Perlez

Perlez (mađ. Perlasz) je naselje grada Zrenjanina u Srednjobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 3383 stanovnika. Do 1965, godine je ovo naselje sedište Opštine Perlez koju su činila naseljena mesta: Botoš, Knićanin, Orlovat, Perlez, Tomaševac, Farkaždin i Čenta. Posle ukidanja statusa opštine u celini pripojena teritorija opštini Zrenjanin.

Perlez
Katolička i pravoslavna crkva
Osnovni podaci
Država	Srbija
Pokrajina	Vojvodina
Upravni okrug	Srednjobanatski
Grad	Zrenjanin
Stanovništvo
Stanovništvo (2022)	3383
Gustina stanovništva	38 st./km²
Geografija
Koordinate
Nadmorska visina	63 m
Površina	100,3 km²
Perlez Perlez (Srbije)
Ostali podaci
Poštanski kod	23260
Pozivni broj	023
Registarska oznaka	ZR

Istorija

Na mestu prodručja današnjeg Perleza, postojalo je naselje još u doba glačanog kamena. Na mestu Perleza, 1717. godine nalazilo se selo Siga sa 30 kuća. Nekoliko godina kasnije, pored Sige podignuto je utvrđenje koje se zvalo Šanac. Godine 1752. grof Perlas, predsednik državne blagajne za pokrajinu Temišvar, podigao je novo selo, ispod Šanci koje po njemu dobija ime Perlas. Prvi stanovnici su bili Srbi sa potiske i Moriški granice.

Prema statističkim podacima koje pominje (S. Pecinjački) 1773. god. Siga je imala 137 srpskih , a Perlez-varoš 66 srpskih i 36 rimokatoličkih domaćinstava. Godine 1777. u već spojenom Perlezu registrovano je 203 srpske, a 1778/1779. 345 graničarskih kuća ukupno, a 1811. 364 domaćinstava. Najveći broj nesrba otpada na Nemce, a znatno manje na Šokce i Hrvate. Moguće da je u selu već u to vreme postojala i koja mađarska familija. Po nekim statističkim podacima perlesko domaćinstvo je 1791. u proseku imalo skoro 9, 1797. oko 6, a 1802/1803. nešto manje od 5,8 članova. To je prosečna veličina srpske, ali se ni ostale porodice u tom pogledu nisu razlikovale.

Ne zna se tačno kako su izgledale graničarske kuće Perleza u to vreme, ali se može pretpostaviti da su u većini bile sagrađene od naboja i pletera, a pokrivene rogozom i trskom. Bolje nisu izgledala ni javna zdanja-prema jednom opisu iz 1758. god. crkva u Šancu je bila sagrađena od busenja, a pokrivena trskom, a u Perlez-varoši od ćerpića, pokrivena čamove šindrom. Prva je bila ograđena koljem, a druga prućem. Godine 1797. Perleska crkva - sad već jedna bila je „huda, mala i slaba, ukraj sela“.

Godine 1789. Perlez je imao 345 graničarskih kuća, a od javnih zdanja samo pravoslavnu i katoličku crkvu. Park, koji postoji i danas, imao površinu od 2 kj i 1129 kvadratnih hetara. Koliko je zasad poznato u Perlezu su postojale dve škole: srpsko - pravoslavna i četni - trivijalan, ali je starija ona prva koja je s početka pripadala Sigi. Neizvesno je kada je otvorena srpska škola, ali se zna da je postojala 1768. godine. U Sigi je ona postojala i 1772. ali nije imala svoju zgradu već je bila smeštena ili u crkvenoj ili kakvoj iznajmljenoj kući.

Ta škola je bila registrovana i 1777. godine opet bez svog doma, što znači da je radila u kakvoj nenamenskoj prostoriji. Međutim, 1797. se pominju i učitelj i škola, koju deca „prilježno“ pohađaju, pa je verovatno ista u međuvremenu podignuta verovatno od naboja. Godine 1810. Nestorović je konstatovao da je ta škola „vrlo loša“, ali nije rekao da li pri tome misli na njenu zgradu ili pak samo na učenje. Školski inspektor XVII puka je 1813. zabeležio da je zgrada srpske škole u dobrom stanju. U školskoj 1802/1803 škola je imala 29 đaka, a 1813. 59 dečaka i 1 devojčicu, od kojih je njih 15 retko pohađalo nastavu. Prvi učitelj kojem se zna ime je bio Vasilije Jovanović (1802), dok je 1813. učitelj bio Jeftimije Jerković, te iste godine katiheta je bio pop Grigorije Martinov, a školski nadzornik oberlajtnant Nojman.

Stanovništvo se osim ratarstvom bavilo i stočarstvom. Godine 1910. Perlez je veliko selo pored Begeja sa 979 kuća i 6190 stanovnika, gde dominiraju tri nacionalnosti: Srbi, Nemci i Hrvati. Selo ima poštu i telegraf, Sreski sud, katastar, Sreski štedionicu, štednu zadrugu, ispostavu Pančevačke narodne banke, ispostavu južno-Mađarske privredne banke i parni mlin.

Po završetku Prvog svetskog rata, Perlez pripada Kraljevini SHS kao i druga naseljena mesta ovog dela Banata, ali u razvoju znatno zaostaje, za jakim regionalnim centrom Zrenjaninom, tadašnji Bečkerek. Godine 1925. Perlez je povezan železničkom prugom preko Titela za Novi Sad i preko Orlovata sa Bečkerekom i Pančevom. Sledeće godine opština dovodi električnu struju iz Titela.

U Drugom svetskom ratu Perlez je oslobođen 4. oktobra 1944. godine. Kolonizacija Perleza je počela s proleća 1945. godine kada su kolonisti počeli da pristižu u grupama a najveća grupa je stigla u aprilu 1945. godine. Prilikom naseljavanja kolonista, u Perlez je došlo 123 porodica. Neki su se vratili u stari kraj, tako da je ostalo 118 domaćinstva. Kolonisti Perleza potiču iz Bosne i Hercegovine i Hrvatske.

Demografija

U naselju Perlez živi 3108 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 41,3 godina (39,7 kod muškaraca i 42,9 kod žena). U naselju ima 1284 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,97.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 4528 1953. 4623 1961. 4881 1971. 4458 1981. 4283 1991. 3880 3808 2002. 3888 3818

Etnički sastav prema popisu iz 2002.
Srbi			3333	87.29%
Romi			83	2.17%
Jugosloveni			70	1.83%
Mađari			62	1.62%
Hrvati			44	1.15%
Slovaci			16	0.41%
Makedonci			12	0.31%
Bugari			9	0.23%
Crnogorci			8	0.20%
Ukrajinci			6	0.15%
Rumuni			5	0.13%
Bunjevci			4	0.10%
Slovenci			2	0.05%
Nemci			2	0.05%
Muslimani			1	0.02%
Albanci			1	0.02%
nepoznato			97	2.54%

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	10			8
80+	33			53
75-79	54			90
70-74	97			131
65-69	104			148
60-64	108			123
55-59	101			105
50-54	145			147
45-49	176			153
40-44	134			135
35-39	110			114
30-34	116			85
25-29	121			125
20-24	156			110
15-19	136			113
10-14	95			105
5-9	100			105
0-4	89			83
prosek	39.7			42.9

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1148 1241 1417 1367 1399 1311 1284

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 284 328 207 225 136 65 28 9 1 1 2.97

Domaćinstva

Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. Broj domaćinstava 1601 484 966 98 49 4 1640

Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosečan broj članova Broj domaćinstava 256 960 352 69 3

Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija	Proizvodnja i snabdevanje...	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	757	265	2	-	205	11	84	49	12	52
Ženski	383	131	-	-	73	-	2	64	10	10
Oba	1140	396	2	-	278	11	86	113	22	62
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	2	2	28	13	7	13	-	-	12
Ženski	3	3	10	38	34	3	-	-	2
Oba	5	5	38	51	41	16	-	-	14

Povezano

• Oto Alšer
• Arsen Teodorović
• Srpska pravoslavna crkva Uspenja Bogorodice u Perlezu

Vanjske veze

U Wikimedijinoj ostavi nalazi se članak na temu: Perlez

• Veb prezentacija Perleza Arhivirano 2009-03-28 na Wayback Machine-u
• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)