Nekropola Ravanjska Vrata
Nekropola Ravanjska Vrata, općina Kupres, nalazi se na listi 30 srednjovjekovnih nekropola stećaka koje su 2016. godine proglašene Svjetskom baštinom UNESCO-a. Na listi su 22 nekropole u Bosni i Hercegovini, po 3 u Srbiji i Crnoj Gori, a 2 u Hrvatskoj.[1] U obrazloženju se, između ostalog, navodi:
| Nekropola stećaka Ravanjska vrata | |
|---|---|
 Svjetska baština – UNESCO | |
 | |
 Bosna i Hercegovina, Kupres | |
| Registriran: | 2016. |
| Vrsta: | Kulturno dobro |
| Mjerilo: | iii, vi |
| Ugroženost: | yes |
| Referenca: | UNESCO |
- Stećci su srednjovjekovni nadgrobni spomenici, nastali od XII-XVI vijeka na teritoriji jugoistočne Evrope na kojoj su danas Bosna i Hercegovina, zapadna Srbija, zapadna Crna Gora i srednja i južna Hrvatska. Značajni su po svojoj interkonfesionalnosti, i korišteni su kod ukopa pripadnika sve tri srednjovjekovne hrišćanske zajednice (Pravoslavna crkva, Katolička crkva i Crkva bosanska).[2]
Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 26. oktobra 2010. godine, nekropola proglašena je za nacionalni spomenik BiH.[3] Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović (predsjedavajuća), Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo.
Lokacija
urediNekropola sa stećcima nalazi se na samim Ravanjskim Vratima - koja spajaju Vukovsko i Ravanjsko polje.
Istorija
urediPodručje Kupresa s preko 40 nekropola i više primjeraka izdvojenih spomenika, s evidentiranih 1055 stećaka, reprezentativna je i najbolje istražena oblast zapadne Bosne. [4] Dominiraju ploče; sanduci su u prosjeku manjih dimenzija i tek manji broj je s postoljem, dok je nesrazmjerno malo Oblici stećakasljemenjaka. Ukrašavanje stećakaUkrasi su socijalni i religijski simboli, te figuralne predstave: krst, bordure, stiliziran ljiljan, rozete, zvijezda, polumjesec, tordirano uže, ruka s mačem, štit s mačem, mač, arkada, djedovski štap, ruke, sidro, turnir, kolo, lov, pojedinačne ljudske figure, figure životinja, te ostale scene.[5][6] Oblast Kupresa kao i nešto južnije Duvanjsko polje, krasi dalmatinski tip sljemenjaka koji se izvorno javlja u kasnosrednjovjekovnim grobljima CetinaCetinske i ImotskiImotske krajine, prethodeći pojavi istog oblika u poljima zapadne i jugozapadne Bosne.
Opis
urediNekropola se sastoji iz dva dijela, Donja i Gornja nekropola. Na dijelu Donja nekropola nalazi se skupina od 43 stećka (20 ploča, 20 sanduka i 3 sljemenjaka)[7], dobro obrađenih i postavljenih po pravcu sjeverozapad-jugoistok. [4] Ukrašeno je 18 primjeraka, i to 5 ploča, 10 sanduka i 3 sljemenjaka. Na dijelu Gornja nekropola smješteno 25 stećaka, bez određenog sistema po pravcu istok-zapad. Oko nekropole, na sve strane, ima dosta većeg i manjeg kamenja, tako da su stećci uklopljeni u okolinu.
Najčešći motivi su vrpce i bordure, rozete, križevi i polumjeseci, a potom se javljaju biljne stilizacije u vidu ljljana, scene lova i kola, ruka s mačem, 2 žene, čovjek s konjem, povijena lozica i tordiran kružni vijenac. Kamenolom za stećke bio je u neposrednoj blizini.
Izvjestan broj stećaka gotovo u potpunosti utonuo, jedan dio je prevrnut. Većina stećaka prekrivena je mahovinom i lišajevima, a dio je vidno oštećen pukotinama
Na udaljenosti od 800 metara su još dvije nekropole, Trišića njiva i Konopi, a zapadno na brdu Crljenica je nekropola sa 25 stećaka.
Literatura
uredi- Dubravko Lovrenović, Sarajevo, 2009 -STEĆCI - BOSANSKO I HUMSKO MRAMORJE SREDNJEG VIJEKA [1]
Reference
uredi- ↑ „Državna komisija”. Arhivirano iz originala na datum 2020-01-17. Pristupljeno 2016-11-15.
- ↑ „Stećci Medieval Tombstone Graveyards”. UNESCO, WORLD HERITAGE LIST. Pristupljeno 13. 9. 2018.
- ↑ „Nekropola Ravanjska Vrata”. Komisija za nacionalne spomenike. Pristupljeno 13. 9. 2016.[mrtav link]
- ↑ 4,0 4,1 „Šefik Bešlagić: STEĆCI, KATALOŠKO-TOPOGRAFSKI PREGLED”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Nada Miletić: STEĆCI – Umjetnost na tlu Jugoslavije”. Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd – Spektar Zagreb – Prva književna komuna Mostar, 1982. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Marian Wenzel, Ukrasni motivi na stećcima”. Sarajevo: Veselin Masleša, 1965. Pristupljeno 9. 2. 2018.
- ↑ „Šefik Bešlagić: Leksikon stećaka”. Svjetlost, Sarajevo, 2004. Pristupljeno 9. 2. 2017.
