Latinski jezik
Latinski jezik (lingua Latīna) je klasičan jezik koji pripada italskim jezicima i kentumskoj grupi indoevropskih jezika. Bez izvornih govornika, očuvan je i koristi se uglavnom u organizacijama Katoličke crkve. Njime su govorili Latini, italsko pleme koje je živelo u pokrajini Latium, u kojoj se nalazio Rim. Glavne fonetske osobine latinskog jezika su: gubljenje kratkih vokala u srednjim slogovima, monoftongizacija diftonga (incido : caedo), uprošćavanje konsonantskih grupa (locus < stlocus). Morfološke crte: gubljenje duala, optativa (optativ se slio s konjunktivom), aorista i medija. U sintaksi: subordinacija, hipotaksa, tj. zavisne rečenice se podređuju glavnoj rečenici, slaganje vremena, rečenična intonacija se odlikuje naglašavanjem glagola koji je stajao obično na kraju rečenice. U leksici ima dosta reči iz ostalih italskih jezika i iz grčkog, te manje iz etrurskog i keltskog.
U izvornom latinskom jeziku c se izgovaralo kao k (Cicero = Kikero), t kao t (amicitia = amikitia), s — kao s (rosa). Međutim, danas se lat. tekstovi čitaju na različite načine: Cicero se izgovara kao; Cicero, Čičero, Sisero; amicitia — kao: amicicia, amičicia, amisisia; rosa — kao roza itd.
Razvoj latinskog jezika
urediKako se od 2. veka st. e. rimska vlast počela širiti po čitavom Sredozemlju, tako je i latinski jezik izlazio iz okvira drevne Italije i prerastao u svetski jezik. U razvoju latinskog jezika presudnu su ulogu odigrali prvi rimski književnici, koji su svoj jezik ratara i vojnika postepeno, po ugledu na grčki jezik, usavršavali i osposobljavali da sa lakoćom i logično iskaže i najsloženiju književnu, poetsku ili filozofsku misao. Rečnik se počeo naglo bogatiti kovanicama stvaranim u duhu grčkog rečnika, sintaktičkim konstrukcijama, stilskim figurama, i za veoma kratko vreme stvoren je sermo urbānus, jezik kojim su pisali obrazovani Rimljani. Najstariji natpisi na latinskom jeziku potiču iz 6. veka st. e. Prvi spomenik književnog latinskog jezika predstavljaju Zakoni dvanaest tablica iz 5. veka st. e., a poslednji je Justinijanov Kodeks rimskog građanskog prava iz 6. veka n. e. Ovaj standardni latinski jezik, kojim je napisana gotovo celokupna sačuvana rimska književnost, primenjivan je u hrišćanskoj teologiji, filozofiji, prirodnim naukama, pravu i administraciji tokom sledeća dva milenija, sve do 19. veka, da bi i danas ostao prisutan i često nezamenljiv u političkoj, naučnoj i stručnoj terminologiji.
Međutim, za istoriju antičke kulture važna je činjenica da tokom celog antičkog doba procenat pismenog stanovništva nikada nije prešao trideset odsto. Tako, i u rimskoj državi nepregledne mase nepismenog i polupismenog stanovništva nisu govorile književnim »gradskim govorom«, nego svojim narodnim jezikom (sermo plebēius ili vulgāris), koji je imao sopstveni razvojni put. U određenim istorijskim uslovima od njega će nastati romanski jezici (italijanski, francuski, španski, rumunski). Pošto glavni izvori za izučavanje latinskog jezika nisu živi govornici (kao kod modernih jezika), nego sačuvani stari tekstovi, o ovom narodnom govoru znamo veoma malo. Između književnog i narodnog govora stoji razgovorni, svakidašnji jezik (sermo cotidiānus), kojim su u svakodnevnoj komunikaciji govorili obrazovani slojevi rimskog stanovništva, i čije tragove nalazimo u Plautovim komedijama, Petronijevom romanu te nekim epistolografskim delima.
