Wikipedija

Salman Rushdie

Ser Ahmed Salman Ruždi (Sir Ahmed Salman Rushdie, rođen 19. juna 1947. godine u Bombaju, Indija) je angloindijski romanopisac i esejista. Njegov prepoznatljivi književni stil kritičari najčešće nazivaju magičnim realizmom. Povezanosti, rascepi i migracije između Istoka i Zapada predstavljaju dominantnu temu njegovog stvaralaštva. Kako zbog svojih literarnih dostignuća tako i zbog brojnih kontraverzi i skandala koji ga prate predstavlja jednog od najznačajnijih pisaca XX veka.

Sir Salman Rushdie
Biografske informacije
Rođenje19. 6. 1947. (1947-06-19) (dob: 77)
Bombay, Predsjedništvo Bombay, Britanska Indija
NacionalnostUjedinjeno Kraljevstvo
Obrazovanje
Zanimanjeromanopisac, esejist
Opus
Književne vrsteMagijski realizam
TemeKritika, putovanja
Inspiracija
Od

Biografija

uredi

Salman Ruždi je rođen u muslimanskoj porodici srednje klase u Mumbaiju (današnji Bombaj). Kao jedini sin uglednog poslovnog čoveka i učiteljice školovao se najpre u Mumbaiju a potom u Engleskoj na Kraljevskom koledžu u Kembridžu gde je diplomirao na odseku za istoriju 1968 godine. Za vreme rata između Indije i Pakistana njegova porodica se seli u Pakistan. Po završetku studija jedno vreme radi na televiziji u Pakistanu, a zatim odlazi u London gde se bavi glumom i marketingom i uporedo objavljuje svoj prvi roman „Grimus“ (1975) koji prolazi poprilično nezapaženo kod čitalačke publike i kritičara.

Roman „Deca ponoći“ (1981), alegorijska priča o rođenju moderne Indijske nacije, donosi mu popularnost svetskih razmera i Bukerovu nagradu za najbolji roman u oblasti fantastike te godine. Ruždijev treći roman „Sramota“ (1983), bajkovita priča o istoriji jedne pakistanske porodice predstavlja snažnu kritiku političkih previranja u tadašnjem Pakistanu.

Godine 1988, objavljije svoj četvrti roman „Satanski stihovi“ koji izaziva snažan talas protesta i demonstracija u muslimanskom svetu i šire.

Salman Ruždi nastavlja da piše i objavljuje knjige. 1990 godine izlazi iz štampe knjiga za decu „Harun i more priča“. Slede: zbirka eseja „Imaginary Homelands: Esseys and Criticsm 1981-1991“ (1991);knjiga kratkih priča „Istok, zapad“ (1994); roman „Mavrov poslednji uzdah“ (1995). Knjiga „Tlo pod njenim nogama“ (1999) predstavlja svojevrsnu alternativnu istoriju moderne rok muzike, a piše i pesmu istog naziva zajedno sa pevačem grupe U2 Bonom Voksom. U svoja dva poslednja romana „Bes“ (2001) i „Shalimar the Clown“ (2005) intenzivno se bavi problemom terorizma.

Salman Ruždi je dobitnik mnogih nagrada i priznanja za svoje stvaralaštvo uključujući i „Austrian State Prize for European Literature“ (1993) i „Aristeion Literary Prize“ (1996).

Radi kao honorarni profesor na Institutu za tehnologiju u Masačusecu. Član je „Royal Society of Literature“. Bio je predsednik „PEN American Center“ organizacije od 2004 do 2007 godine.

Kraljica Elizabeta Druga na službenoj proslavi povodom svog 81 rođendana u junu 2007 godine odlikovala je Salmana Ruždija titulom viteza, najvišim odlikovanjem britanske krune.

Književni stil

uredi

Salman Ruždi je najznačajniji postkolonijalni pisac prve generacije čije je stvaralaštvo, u literarnom smislu, oformilo čitave generacije indijskih pisaca koji pišu na engleskom jeziku. Inspiraciju za svoja dela pronalazi u indjskoj tradiciji, kulturi i mitologiji, ali njegov književni stil ima snažno uporište u evropskoj prozi. Sam Ruždi kaže da sebe ne smatra indijskim piscem i da su presudan uticaj na njega izvršili evropski pisci poput Migela Servantesa, Nikolaja Gogolja, Čarlsa Dikensa, Mihaila Bulgarkova i Gintera Grasa. Njegova dela pripadaju magičnom realizmu koji je karakterističan za mnoge anglosaksonske pisce. Salman Ruždi piše raskošnim, iracionalnim, humorističnim stilom prepunim metafora. Svojom izuzetnom pripovedačkom tehnikom vešto prepliće perspektive posmatrača, učesnika u događaju i samog pripovedača. Koristi lajtmotive i flešbekove gradeći tako jedan potpuno nelinearan, magičan svet u kome se prepliću realno i fantastično, tragično i komično. Njegovi likovi su snažno osmišljeni, upečatljivi, tragi-komični antiheroji. U njegovim delima prepliću se dimenzije bajke i politički angažovane literature.

Zanimljivosti

uredi

Ruždi je podržao svog prijatelja, nemačkog pisca i dobitnika Nobelove nagrade Gintera Grasa kada je posle šezdeset godina ćutanja priznao da je kao mladić bio član zloglasne nacističke SS jedinice. "Gras je proveo čitav život kritikujući ideje koje je podržao kao mladić i to je samo po sebi hrabro. On je moj prijatelji to će i ostati"[1], izjavio je Ruždi.

Ulondonskom teatru "Barbikan" je izvedena pozorišna predstava "Deca ponoći" po Ruždijevom romanu. Prvobitni scenario Ruždi je napisao za televizijsku kuću BBC, ali su Indija i Šrilanka, strahujući od moguće odmazde zbog fatve, naknadno povukle dozvole za snimanje filma u njihovim zemljama.[2]

U filmu „Dnevnik Bridžit Džons“ Ruždi je u jednoj sceni „glumio“ sam sebe.

Kontroverze

uredi

Rushdie je bio predmetom kontroverzi zbog dvaju romana; „Djeca ponoći” (1981.) i „Sotonski stihovi” (1988.)[3]. Zbog prvog romana našao se na udaru hindusta koji su ga protumačili kao kritički osvrt na rođenje suvremenog indijskog identiteta pa su mu iz rodnog zavičaja počele stizati prijetnje[3], a zbog drugog se našao na udaru muslimana diljem svijeta što je rezultiralo kontroverzom općih razmjera. U tom se djelu pojavljuje lik imama, vjerskog fanatika i zlog luđaka, koji se nakon godina emigracije na Zapadu vraća kući s prijezirom prema zapadnoj kulturi. Određeni muslimani tvrdili su da Rushdie likom pokušava diskreditirati njihovog poslanika Muhameda, a drugi kako se radi o iranskom ajatolahu Ruholahu Homeiniju[3] koji je osobno izdao fetvu (vjerski proglas) osuđujući Rushdija i njegovo djelo.

Homeinijev proglas iz 1989. godine u britanskim je medijima opisan kao „poziv na ubojstvo književnika, izdavača i svih onih koji posjeduju roman”[4], a kasnije i da „iranski vođa nudi nagradu od više milijuna dolara za njegove ubojice”. Visoki iranski dužnosnici godinama su odbacivali takve optužbe[5], a iranski ministar vanjskih poslova Kamal Harazi 24. rujna 1998. izjavio je da „iranska vlada nema nikakvih namjera odnosno planova o izravnom ili neizravnom ugrožavanju književnikovog života i osoba povezanih s njegovim djelom”[5]. Nekoliko dana kasnije, prilikom posjeta sjedištu Ujedinjenih naroda, iranski predsjednik Muhamed Hatami kontroverzu je nazvao „završenim slučajem”[5].

Britanski autori kao što su Baqer Moin i Kenan Malik ističu da kontroverze oko „Sotonskih stihova” nisu vjerski već politički motivirane[6], te da su počele u studenom 1988. prilikom izbora u Indiji gdje su muslimanski tvrdolinijaši napali Rushdijevo djelo zbog prikupljanja političkih bodova[6]. Knjiga je ubrzo zbog izazivanja sve većih sukoba zabranjena prvo u Indiji, a potom i u nekim nemuslimanskim državama kao što su Kenija, Tanzanija, Venecuela, Tajland, Singapur i Južnoafrička Republika. S druge strane, „Sotonski stihovi” nisu zabranjeni u Iranu koji je bio žarištem medijskih kontroverzi[6], niti je zabranu knjige predlagao sam Homeini[7]. Autor Homeinijeve biografije Baqer Moin navodi da je iranski profesor u službi vlade napravio je opsežni osvrt Rushdijeve knjige na 700 stranica i u sažetom ga obliku poslao u ured Homeinija koji je nakon pročitanog izjavio: „Svijet je oduvijek bio pun luđaka koji pričaju besmislice i zato na ovo ne treba niti reagirati. Smatrajte to nevažnim.”[7] Sam Salman Rushdie ranije je bio popularan u Iranu gdje je njegovo djelo „Sram” (1983.) osvojilo nagradu iranske vlade za najbolji prijevod godine[7], a jednako dobro primljeni su i „Sotonski stihovi”: novela je naišla na pozitivan odjek u iranskim medijima[6], njeni citati učestalo su se vrtili na iranskim radio-postajama[7], a otvorene rasprave o istoj vodile su se i na ulici i u samoj iranskoj vladi[6]. Malik također ističe da iza vodeće muslimanske organizacije u Britaniji koja je oštro kritizirala Rushdija zapravo stoji salafistička Saudijska Arabija[6], ideološki rival šijitskom Iranu u islamskom svijetu[6]. Suočen s prijetnjama smrću u samoj Britaniji, Rushdie se uz pomoć tamošnje vlade i policije skrivao gotovo čitavo desetljeće i rijetko se pojavljivao u javnosti.

Bibliografija

uredi
  • Grimus ( 1975 )
  • The Midnight‘s Children ( 1981 )
  • Shame ( 1983 )
  • The Jaguar Smile: a Nicaraquan Journey ( 1987 )
  • The Satanic Verses ( 1988 )
  • Haroun and the Sea of Stories ( 1990 )
  • In Good Faith ( 1990 )
  • Imaginary Homelands: Esseys and Critisism 1981-1991 ( 1991 )
  • The Wizard of Oz ( 1992 )
  • East, West ( 1994 )
  • The Moor‘s Last Sight ( 1995 )
  • The Ground Beneath Her Feet ( 1999 )
  • Fury ( 2001 )
  • Step Across this Line: Collected Non−fiction 1992−2002 ( 2002 )
  • Shalimar the Clown ( 2005 )
  • Careless Masters ( 2007 )
  • Parallelville ( 2007 )

Dela objavljena na srpskom jeziku

uredi

Reference

uredi
  1. ↑ Ruždijev intervju BBC-u bbc.co.uk
  2. ↑ Premijera Ruždijeve "Dece ponoći"dnevnik.co.yu Arhivirano 2008-02-14 na Wayback Machine-u
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Jergović, Miljenko (23.8.2010.)
  4. ↑ Moin, Baqer (1999.), str. 282.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Forsythe, David (2009.), str. 374.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Malik, Kenan (12.2.2009.)
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Moin, Baqer (1999.), str. 283.

Citirana literatura

uredi
  • (en) Malik, Kenan (12. februara 2009.). Exploding the fatwa myths. London: The Guardian
  • (en) Forsythe, David (2009.). Encyclopedia of human rights. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533688-7. OCLC 252584097
  • (sh) Jergović, Miljenko (23. augusta 2010.). Rushdie. Zagreb: Jergovic.com
  • (en) Moin, Baqer (1999.). Khomeini: Life of the Ayatollah. New York: Thomas Dunne books. ISBN 978-0-312-26490-1. OCLC 610925833
  • (en) Salman Rushdie (2010.). About Salman. London: Salman-Rushdie.com

Spoljašnje veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Salman_Rushdie&oldid=41365370
  NODES