Radoslav Lazić

Radoslav Lazić (Sanski Most, 13. septembar 1939) je srpski reditelj, estetičar i dramski pedagog.

Jedan je od najproduktivnijih srpskih pozorišnih stvaralaca. Univerzitetski je profesor, istraživač sa preko 50 objavljenih monografskih izdanja. Radovi su mu prevedeni na više evropskih jezika.

Obrazovanje

Gimnaziju i potom studije na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju završio u Beogradu, gde je diplomirao režiju u klasi prof. Vjekoslava Afrića, 1964. godine. Uporedo je studirao istoriju umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu.

Postdiplomske studije iz oblasti teatrologije apsolvirao je na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Specijalističke studije završio na Université, Paris VII, Diplome d'études approfondies (1981) i Diplôme doctorat de 3e cycle (1984) iz oblasti Études techniques et estétiques du Théatre.

Doktorsku disertaciju Jugoslovenska dramska režija, 1918–1991, Teorija i istorija, praksa, propedeutika odbranio je na Akademiji umetnosti Univerziteta u Novom Sadu 1993. godine.

Umetnički rad

Kao pristalica multimedijalne orijentacije, osim pozorišta je režirao i na televiziji, radiju i filmu, te za scenu lutkarskog teatra.

Kao pozorišni reditelj režirao oko 50 dramskih predstava na scenama Beograda, Zagreba, Novog Sada, Subotice, Niša, Banje Luke, Varaždina, Kumanova, Leskovca, Zrenjanina, Sombora, Vršca, Pančeva. Režirao je prvo izvođenje Sterije na sceni Državnog teatra Tirgu–Mureš u Rumuniji.

Kao reditelj režirao za RTV Beograd i Novi Sad desetak serija i stotinak filmova i emisija, pretežno dokumentarnog i naučno–obrazovnog karaktera.

Za Radio Beograd i Novi Sad režirao preko 50 radiofonskih ostvarenja.

Naučno-istraživački rad

Piše teorijske studije iz oblasti teatrologije, filmologije i nauke o medijima, kao i književnu i estetičku kritiku i esejistiku. Svojim naučnim istraživanjima dao vredan doprinos savremenoj estetici, istoriji i teorije multidisciplinarnoj režiji (pozorište, film, radio, televizija, opera, balet, lutkarstvo) i savremenoj estetici predstavljačkih umetnosti.

Osnovu naučno–istraživačkog rada Radoslava Lazića predstavlja Jugoslovenska dramska režija / (1918–1991) / Teorija i istorija, praksa, propedeutika, zajedno sa Rečnikom dramske režije, imenikom osnovnih pojmova dramske režije. Ostali delovi njegovog istraživanja se organski nadovezuju na njih i predstavljaju otvorenu celinu istraživanja po načelu „work in progress“, „dela u nastajanju“.

Lazićev kritičko–teorijski i esejistički rad karakterišu fundamentalna istraživanje u oblastima teatrologije, filmologije i nauke o medijima i njihove evaluacije na prostorima Srbije, Jugoslavije, Evrope i sveta.

Plodove svog kritičko–istraživačko–publicističkog rada objavio je u preko 50 autorskih knjiga, sa tematikom iz estetike, teorije i istorije dramskih umetnosti, posebno u oblasti režije pozorište, film, radio, televizija, mediji i isto toliko naučnih zbornika i tematskih brojeva časopisa, kao i preko 1.000 bibliografskih jedinica u stručnoj periodici.

Saradnik je mnogih časopisa u zemlji i inostranstvu. Učesnik je brojnih nacionalnih i međunarodnih simpozijuma i naučnih skupova posvećenih dramskim umetnosti.

U Sterijinom pozorju ostvario je plodnu uredničku saradnju, dugu dve decenije, dajući doprinos umetničkom i naučnom razvoju našeg najznačajnijeg nacionalnog pozorišnog festivala i savremenoj teatrologiji. Od 1977. godine bio je saradnik, a potom i urednik časopisa za pozorišnu umetnost Scena. Bio je i urednik rubrike „RTV–estetika“ u časopisu RTV – teorija i praksa.

Značajan je Lazićev doprinos i saradnja u enciklopedijskoj publikaciji Pozorišne biblioteke i muzeji u svetu, UNESCO, urednik Andre Vensten, Pariz, 1985, kao i desetina odrednica o srpskom lutkarstvu koje je objavio u Svetskoj enciklopediji lutkarske umetnosti. Saradnik je i projekta u pripremi Enciklopedija Krležiana, kazališni leksikon, Leksikografski zavod „Miroslav Krleža“, Zagreb, Hrvatska.

U novosadskom „Prometeju“, uređivao je Biblioteku dramskih umetnosti (pozorište, film, radio, televizija, video), koju sada uređuje kao Autorska izdanja u Beogradu, gde objavljuje temeljna dela iz istorije, teorije i estetike dramskih umetnosti (Apija, Arto, Stanislavski, Tarkovski, Bergman, Grotovski itd). U Autorskim izdanjima objavljuju se i dela iz Lazićeve teatrološke, filmološke i estetičke istraživačke laboratorije. Posebnu pažnju posvećuje antologijama, hrestomatijama i zbornicima kao sintezama u panorami savremenih i klasičnih dela iz estetike, istorije i teorije dramskih umetnosti.

Pedagoški rad

Od 1976. godine bavi se pedagoškim radom na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, najpre kao umetnički saradnik za predmet režija, a od 1984. godine kao predavač i redovan profesor Univerziteta za predmet Režija i Istorija i estetika režije (pozorište, film, radio, televizija, lutkarstvo). Učestvovao je u akademskom stručnom obrazovanju preko 50 diplomiranih reditelja.

Vodio je magistarske i doktorandske studije na Akademiji umetnosti, Novi Sad, Univerzitetu umetnosti i Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, gde je učestvovao, kao mentor ili član stručnih komisija, u odbranama tridesetak magistarskih i doktorskih disertacija iz oblasti istorije, teorije i estetike dramskih umetnosti.

Kao dramski pedagog, sarađivao je i sa Univerzitetom umetnosti u Beogradu, Akademijama umjetnosti u Osijeku i Banjoj Luci, kao i s Fakultetom dramskih umjetnosti na Cetinju. Lazić je takođe držao predavanja iz oblasti istorije i estetike režije i na univerzitetima u Parizu, Zagrebu, Ljubljani, Sarajevu, Teheranu i Rotenburgu.

Na Akademiji lepih umetnosti u Beogradu na Master studijama trenutno predaje kreativno pisanje.

Ocena dela

Poljski akademik prof. dr Henrik Jurkovski (Henryk Jurkowski) je rekao:

Radoslav Lazić je čovek koga proviđenje šalje srpskom pozorištu. Njegova teatrološka refleksija pretvara iskustvo evropskog pozorišta u koherentnu sintezu teorije pozorišne umetnosti. Njegovi radovi mogu predstavljati polaznu tačku za formiranje talenata budućih velikih umetnika srpskog pozorišta. Oni su, istovremeno neobično dragocen doprinos baštini svetske teatrologije.

– Henrik Jurkovski

Radomir Putnik u tekstu „Stvaralaštvo Radoslava Lazića“ ističe:

Očituje se ogromna raznovrsnost Lazićevih interesovanja i spremnost na (za našu sredinu) pionirske iskorake u neke od pozorišnih oblasti.

– Radomir Putnik

Dr Rita Fleis, koja je uradila disertaciju Doprinos Radoslava Lazića teoriji dramskih umetnosti u oblasti estetike režije, navodi:

Život i delo Radoslava Lazića predstavljaju jedinstvenu ličnost istrajno posvećenu, više od 50 godina, teoriji i praksi, vaspitanju i obrazovanju u dramskim umetnostima, u gotovo svim pojavnim oblicima i žanrovima, posebno u oblasti estetike interdisciplinarne režije, kao umetnosti moderne epohe.

– Rita Fleis

Profesionalna članstva

Lazić je član Akademije filmske umetnosti i nauke, Srbija. Član je stručnih žirija, udruženja književnika, dramskih umetnika, i međunarodnih asocijacija SIBMAS, FIRT, AICET, počasni član UNIMA i ASSITEJ.

Nagrade i priznanja

• Nagrada Akademije za pozorište, film, radio i televiziju za režiju (1964)
• Pohvala za režiju predstave „Tri sestre A. P. Čehova“, subotičkog Narodnog pozorišta na XX susretu vojvođanskih pozorišta (1970)
• Povelja za saradnju i doprinos u ostvarivanju istraživačkih projekata Zavoda za proučavanje kulturnog razvitka Srbije, 1988.
• Povelja filmskog časopisa Sineast, 1988.
• Međunarodna nagrada za životno delo „Mali princ“ za izuzetan doprinos razvoju kulture i scenske umetnosti za decu na XII Međunarodnom festivalu pozorišta za decu, Subotica, 2004.
• Nagrada „Boško Zečević“, Pozorišta mladih Novi Sad, 40. susret srpskih profesionalnih lutkarskih pozorišta, Niš, za sveukupni doprinos razvoju lutkarstva u Srbiji, 2008.
• Međunarodna nagrade za doprinos razvoju dramskog odgoja, Mostar, 2009;
• Priznanje za desetogodišnji doprinos razvoju Lut–festa, Istočno Sarajevo, 2009.
• Povelja za životno delo „Zlatna anima“ Međunarodnog festivala lutkarstva „Lut–fest“, Istočno Sarajevo, 2012.

Bibliografija (izbor)

Autor je, priređivač ili antolog sledećih knjiga:

Estetika modernog teatra (koautor sa Dušanom Rnjakom) 1976.

• Kultura režije, 1984.

• Dramska režija, 1985.

• Traktat o režiji, 1987.

• Pariska theatralia, 1988.

• Traktat o filmskoj režiji, 1988.

• Fenomen režija, 1989.

• Rasprava o filmskoj režiji, 1991.

• Traktat o lutkarskoj režiji, 1991.

• Svet režije, 1992.

• Hermeneutika režije, 1993.

• Rečnik dramske režije, 1996.

• Jugoslovenska dramska režija, 1996.

• Estetika TV režije, 1997.

• Teatrološki brevijar, 1998.

• Estetsko doživljavanje teatra, 1999.

• Estetika operske režije I, II, 2000.

• Nušićev teatar komike, 2002

• Estetika lutkarstva, 2002.

• Umetnost rediteljstva, 2003.

• Filozofija pozorišta, 2004.

• Svetsko lutkarstvo, 2004.

• O glumi i režiji. Razgovori s Plešom, 2005.

• Knjiga režije. Bojanov „Dundo“, 2005.

• Japanski klasični teatar. 12 Nô drama, 2006.

• Dijalozi o režiji. Od Stanislavskog do Grotovskog, 2007.

• Nušićev teatar za decu, 2007.

• Kultura lutkarstva, 2007.

• Umetnost lutkarstva, 2007.

• Propedeutika lutkarstva, 2007.

• Magija lutkarstva, 2007.

• Daske koje život znače, 2007.

• Estetika radiofonske režije, 2008.

• Teatar – život dvočasovni, 2008.

• Traktat o glumi, 2008.

• Marenićev scenografski teatar, 2008.

• Traktat o scenografiji i kostimografiji, 2009.

• Biti glumac, 2009.

• Sara Bernar, Umetnost teatra, 2009.

• Čaplin, Estetika vizuelne komike, 2009.

• Aleksandar Saša Petrović, 2010.

• Pozorišno slikarstvo, 2010.

• Lutkarski Theatrum Mundi, 2010.

• Savremena dramska režija, 2011.

• 1973, godina vampira, nepoznati scenariji A. S. Petrovića, 2011.

• Režija filmske animacije, 2012.

• Veselo pozorje „Kalamandarija”, 2012.

• Režija — Work in Progress — Delo u nastajanju, 2012, priredila Rita Fleis

• Biti reditelj, brevijar dramskog vaspitanja i obrazovanja: Dramska režija, 2012.

• Biti režiser, brevijar dramskog vaspitanja i obrazovanja: Filmska režija, 2012.

• Lutkari o lutkarstvu, 2013.

• Estetika erotskog teatra, 2013

• Traktat o drami, 2013.

• Traktat o kritici, 2013.

• Režiseri o filmskoj režiji, 2013.

• Filmološki brevijar, 2013.

• Teatrološki dijalozi, 2013.

Literatura

• ~ Ko je ko u Srbiji, „Bibliofon“, Beograd, 1996.
• ~ Filmska enciklopedija, Leksikografski zavod „Miroslav Krleža“, Zagreb, urednik prof. dr Ante Peterlić
• ~ Encyclopedie mondiale des arts de la marionnette, Ed. L'Entretemps, UNIMA, Paris 2010.
• Gavrić, Tomislav. Enciklopedija filmskih reditelja, tom 3, „Nea“, Beograd, 2005.
• Fleis, Rita. Doprinos Radoslava Lazića teoriji dramskih umetnosti u oblasti estetike režije, doktorska disertacija, Fakultet dramskih umetnosti, Beograd, novembar 2012.

Spoljašnje veze

• Radoslav Lazić na sajtu IMDb