Jugoslovenska narodna armija
Jugoslovenska narodna armija (akronim JNA/JLjA; makedonski: Југословенска народна армија, slovenski: Jugoslovanska ljudska armada) predstavljala je oružane snage Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
| Jugoslavenska narodna armija Jugoslovenska armija | |
|---|---|
  Grb JNA (1951–1991) i grb JNA (1991–1992)[1] | |
| Utemeljena | 22. prosinca 1941. |
| Raspuštena | 20. svibnja 1992.
|
| Grane |  Kopnena vojska JNA  Jugoslavenska ratna mornarica  Jugoslavensko ratno zrakoplovstvo
|
| Vodstvo | |
| Savezni sekretar za narodnu obranu | Popis saveznih ministara obrane SFRJ |
| Povezani članci | |
| Činovi | Činovi u oružanim snagama SFRJ |
Osnivanje jedinica pre JNA i nazivi
urediTokom Drugog svetskog rata osnovana je 22. decembra 1941. godine u mestu Rudo Prva proleterska NOU brigada Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije (skraćeno NVJ), kao deo partizanskih jedinica. Sa krajem Drugog svetskog rata 1945. godine NVJ dobija naziv Jugoslovenska armija (skraćeno JA). Konačni naziv - Jugoslovenska narodna armija (skraćeno JNA) - dobija deset godina nakon osnivanja, decembra 1951. godine.
Istorija
urediVrhovni komandant JNA bio je Josip Broz Tito, predsednik SFRJ. Posle njegove smrti 1980. godine JNA je imala kolektivnog vrhovnog komandanta, Predsedništvo SFRJ.
Organizacija
urediJNA se sastojala od vidova, rodova i službi. Vidovi su bili: kopnena vojska, ratno vazduhoplovstvo, protivvazdušna odbrana i ratna mornarica. Rodovi su bili: pešadija, artiljerija, artiljerijski-raketne jedinice protivvazdušne odbrane (u sva tri vida JNA), oklopne jedinice, inžinjerija, ABH odbrana, veza i granične jedinice. Službe u JNA bile su: tehnička služba, građevinska služba, intedantska služba, saobraćajna služba, vazduhoplovno-tehnička služba, organi bezbednosti i vojna policija, sanitetska služba, veterinarska služba, finansijska služba, administrativna služba, pravna služba, geodetska služba, muzička služba i informatika u OS. Krajem 80-ih godina VOJIN (Vazdušno osmatranje, javljanje i navođenje) postao je rod vojske.
Vojna obaveza u JNA bila je opšta. Sastojala se od regrutne obaveze, obaveze služenja vojnog roka, i služenja u rezervnom sastavu. U socijalističkoj Jugoslaviji postojao je sistem opštenarodne odbrane i društvene samozaštite, pa je tako JNA bila "zajednička oružana sila svih naroda i narodnosti i svih radnih ljudi i građana SFRJ". Pripadnikom oružanih snaga smatrao se svaki građanin "koji sa oružjem u ruci učestvuje u otporu protiv napadača". Služenje vojnog roka u JNA trajalo je godinu dana.
Kopnena vojska
urediKopnena vojska je po brojnosti bila najveći vid JNA. Imala je oko 140.000 aktivnih vojnika (uključujući 90.000 regruta), a mogla je u ratnim okolnostima da mobilizuje preko milion rezervista. Rezervne snage su bile organizovane po republičkim linijama u snage Teritorijalne odbrane i u ratnim prilikama bile bi potčinjene Vrhovnoj komandi JNA kao integralni deo odbrambenog sistema. Teritorijalnu odbranu činili su bivši regruti koji su povremeno pozivani na vojne vežbe.
Tenkovske i oklopne brigade
urediTenkovske brigade JNA su se sastojale iz dva ili tri bataljona. Koristile su oko 1000 sovjetskih tenkova T-54 i T-55, 70 sovjetskih T-72, oko 450 jugoslovenskih M-84 i nekoliko američih M-47 tenkova. Tenkovske jedinice su bile najzastareliji deo JNA. Tenkovi T-54/T-55 su bili glavni tenkovi tokom 1960ih. Domaći tenkovi M-84 (poboljšane verzije sovjetskih tenkova T-72 izrađivani pod licencom u Jugoslaviji) su isporučeni JNA krajem 1970ih i 1980ih. JNA je takođe imala rezerve starih sovjetskih T-35/T-85 i američkih Šerman tenkova iz Drugog svetskog rata.
JNA je imala više od 400 borbenih vozila pešadije M80, 500 vozila BVP M-80A i 300 oklopnih transportera koji su se proizvodili u Jugoslaviji. Pešadija je koristila više od 200 sovjetskih oklopnih transportera BTR-152, BTR-40 i BTR-50 koji su kupljeni tokom 1960ih i 1970ih. Imala je i 100 M-3A1 poluguseničara koji su proizvedeni u Sjedinjenim Državama i mali broj novih rumunskih TAB-72 (varijanta BTR-60) oklopnih transportera. Oklopna vozila za izviđanje su brojala nekoliko starijih sovjetskih BTR-40, novih BRDM-2 i BTR-60 modela i domaća BOV i M-8 vozila.
Artiljerijske jedinice
urediArtiljerija JNA je bila opremljena sovjetskim, američkim i domaćim sistemima. Od artiljerije sovjetskog porekla u JNA nalazilo se približno 1000 vučenih haubica kalibra 122 mm, topovi kalibra 130 mm, haubice/topovi od 152 mm i haubice kalibra 155 mm. U artiljerijskim baterijama nalazilo se oko 700 starijih američkih vučenih topova od 105 i 155 mm i domaći modeli M-65. Vučena artiljerija je bila vrlo važna za operacije u planinskim krajevima Jugoslavije. Artiljerija je koristila sovjetske samohodne topove od 100 mm i 122 mm i jugoslovenske samohodne topove M-7 od 105 mm, kao i preko 6.000 minobacača od 82 i 120 mm, uključujući i minobacače montirane na varijantu M-60PB standardnog oklopnog trasportera.
Artiljeija JNA je koristila nekoliko raketnih sistema uključujući 160 YMRL-32 i M-63 višecevnih bacača raketa. Arsenal JNA je uključivao četiri lansera nevođenih sovjetskih raketa zemlja-zemlja FROG-7 dometa 100 km. Prvi ovakav sistem je instaliran 1967.
Protiv-tenkovske jedinice
urediProtiv-tenkovske jedinice JNA su koristile vučene protiv-tenkovske topove, beztrzajne cevi i sovjetske protiv-tenkovske vođene rakete. Od protiv-tenkovskih topova koristili su se modeli od 75, 90 i 100 mm.
Bestrzajne cevi su se izrađivale u Jugoslaviji i koristili su se modeli od 57, 82 i 105 mm. Cevi od 82 mm mogle su se montirati na oklopne transportere M-60PB.
Protiv-tenkovske vođene rakete AT-1 i AT-3 su bili sovjetske proizvodnje. Korišćene su i protiv tenkova i pešadije, ali zbog ranije proizvodnje efikasnost protiv naprednijih oklopnih jedinica je bila nesigurna. Vozilo BOV-1 se moglo opremiti sa 6 AT-3 lansera kako bi služilo kao izuzetno pokretna protiv-tenkovska platforma.
Protiv-vazdušna odbrana
urediVeće jedinice JNA su imale značajnu protiv-vazdušnu pratnju, čiji je cilj bio da štiti velike koncentracije vojske od neprijateljskih vazdušnih napada. Kopnena vojska je imala četiri baterija sa raketama zemlja-vazduh i 11 pukova protiv-avionske artiljerije. Raketne jedinice su koristile sovjetske rakete SA-6, SA-7, SA-9, SA-13, SA-14 i SA-16. Sistemi kratkog dometa su takođe korišćeni u pešadiji.
Protiv-avionska artiljerija je koristila preko 5000 sistema. Od samohodnih protiv-avionski topova korišćeni su sovjetski dvostruki sistemi ZSU-57-2 od 57 mm, domaći trostruki sitemi BOV-3 od 20 mm i češki dvostruki PAST 30/2 od 30 mm. Veliki broj vučene protiv-avionske artiljerije je takođe bio u arsenalu JNA, domaćeg i stranog porekla. Priobalska artiljerija== Priobalska artiljerija je koristila i rakete zemlja-zemlja i topove. Koristila je sisteme SS-C-3 projektovane u Sovjetskom Savezu, i protiv-brodske rakete BROM koje su se montirale na kamione.
Činovi
urediU tablici su prikazani činovi u JNA.
| Kopnena vojska (KoV) | Ratna mornarica (RM) | Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana (RV i PVO) | |
|---|---|---|---|
| Generali i admirali | maršal Jugoslavije | ||
| general JNA | |||
| general armije | admiral flote | general armije | |
| general-pukovnik | admiral | general-pukovnik | |
| general-potpukovnik | viceadmiral | general-potpukovnik | |
| general-major | kontraadmiral | general-major | |
| Viši oficiri | pukovnik | kapetan bojnog broda | pukovnik |
| potpukovnik | kapetan fregate | potpukovnik | |
| major | kapetan korvete | major | |
| Niži oficiri | kapetan prve klase | poručnik bojnog broda | kapetan prve klase |
| kapetan | poručnik fregate | kapetan | |
| poručnik | poručnik korvete | poručnik | |
| potporučnik | |||
| Viši podoficiri | zastavnik prve klase | ||
| zastavnik | |||
| Niži podoficiri | stariji vodnik prve klase | ||
| stariji vodnik | |||
| vodnik prve klase | |||
| vodnik | |||
| Vojnici | mlađi vodnik | ||
| desetar | |||
| razvojnik | |||
Napomene:
- čin maršala Jugoslavije pripadao je samo Josipu Brozu Titu, ukinut 1980.
- čin generala JNA bio je predviđen kao najviši čin koji bi bio dodeljivan saveznom sekretaru za nacionalnu odbranu, ali niko nije bio unapređen u ovaj čin, ukinut 1974.
Primeran vojnik
urediU JNA se od 1974.[2] dodeljivala "Značka - Primeran vojnik",tj. onima koji su se tokom služenja vojnog roka značajno istakli u razvijanju drugarstva,bratstva i jedinstva,i savladavanju vojne obuke. Nosilac ovog priznanja imao je pravo na nošenje značke na uniformi, uručivano mu je uverenje o dodeli, a pripadalo mu je i nagradno odsustvo od 15 dana.
- Neki Ordeni i medalje SFRJ:
-
Orden narodne armije -
Orden za vojne zasluge -
Medalja za vojne zasluge -
Medalja za vojničke vrline -
Spomen-medalje povodom godišnjica JNA
Značajni datumi
uredi- 21. maj - Dan Jugoslovenskog ratnog vazdugoplovstva;
- 16. jul - Dan tenkista JNA;
- 15. avgust - Dan graničara;
- 10. septembar - Dan pomorstva;
- 15. septembar - Dan konjičkih jedinica JNA;
- 7. oktobar - Dan artiljerije JNA;
- 22. decembar - Dan Jugoslovenske narodne armije;
- 6. novembar- Dan Inžinjerije;
- 10. novembar- Dan ARJ PVO;
Ukidanje
uredi
JNA je zvanično nestala 20. maja 1992. godine proglašenjem Vojske Jugoslavije kao oružane sile Savezne Republike Jugoslavije.
Veze
urediReference
uredi- ↑ „22. listopada 1991. - Raspad JNA”. Hrvatska radiotelevizija. Arhivirano iz originala na datum 2021-05-12. Pristupljeno 2021-11-04.
- ↑ "Borba", 3. okt. 1985, str. 13
Eksterni linkovi
uredi
- JNA - Vukova stranica (www.vuksfrj.se) Arhivirano 2010-08-04 na Wayback Machine-u
- JNA
- Leksikon JU mitologije - JNA Arhivirano 2005-10-25 na Wayback Machine-u
- Nepolitična stranica bivših pripadnika JNA Arhivirano 2013-06-21 na Wayback Machine-u
- Encyclopedia > JNA
- Encyclopedia > Yugoslav-army
- (http://yugokronika.com/portal.php?sid=69be538eb43d10457bd2be03597576ee Arhivirano 2014-07-17 na Wayback Machine-u)