Keltska umjetnost

Keltska umetnost je umetnost zapadno indoevropskog plemena Kelta koje je u 7. veku pne. naselilo Bohemiju i Bajern u 6. veku pne. proširilo se na Španiju i Galiju u Halštatu i kulturi Laten da bi se potom proširili na veliki kulturni prostor Andalusije, Male Azije, Irske dok su druga keltska plemena bila u Italiji Makedoniji tako da su u 2. veku Kelti bili najznačajniji narod u Evropi a naročito veliki značaj imali su u preređivanju gvožđa.

Pregled teritorija koje su naseljavali Kelti kroz istoriju:

  6. vek pne. - jezgro halštatske oblasti

  3. vek pne. - najveća oblast keltske ekspanzije

  „šest keltskih naroda“ zahvaljujući kojima je keltski jezik opstao u Evropi u periodu od 16. do 19. veka

  oblasti u kojima se keltski jezici i danas nalaze u širokoj upotrebi

Keltsko oružje

Kelti su stanovnici Evrope u predrimskom periodu i zauzimali su prostore od Pirineja do Rajne i Irske do Rumunije bili su barbari u pravom smislu te reči. Oni su do 1. veka pne. imali jedan stil i razvijali su svoju religiju i svoje urbano društvo.

Prva saznanja o umetnosti Kelta dobili smo iz grobnica o njihovim oružjima, nakitu i oruđima (Hohdore). U 5./ 4. veku pne. promenili su ornamentiku od geometrijske ka krivolinijskom obliku sa fantastičnim likovima životinja, otkrili su metalne maske i mnoge druge motive. Njihove kamene skulpture unatoč uticajima iz Grčke i Rima ostali su grube ali su imale ekspresivni karakter.

Na Britanskim ostrvima od 7. – 9. veka se razvijala specijalna kasna umetnost Kelta- Irska umetnost sa oruđima i iluminiranim rukopisima koja se širila preko irskih monaha u kopno i inspirisala je umetnost u manastirima. Kada se rimska imperija raspala razvijala se ponovo umetnost Kelta od Irske ka Britaniji od Kornvala ka Bretanji u kojoj monasi ideale irskog manastirskog života prenose u Evropu.

Krajem 7. veka pne. Evropa je bila naseljena narodima koji su živeli od skuplanja plodova i od lova. U to doba osim Grčke i Rima u dubokoj srednjoj Evropi živeli su barbari koji su bili od strane vojničke mašinerije rima potiskivani i apsorbovani. Od strane najpre Grka a zatim i Rimljana od vojskovođa, filozofa i istriičara u ovim krajevima su bili poznati narodi Kelta i imamo iz toga doba mnogo pisanih podataka o njima i njihovim načinima života i ustrojstvima.

Danski praistoričar C. J. Tomsen je praistoriju delio na kameno doba, bronzano doba i doba gvožđa i ova se podela odomaćila sve do današnjih dana. U Švajcarskoj je 1846. godine otkrivena Halštatska kultura i o njenom okviru Latenska kultura kao kulture gvozdenoga doba. Halštat je imao A, B, C, i D periode i svi ovi periodi su povezeni sa Keltima. U Halštatu 6. – 7. vek pne. Kelti zauzimaju srednju Evropu a u 2. veku se njihove teritorije protežu na Španiju, Britaniju, Italiju, Rumuniju, Makedoniju i sve do Male Azije.

Tragove Kelta možemo pratiti po arheološkim materijalima koji su otkriveni u njihovim grobovima. To su nakit i keramika najčešće. Kelti su imali predstave o životu posle smrti i imali su svoje bogove. Oprema u grobovima je bila prema rangu onoga koji je tu bio sahranjen i svako je imao sve prema svojim zaslugama za potrebe života posle smrti.

U Halštatskom periodu Kelti su samo retko predstavljkali figure ali su postepeno ugledajući se na novčiće iz Rima figure bile predstavljane. Rimski novčići su imali uticaj na keltsku plastiku koja je pored biljne ornamentike dobila i motiv glave.

Samo na ostrvima Kornvalu i Velsu i Škotskoj zadržao se jezik i elementi keltske kulture kao i sage koje su se prenosile pričom sa kolena na koleno i koje su kasnije zabeležene od strane irskih monaha u 8. veku.

Kaltska odeće i oružje bila je prema klasičnim autorime, pantalone, tunika i mantil, često karirana i moguće je da je to nastavljanje ove tradicije u Škotskoj nošnji u današnje vreme. Bile su poznate kopče kojim su se kopčali delovi odeće, remen- opasač kratki dvosekli mač, kose su češljali prema gore i nosili su brkove što nam je poznato iz brončanih maski koje su nalažene.

Jedan od čestih motiva bio je konj kod ovog naroda koji je jahao ili predstavljen u ogromnim crtežima na terenu ili u statuetama u plastikama i minijaturama.

Kelti su posedovali štitove koji su bili od drveta ili kože i ojačani su bronzom a imali su i zaštitne prsluke i kacige su nosili na glavama u borbi.

Njihove kuće su bile ovalnog oblika od kamena i masivne a po nekada i pravougaone od drveta a bili su utvrđene sa utvrdama koje su imali i bili okolo gradova koji su kod njih bili utvrđeni.

Kelti su imali mnoga božanstva i neke životinja su bile svete.

Elita Kelta bili su Druidi i oni su bili sudije pesnici, doktori monasi i drugo. Oni su poznavali mnoge korisne tehnike. Tako su poznavali tehniku izrade točkova i kola, poznavali su mnoga oruđa za rad kao ralo kojim su obrađivali zemlju i testeru, te razne vrste motika, srp i druga oruđa.

Kelti su bili ratnički narod i u jednom od svojih pohoda osvojili su Rim a kasnije i Delfe (Rim 390. godine a Delfi 279. godine).

Povezano

• Evropska umetnost gvozdenog doba
• Rana keltska umetnost

Literatura

1. Das Moderne Leksikon, Dr. Hans F. Müler, Stutgart 1979.
2. Der Große Brackhaus, F.A. Brockhaus Wiusbaden 1980.
3. Die Kelten und Ihre Geschichten, Barry Cunliffe, Regensburg 1992.

Eksterni linkovi

Keltska umjetnost na Wikimedijinoj ostavi

• Celtic Art & Culture Arhivirano 2017-01-17 na Wayback Machine-u from the University of North Carolina at Chapel Hill.
• Phases of La Tène style Arhivirano 2012-02-07 na Wayback Machine-u, especially in weapons
• Insular Celtic bronze mirrors Arhivirano 2018-11-02 na Wayback Machine-u
• Bearing the truth about Celtic art: Kunst der Kelten in Bern Arhivirano 2010-09-17 na Wayback Machine-u, Review by Vincent Megaw, Antiquity online.