arsenala sve više gubi jer njihov posao preuzimaju brodogradilišta i specijalizirane tvornice za proizvodnju oružja.[1]
Povezano
urediIzvori
uredi- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 „Arsenal” (hrvatski). Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 8.1. 2020.
- ↑ John P. Oleson. „Neoria and navalia: not just about ships” (engleski). Journal of Roman Archaeology. Pristupljeno 8.1. 2020.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 „Arsenale” (talijanski). Treccani. Pristupljeno 8.1. 2020.
- ↑ „Hystory of the Arsenale” (engleski). The Arsenal of Venice. Arhivirano iz originala na datum 2020-11-25. Pristupljeno 8.1. 2020.
- ↑ „Arsenali medicei” (talijanski). Turismo Pisa. Pristupljeno 8.1. 2020.
