Plantaža
Plantaža je danas obično velika površina poljoprivrednog zemljišta na kojoj se uzgaja neka monokultura. Plantaže su se nekad vezivale za tropske i suptropske krajeve na kojima se uzgajalo duhan, pamuk, kavu, šećernu trsku ili tropska drva. [1][2]
Plantaža
Plantation | |
|---|---|
 | |
Etimologija
urediRiječ plantaža je u hrvatskosrpski došla od engleske riječi plantation, a ona je u engleski došla iz latinskog od glagola plantare = saditi[3] Ta se riječ oko 1610. upotrebljavala za osnivanje kolonije u novoj zemlji[4], a kao imenica za veliku poljoprivrednu farmu na kojoj se uzgaja duhan ili pamuk prvi put 1706. [4] Španjolci su za istu stvar upotrebljavili riječ hacienda [4]
Historija
urediPlantaže su se počele pojavljivati od 18. vijeka, i to u evropskim kolonijama u Americi i Africi. [2]One su u suštini bile nova (stara) roba - vrlo slične antičkim rimskim latifundijama. Kako su velike latifundije tražile puno jeftinog robovskog rada, da bi bile ekonomične, tako su i novovjeke plantaže počivale na robovskom radu[2], i bile najveći kupac robova. U ta vremena vrlo se malo roba isplatilo prevoziti u Evropu - osim začina i rijetkih dragocjenih roba (zlato, drago kamenje, slonovača) prva kultura koja je doživjela komercijalni uspjeh bila je šećerna trska, koja se počela intezivno uzgajati na velikim površinama po španjolskim karipskim kolonijama.
Prva sjevernoamerička kultura koju se isplatilo eksportirati u Evropu bio je duhan, ali on je tražio veliku količinu ruku za berbu i daljnju obradu - tako su nastale velike plantaže po južnim američkim državama. One su bile samostalne ekonomske jedinice sposobne da se same o sebi brinu[2], zahvaljujući brojnim robovima koji su živjeli u krajnje jadnim uvjetima. Nakon duhana otpočela je sadnja pamuka, riže, čaja i drugih kultura koje bi se pokazale ekonomski isplativima. Plantaže su nicale i po Brazilu, Africi i po svim dijelovima svijeta gdje su se evropski kolonisti uspjeli dočepati velikih količina zemlje., one su uvijek bile specijalizirane za samo jednu do dvije kulture.
Nakon američkog građanskog rata i ukidanja ropstva, nestalo je velikih klasičnih plantaža po američkom jugu, dobar dio njih podjeljen je na brojne manje farme, ali su neke nastavile raditi tako da su bivšim robovima dali zemlju u napolicu[2], pa je njihova eksploatacija nastavljena u drugom obliku. Velike plantaže zadržale su se do današnjeg dana, po čitavom svijetu, iako ne u istom obliku - danas se za njihovo održavanje koristi puno manje radne snage - (većinom su to plaćeni radnici) iako se i danas kad treba puno jeftinog ljudskog rada kao kod berbe, koriste privremeni radnici imigranti, koji često rade ilegalno, bez ikakvih prava, pa to po mnogočemu podsjeća na ropstvo.
Danas plantaže postoje po čitavom svijetu, kao ekonomičan način proizvodnje banana, ananasa, kikirikija, kave, čaja, pamuka, paradajza, jabuka i brojnih drugih poljoprivrednih kultura
Plantaže po jugoslavenskim prostorima
urediPrve plantaže u našim krajevima bile su veliki nasadi mandarina i naranača po crnogorskom primorju i neretljanskoj dolini, podignuti krajem 1950-ih. [5]Nakon njih na isti način građeni su veliki vinogradi (Umag, Voloder, Popovo polje, Kutjevo, Negotino, Kavadarci, Kosovo polje, kasnije se tako počelo uzgajati jabuke (Borinci), masline i brojne druge kulture.
Izvori
uredi- ↑ „Plantation” (engleski). Dictionary Online. Pristupljeno 15. 05. 2012.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Plantation” (engleski). Encyclopædia Britannica Online. Pristupljeno 15. 05. 2012.
- ↑ „Plantation” (engleski). All words. com. Pristupljeno 15. 05. 2012.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „Plantation” (engleski). Etymology Online. Pristupljeno 15. 05. 2012.
- ↑ „Počeci sadnje i razvoj uzgoja mandarina” (hrvatski). AgroKlub.com. Pristupljeno 15. 05. 2012.
