Wikipedija

Sarajevo

Sarajevo je glavni grad Bosne i Hercegovine i njen najveći urbani, kulturni, ekonomski i prometni centar te sjedište Kantona Sarajevo, koje prema procjenama ima 688,354 stanovnika. Kroz grad protiče rijeka Miljacka, a u neposrednoj blizini grada je Vrelo Bosne, popularno izletište Sarajlija gdje izvire rijeka Bosna. Oko grada su olimpijske planine: Jahorina, Bjelašnica, Igman, Treskavica i Trebević, na kojima su se odvijale Zimske olimpijske igre 1984.

Sarajevo
Glavni grad
Panorama Sarajeva, Latinska ćuprija, Sebilj, Careva džamija, Katedrala Srca Isusova, Saborna crkva
Panorama Sarajeva, Latinska ćuprija, Sebilj, Careva džamija, Katedrala Srca Isusova, Saborna crkva
Zastava za grad Sarajevo
Zastava
Zvaničan grb za grad Sarajevo
Grb
Sarajevo na mapi Bosne i Hercegovine
Sarajevo
Sarajevo
Koordinate: 43°52′0″N 18°25′0″E / 43.86667°N 18.41667°E / 43.86667; 18.41667
Država Bosna i Hercegovina
EntitetFederacija Bosne i Hercegovine
Kanton Kanton Sarajevo
Uprava
 • GradonačelnicaBenjamina Karić (SDP BiH)
Površina
 • Ukupno142 km²
Nadmorska visina
500 m
Stanovništvo
 (2013)
271.194
 • Gustina1.910/km²
Vremenska zonaUTC+1 (CET)
 • Ljeti (DST)UTC+2 (CEST)
Poštanski broj
71000
Pozivni broj+387 (0)33
Dan grada6. aprila
Sajthttps://www.sarajevo.ba/

Grad Sarajevo sjedište je najveće visokoškolske ustanove u zemlji, Univerziteta u Sarajevu, te niza drugih visokoškolskih ustanova, čime se svrstava u red najvećih univerzitetskih centara u cijeloj regiji jugoistočne Evrope. Uz nekoliko nacionalnih i gradskih pozorišnih kuća, muzeja i kulturnih institucija, Sarajevo je i važno mjesto na kulturnoj mapi ovog dijela evropskog kontinenta. Svake je godine grad na rijeci Miljacki domaćin niza kulturnih festivala međunarodnog karaktera, među kojima su najznačajniji: Sarajevo Film Festival (SFF), Sarajevski jazz festival, ljetni kulturni festival "Baščaršijske noći", teatarski festival novih produkcija "MESS", "Sarajevska zima" i Svjetski televizijski festival orijentalne muzike.

Urbanu sliku grada karakteriziraju brojni sakralni objekti, džamije iz osmanskog perioda, pravoslavne, katoličke i evangelističke crkve, sinagoga i drugi kulturno-historijski spomenici, zbog čega je grad dobio nadimak Jerusalem Evrope. Sarajevo je relativno mali grad u usporedbi s velikim, svjetskim metropolama, ali je njegovo ime kroz bogat duhovni, historijski i prirodni izgled, poznatije od nekih većih svjetskih gradova. U Sarajevu su 1914. godine ubijeni austrougarski prijestolonasljednik Franz Ferdinand i njegova supruga Sophie, čime je otpočeo Prvi svjetski rat. Sedamdeset godina kasnije, 1984. godine u gradu se održavaju 14. Zimske olimpijske igre. Tokom ranih 1990-ih godina ime grada je često bilo na naslovnicama dnevnih novina u cijelome svijetu, jer se tu vodio jedan od najkrvavijih ratova u novijoj evropskoj historiji. Grad je 1.425 dana bio pod stalnom opsadom srpskih snaga. U napadima je 10.615 ljudi svih nacionalnosti izgubilo život, od toga 1.601 dijete, a skoro 50.000 ih je bilo povrijeđeno.

Porijeklo imena

uredi
 
Sarajevo noću

Ime Sarajevo se izvodi iz turske imenice saray, što znači "palača" ili "dvorac" (iz perzijskog sarāy/سرای, istog značenja). Učenjaci se ne slažu sa porijeklom nastavka evo na kraju. U slavenskim jezicima, dodatak "evo" može indicirati prisvojnu imenicu, tako da Sarajevo može značiti 'grad palače'.

Jedna teorija je da ime može biti izvedeno iz osmanskog turskog termina saray ovası, što je prvi put zabilježeno 1455. godine,[1] što znači "polje oko dvora" ili jednostavno "dvorsko polje".[2]

Ipak, u svom Rječniku turcizama, Abdulah Škaljić smatra da evo više ima smisla da dolazi iz raširenog slavenskog sufiksa evo koje se koristi za imenovanje naselja i gradova, u odnosu na turski sufiks ova.[3] Prvi spomen imena Sarajevo bilo je u pismu iz 1507. koje je napisao Firuz Bey.[4] Zvanično ime tokom 400 godina Osmanskog Carstva bilo je Saraybosna ("Palača Bosne"), što je ostalo i danas naziv grada u savremenom turskom jeziku.

Sarajevo je historijski imao više nadimaka. Najraniji je Šeher, pojam koji je Isa-beg Ishaković koristio da opiše grad koji je htio sagraditi—što na turskom znači "grad" (şehir), što opet dolazi iz perzijskog shahr (شهر, isto značeći "grad"). Kako se Sarajevo razvijalo, razni nadimci su dolazili poredeći ga sa drugim gradovima Islamskog svijeta, npr. "Damask na Sjeveru" i "Evropski Jerusalem"; ovaj drugi je popularniji.

Okolina

uredi
 
Pogled na Sarajevo sa Hrida

Geografija

uredi

Sarajevo se nalazi gotovo u samom geografskom središtu Bosne i Hercegovine i zaprema površinu od 142 km². Centralni dijelovi grada smješteni su u kompozitnoj Sarajevskoj kotlini koja se pruža od istoka prema zapadu i završava u Sarajevskom polju, a najstariji dijelovi grada (Vratnik, Bistrik, Hrid, Kovači, Alifakovac) su na padinama okolnih bregova.

Kroz grad od istoka prema zapadu protiče rijeka Miljacka, koja nastaje od nekoliko vrela u podnožju planina Romanije i Jahorine. U zapadnom dijelu Sarajevskog polja, na području prigradskog naselja Ilidža, izvire jedna od najvećih rijeka u Bosni i Hercegovini, Bosna, koja nastaje od tridesetak manjih izvora u podnožju planine Igman, stvarajući jedinstven park prirode - Vrelo Bosne.

Centar grada Sarajeva leži na nadmorskoj visini od 511 metara iznad površine mora. Najnižu nadmorsku visinu u sarajevskoj kotlini ima naselje Ilidža sa 498 m, dok viši dijelovi grada i prigradska naselja na padinama okolnih brda: Grdonj i Hum na sjeveru, Borja na istoku i padine Trebevića na jugu, leže na prosječnoj nadmorskoj visini od 900 metara. Grad okružuju šumoviti obronci olimpijskih planina, čiji vrhovi prelaze 2000 metara visine: Bjelašnica (2067 m), Jahorina (1916 m), Igman, Treskavica i Trebević (1629 m).

Gradski pejzaž

uredi
 
Pogled na Sarajevo sa popularne Žute tabije.

Sarajevo se nalazi blizu geografskog centra Bosne i Hercegovine u jugoistočnoj Evropi. Grad Sarajevo sastoji se od četiri opštine: Centar, Novi Grad, Novo Sarajevo, i Stari Grad, dok Sarajevsko metropolitansko područje sadrži ove i susjedne opštine od kojih: Ilidža, Hadžići, Vogošća i Ilijaš.

Metropolitansko područje je smanjeno u 1990tim nakon rata i Dejtonske divizije države, gdje je nekoliko opština razdvojeno linijom novonastale Federacije Bosne i Hercegovine (FBiH) i Republike Srpske (RS), čineći tako nekoliko novih opština koje čine grad Istočno Sarajevo u Republici Srpskoj: Istočna Ilidza, Istočno Novo Sarajevo, Istočni Stari Grad, Lukavica, Pale (RS), i Trnovo (RS), uz dodatnu opštinu Sokolac (koja nije tradicionalno bila ranije u sastavu Sarajeva niti je dijeljena).

Grad ima urbanu zonu od 1041.5 km². Veliki park je najveća zelena površina u centru Sarajeva. Nalazi se između Titove, Koševa, Džidžikovca, ulice Tina Ujevića i Trampine, a na donjem dijelu nalazi se spomenik ubijenoj djeci Sarajeva.

Klima

uredi

Klima u Sarajevu je umjerena i blago kontinentalna. Prosječna godišnja temperatura iznosi 9,5 °C, a prosječna količina oborina je oko 900 mm. Najtopliji mjesec je august, a najhladniji januar. Najviše oborina je u septembru, dok je najmanje u martu. Najniža zabilježena temperatura je -21,8 °C (24. januara 1963.), najviša 37,4 °C (24. jula 1987.).

Obronci obližnjih planina bogati su šumom. Crnogorica (jela, smrča, ariš i bor) i bjelogorica (breza, topola i lijeska) se prepliću i čine prirodu u okolini grada neobično lijepom. 1939. godine botaničar K. Mali osnovao je Botanički vrt na Trebeviću, koji je u drugom svjetskom ratu u potpunosti uništen. 1948. godine na visini od 1530 m zasađen je rasadnik, botanički arboretum Šumarskog fakulteta. Zadnjim ratom najvećim dijelom je uništen šumski fond.


Historija

uredi
Glavni članak: Historija Sarajeva
 
Baščaršija
 
Sarajevo oko 1900. godine
 
Prvi tramvaj u Evropi, u Sarajevu, 1885. godine.
 
Pogled na Štrosmajerovu ulicu

Historija prvih ljudskih naselja na području Sarajeva seže do mlađeg kamenog doba. Nakon perioda neolita, ilirske i rimske vladavine, u 7. stoljeću ovdje se naseljavaju Slaveni. U povelji iz 13. stoljeća područje Sarajeva je dio bosanske samostalne države Vrhbosna. O ovom vremenu svjedoče nadgrobni spomenici jedinstveni u svijetu - stećci. Nedaleko od Sarajeva, u selu Hreša pronađeno je 30 stećaka. Najljepši krase vrt Zemaljskog muzeja u Sarajevu.

Dolaskom Turaka 1435. i padom utvrde Hodidjed, na obalama Miljacke nastaje grad Sarajevo. Osnivačem Sarajeva smatra se Isa-beg Ishaković, koji je 1462. izdao naredbu o formiranju grada, sagradio prvu džamiju, dvor, most i nekoliko javnih ustanova. 1507. grad se prvi put pominje svojim današnjim imenom (ime od Saraj-ovasi, „polje oko dvora“). Intenzivni razvoj zanatstva i trgovine brzo su od Sarajeva stvorili bogat grad, raskrsnicu religija i kultura, trgovačkih puteva i putnika. U 16. vijeku to je bio jedan od najbogatijih gradova u ovom dijelu Evrope, kada su izgrađene i neke kapitalne građevine koje i danas predstavljaju bisere arhitekture i civilizacije tog doba. Tada je u Sarajevu, kao zadužbina vezira Gazi Husrev-bega otvorena i Visoka škola Kuršumli-medresa, koja je podsjećala na univerzitete u drugim velikim gradovima Evrope. 1531. izgrađena Gazihusrev-begova džamija najpoznatija je građevina starog Sarajeva i jedan od najvećih sakralnih spomenika islamske arhitekture na Balkanu. Iz ovog vremena su Imaret, bezistani i hamami. Tih godina je izgrađena i stara pravoslavna crkva.[5] Bogato Sarajevo u 17. stoljeću bijaše jedno od balkanskih cuda, kudikamo najvažniji grad u unutrašnjosti zapadno od Soluna.[6] „Zlatno doba“ prekinut će požar 1697., kada je austrijski princ Eugen von Savoyen sa 8500 vojnika ušao u grad i do temelja ga zapalio.

Od 1850. je Sarajevo glavni grad Bosne, provincije Osmanskog carstva. U grad se doseljavaju Jevreji Sefardi, poslije izgona iz Španije, grade sinagoge, a istovremeno nastaju pravoslavne, katoličke i evangelističke crkve i katedrala. Sarajevo je na malom prostoru našlo mjesta za sve četiri velike svjetske religije, kulture i civilizacije. Dugotrajni suživot je stvorio posebnu kulturu i multinacionalni duh, koji je izdržao mnoge historijske izazove.

1878. dolaskom Austro-Ugarske uprave na ove prostore, Sarajevo je upravni centar Kondominiuma. Uz svoj dotad orijentalni, dobija i drugi, evropski izgled. Time Sarajevo još jednom potvrđuje da Evropi ne pripada samo prostorno i vremenski, nego i na civilizacijsko-kulturni način. Austro-ugarski period je vrijeme snažnog prodiranja srednjoevropske kulture, načina privređivanja, običaja i drugih civilizacijskih vrijednosti. Grad dobija savremene fabrike, a brojne škole zapadnog tipa i kulturne institucije obogaćuju glavni grad Bosne i Hercegovine. U ovo se vrijeme grade Zemaljski muzej, gradska Vijećnica, Gimnazija, sud, zgrada Narodnog pozorišta, pošta, bolnica, tržnica, banke, vile na Marijin dvoru i dr. Gradi se uskotračna pruga prema sjeveru, jugu i istoku. Pod velom „evropeizacije“, austrougarski carski činovnici i vojnici crpe dotad malo korištena privredna i prirodna bogatstva Bosne.

Poslije Prvog svjetskog rata, koji je počeo austrougarskim napadom na Srbiju i čiji je povod bio Sarajevski atentat, grad ulazi u sastav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Ta država će 1929. promeniti ime u Kraljevina Jugoslavija. Sarajevo je ostalo uglavnom na margini interesa dinastije Karađorđevića. Arhitektonska slika grada ostala je gotovo nepromijenjena, industrija je nazadovala, dok je društveno nezadovoljstvo radnika raslo. U međuratnom periodu Sarajevo je većinom stagniralo i ekonomsko nazadovalo. Izbijali su protesti i štrajkovi radnika i sarajevske inteligencije.

Tokom Drugog svjetskog rata (1941–1945) Sarajevo je pripadalo Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, a nakon njenom sloma i kraja rata 1945. postalo je administrativni, kulturni i ekonomski centar SR Bosne i Hercegovine, jedne od šest republika SFR Jugoslavije. U gradu su se razvijali industrija, ekonomija, školstvo i kultura. Osnovan je Univerzitet u Sarajevu, Akademija nauka i umjetnosti, brojni muzeji i galerije, naučne instituticije, radio-televizija. Broj stanovnika je porastao na više od 500.000. Sarajevu je Olimpijski komitet povjerio organizaciju XIV Zimskih olimpijskih igara, koje su održane 1984. godine.

Društveno-političke promjene u Jugoslaviji dovele su do prvih političkih izbora 1992. na kojima je izabrano Predsjedništvo BiH. Predsjednik predsjedništva Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović raspisao je referendum o nezavisnosti BiH. To je dovelo do stvaranja nezavisne i suverene države Bosne i Hercegovine. Neslaganjem vojnog vrha JNA i četveročlanog Predsjedništva SFRJ s većinskom odlukom naroda BiH dolazi do izbijanja međunacionalnih sukoba, stvaranja nacionalnih paravojnih formacija i rata u Bosnu i Hercegovini. Tokom rata izdvojila se opsada Sarajeva, koji je više od tri godine bio pod blokadom. U vojnim akcijama grad je pretrpio velika materijalna razaranja i brojne ljudske gubitke. Snajperskom i artiljerijskom vatrom ubijeno je 10.615 ljudi, među kojima je bilo 1.601 dijete, a gotovo 50.000 stanovnika bilo je ranjeno. Spaljena je gradska Vijećnica, u kojoj je bila smještena Narodna i Univerzitetska biblioteka, a mnogi kulturno-historijski, stambeni i vjerski objekti u gradu su oštećeni.

Posebno mjesto u gradu Sarajevu zauzima Šehidsko mezarje Kovači, mjesto na kojem su ukopani mnogi sinovi grada. Na mezarju Kovači, među ostalim šehidima, ukopan je i prvi predsjednik BiH Alija Izetbegović, po svojoj želji, sa ostalim borcima Armije BiH.

Politika

uredi
 
Položaj grada (narandžasto) unutar kantona Sarajevo

Grad Sarajevo se sastoji od četiri gradske općine: Stari Grad, Centar, Novo Sarajevo i Novi Grad, a zajedno sa susjednim općinama čini Kanton Sarajevo, koji je u sastavu Federacije Bosne i Hercegovine.

Grad Sarajevo prije zadnjeg rata činilo je deset općina: Centar, Hadžići, Ilidža, Ilijaš, Novi Grad, Novo Sarajevo, Pale, Stari Grad, Trnovo i Vogošća.

Nakon potpisivanja Daytonskog mirovnog sporazuma i reintengracije pojedinih naselja, nastaje Kanton Sarajevo, unutar kog se formira Grad Sarajevo od četiri općine.

Sa druge strane većina teritorije općina Pale i Trnovo, te neka naselja koja su ostala u Republici Srpskoj kao Kasindo, Lukavica, Hreša itd. čine grad Istočno Sarajevo. Istočno Sarajevo se do odluke Ustavnog suda o neustavnosti naziva zvalo Srpsko Sarajevo. Zvanično Istočno Sarajevo čine: Istočni Stari Grad, Istočna Ilidža, Istočno Novo Sarajevo, Pale, Trnovo RS i Sokolac.

Stanovništvo

uredi
 
Pogled na Sarajevo

1910. godine Sarajevo je imalo 57.040 stanovnika, 1931. godine 78.180, 1961. godine 143.120 stanovnika, 1991. godine 527.049 stanovnika (110.552 na području 10 općina u 335 naseljenih mjesta te 416.497 na području grada Sarajeva), 2002. godine 401.118 stanovnika, te po posljednjem službenom popisu stanovništva iz 2013. godine 271.194 stanovnika.[7]

Etnička struktura Sarajeva 2013. godine
Etnička grupa Broj stanovnika Percenat
Bošnjaci 222.457 81%
Hrvati 13.604 5%
Srbi 10.422 4%
Ostali i nep. 56.470 10%

Religija

uredi

Konfesionalna slika Sarajeva je jedinstvena u Evropi, a zbog njene raznolikosti grad se nerijetko poredi sa Jerusalemom. Sarajevo je sjedište Reisu-l-uleme, poglavara muslimana u Bosni i Hercegovini, sjedište dabrobosanske Mitropolije pravoslavne crkve te sjedište Vrhbosanske nadbiskupije Rimokatoličke crkve u Bosni i Hercegovini.

Urbanu sliku grada krase sakralni objekti četiri svjetske konfesije. Brojne džamije, crkve, katedrala, sinagoga, te ostali značajni vjerski objekti nalaze se u samom centru grada Sarajeva, smješteni tek stotinjak metara jedni od drugih.

Ekonomija

uredi

Nakon S.R.Bosne i Hercegovine, i 4 godine rata, ekonomija Sarajeva je krenula procesom Liberalno-Tržišne tranzicije, [8] Među brojnim ekonomskim znakovima, 1997. godine je otvorena Centralna banka Bosne i Hercegovine i 2002. je počela sa radom Sarajevska berza. Velika gradska baza proizvodnje, administracije i turizma, kombinirana sa velikim informalnim tržištem,[9] čini grad ekonomskim regionom Bosne i Hercegovine.Sarajevo je imalo veoma razvijenu industriju i ekonomiju tokom perioda S.R.Bosne i Hercegovine,i imalo je veoma jaka preduzeća,od kojih su mnoga od izvoza i prisutnosti na stranim tržištima sa godišnjim prihodima u milijardama USD$,a mnoga od njih su radila u kooperaciji sa svjetskim brandovim,kao što su Wolkswagen TAS fabrika automobila Sarajevo od 1972,Coca Cola od 1975,Marlboro Fabrika Duhana Sarajevo ,SKF Sweden od 1967,itd.Samo je nekolicina preduzeća izvršila uspješnu tranziciju na Liberalno-tržišnu ekonomiju. Sarajevska industrija sada uključuje industriju duhanskih proizvoda, namještaja,građevinskog materijala,itd Kompanije smještene u Sarajevu su B&H Airlines , BH Telecom, Bosnalijek, Energopetrol, Fabrika duhana Sarajevo i Sarajevska pivara.

Sarajevo ima jaku turističku ponudu i Lonely Planet je gradu dao 43. mjesto na listi najposjećenijih gradova u svijetu u 2006. godini. [10] Sportski turizam koristi skijaške terene olimpijskih igara iz 1984, na obližnjim planinama Bjelašnici, Igmanu, Jahorini i Treskavici. 600 godina historije Sarajeva čini turističku ponudu zanimljivom. Sarajevo je usluživalo putnike tokom vijekova i predstavljalo važan trgovinski centar kako tokom Osmanskog carstva i perioda Austro-Ugarske vlasti, tako i u svojoj novijoj historiji.

Komunikacije i mediji

uredi

Kao glavni i najveći grad Bosne i Hercegovine, Sarajevo je medijski centar u zemlji. Većina komunikacijskih i medijskih infrastruktura je uništena tokom rata, ali rekonstrukcija koju je vodio visoki predstavnik Bosne i Hercegovine je pomogla modernizaciji medija. [11] Internet je ponovo postao dostupan u gradu 1995.[12]

Oslobođenje, osnovano 1943, su najstarije sarajevske dnevne novine i jedine koje su preživjele rat. Ipak, iako kvalitetno iznad, tiražem su ove novine iza Dnevnog Avaza, osnovanog 1995. i Jutarnjih novina. [13] U druge lokalne periodične novine spadaju novine Hrvatska riječ na hrvatskom jeziku i magazin Start, kao i sedmične novine Slobodna Bosna i BH dani i mjesečne novine Express Magazin.

Bosanskohercegovačka televizija i Federalna televizija su državne TV stanice, jedne od tri u Bosni i Hercegovini. Druge stanice u gradu su NRTV "Studio 99", NTV Hayat, Open Broadcast Network, Face TV, TV1, TV Kantona Sarajevo i TV Alfa. Postoje nezavisne, privatne i institucionalne radio stanice, poput Radija M, RSG, Radio Antena, eFM studentskog radija, Radija 202 (do prve polovine 2010.) i Radija BIR. Pored ovih, i Radio Slobodna Evropa, kao i nekoliko američkih i zapadno-evropskih stanica.

Prijevoz

uredi
 
Sarajevo je prvi grad u Evropi sa cjelodnevnom tramvajskom linijom

Sarajevo je središte cestovnog prometa u BiH. Sedam magistralnih puteva povezuje grad sa ostalim dijelovima zemlje. Na sjever M5 u pravcu Travnika, Banja Luke i Bihaća, M17 ka Zenici i Doboju, kao i M18 prema Tuzli, na istok vode M5 prema Višegradu i Goraždu, kao i M19 ka Zvorniku. Na jug vodi M18 preko Foče za Dubrovnik, a na zapad M17 u pravcu Mostara. Od 2003. Sarajevo je povezano autoputom A1, sa mjestima Ilijaš, Visoko i Kakanj. Planirani evropski autoput, koridor 5C, prolazi kraj Sarajeva, povezivajući ga sa Budimpeštom na sjeveru i sa Pločama na jugu. [14]

Položaj Sarajeva, uske gradske ulice i nedostatak parkinga ograničavaju automobilski promet u gradu. U vrijeme Olimpijskih igara, grad je dobio dio zaobilaznice, što je djelomice olakšalo prometnu situaciju, no 2,6 km i dva tunela koja su trebala povezati naselja Ciglane i Pofalići, zbog nedostatka novca, još nisu u potpunosti završeni. Sam centar grada pretvoren je '70.tih godina u pješačku zonu. Dvije glavne ulice u gradu su Titova i Zmaja od Bosne. Električni tramvaji sa sedam tramvajskih linija GRAS , koji su u službi od 1885, su najstarija vrsta javnog prijevoza u gradu. [15] Naselja Dobrinja i Vogošća od 80.tih godina povezana su sa centrom grada trolejbuskim linijama. Za vrijeme rata prekinuta trolejbuska veza sa Vogošćom je u obnovi. Danas u gradu postoji pet trolejbuskih, te mnogo autobuskih linija, koje autobusima i za Sarajevo specifičnim minibusima (kombibus), strme i teško dostupne dijelove grada povezuju sa centrom. Javni gradski prijevoz nudi firma JKP GRAS Sarajevo.

Glavna željeznička stanica u Sarajevu se nalazi u sjevernom dijelu grada. Grad je dnevno željeznicom povezan sa Zagrebom, Beogradom i Pločama, a od 2002. ponovo sa Budimpeštom. Dobro razgranatom autobuskom mrežom, Sarajevo je dostupno iz bilo kojeg pravca.

Međunarodni аerodrom Sarajevo (SJJ) smješten je desetak kilometara jugozapadno od centra grada, u naselju Butmir. Otvoren je 1969. i sa 2.600 m dugom pistom povezuje Sarajevo sa evropskim gradovima. Tokom rata aerodrom se koristio za letove UN-a i transport humanitarne pomoći. Od Dejtonskog sporazuma iz 1996. godine, aerodrom je otvoren za putničke letove avionskih kompanija B&H Airlines, Austrian Airlines, Alitalia, Lufthansa, Jat Airways, Croatia Airlines i drugih. U 2004., 397,000 putnika je prošlo kroz sarajevski aerodrom, za razliku od samo 25,000 iz 1996. godine. [16]

Obrazovanje

uredi
 
Zgrada Univerziteta u Sarajevu
 
Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine u Sarajevu.

U Sarajevu su, po podatcima iz 2000. godine, u sklopu Javne ustanove „Djeca Sarajeva“, 25 vrtića u kojima boravi 2090 djece. U 46 osnovnih škola od 1. do 9. razreda je 16036 učenika. U gradu su 33 srednje škole sa 19457 učenika. Sarajevski univerzitet osnovan je '40.tih godina i čine ga 18 fakulteta, 3 teološka fakulteta, 3 akademije i 2 visoke škole.[17] Tokom rata 1993. izgorjela je Nacionalna i Univerzitetska biblioteka, sa najvećom literarnom zbirkom jugoistočne Evrope.

Kultura

uredi
Glavni članak: Nacionalni spomenici u Sarajevu

Sarajevo je kroz historiju bilo središte mnogih različitih religija i etničkih grupa. Grad je bogat muzejima: Muzej Sarajeva, Ars Aevi muzej umjetnosti, Zemaljski muzej, Historijski muzej Bosne i Hercegovine, Olimpijski muzej, Brusa bezistan, Muzej Sarajevo 1878.-1918., Muzej Jevreja BiH i Muzej literature i teatralne umjetnosti Bosne i Hercegovine.

Galerije Sarajeva su: Umjetnička galerija BiH, Collegium Artisticum, Mak, Roman Petrović, 10m², Novi hram, Atelje-zbirka Safet Zec, Galerija Mersada Berbera 'E&A', Paleta, Galerija Sveti Anto, Boris Smoje, Mala galerija, Galerija Kicoš i dr. U gradu je također smješteno Narodno pozorište, osnovano 1919, kao i Kamerni teatar 55, Pozorište mladih i Sarajevski ratni teatar SARTR. Druge kulturne institucije uključuju Sarajevski kulturni centar, Sarajevsku biblioteku, Umjetničku galeriju BiH i Bošnjački institut.

Ratna uništavanja, [18] kao i rekonstrukcija, brojnih uništenih kulturnih i vjerskih objekata, kao što su Gazi Husrev-begova biblioteka, Nacionalna biblioteka, Orijentalni institut i Muzej olimpijskih igara 1984, doveli su do donošenja zakona o zaštiti kulture i kulturnih institucija.

Sarajevo je grad brojnih poznatih bosanskih pjesnika i mislilaca. Nobelovac Ivo Andrić je dio svog života proveo u Sarajevu, kao i pjesnici i književnici Silvije Strahimir Kranjčević, Isak Samokovlija, Mak Dizdar, Duško Trifunović, slikari Mersad Berber, Safet Zec, kao i režiser Oskarovac Danis Tanović. Dobitnik Nobelove nagrade za hemiju Vladimir Prelog rođen je u Sarajevu, kao i režiseri Dino Mustafić, Jasmila Žbanić, Benjamin Filipović, Pjer Žalica, Ademir Kenović i Emir Kusturica.

Sarajevo Film Festival, pokrenut 1995, je postao premijerni filmski festival na Balkanu. Sarajevska zima, Sarajevski jazz festival su poznati, kao i Baščaršijske noći, ljetni kulturni, muzički i plesni događaj.

Sarajevska muzička scena se razvila u gradu između 1961 i 1991. Ova vrsta muzike je počela sa grupama poput Indexa, Bijelog dugmeta i pjevača i tekstopisca Jadranke Stojaković i Kemala Montena. Nastavila je u 1980im, sa SCH, Plavim orkestrom, Zabranjenim pušenjem, Valentinom i Crvenom jabukom. Nakon rata, irska rock grupa U2 je bila prva strana grupa koji je održala koncert u gradu.

Sport

uredi

Najpopularniji sportovi su nogomet, košarka i rukomet. Sportski život se prvenstveno odvija kroz dva sportska društva, SD Željezničar i SD Bosna. Oba sportska društva imaju sportske sekcije u više sportskih grana. Među velikim brojem sportskih kolektiva u gradu se ističu nogometni klubovi Željezničar i Sarajevo, rukometni klubovi Željezničar i Bosna, muški košarkaški klub Bosna, evropski prvak 1979. i ženski rukometni klub Željezničar šahovski klubovi Bosna , Željezničar i odbojkaški klub invalida Fantomi i Spid.

Grad je bio domaćin Zimskih olimpijskih igara 1984. godine.

Partnerski gradovi

uredi

Sarajevo je u partnerstvu sa sljedećim gradovima:

Znamenitosti grada

uredi
 
Begova džamija 1900.godine
 
Svrzina kuća
 
Latinska ćuprija
 
Muzički paviljon
Sarajevo gradska tura video

Sarajevo se može pohvaliti dobro očuvanim starim trgovačkim dijelom grada, Baščaršijom, koja je nastala u periodu osmanske vladavine u Bosni i Hercegovini. Ovaj dio grada obiluje jedinstvenim arhitektonskim ostvarenjima osmanske gradske arhitekture, među kojima su brojne potkupolne džamije, te tradicionalne forme orijentalne arhitekture poput: konaka, hanova i bezistana. Nakon barbarskih razaranja tokom proteklog rata Baščaršija je ponovo obnovljena na opću radost Sarajlija i njihovih gostiju.

Osmanski period

uredi

Austro-ugarski period

uredi

Moderni period

uredi

Slavni ljudi

uredi

Reference

uredi
  1. ↑ Hazim Šabanović (1959) (sh). Bosanski pašaluk: postanak i upravna podjela. Naučno društvo NR Bosne i Hercegovine. str. 28–37. UDC 94(497.6)"14/17". Arhivirano iz originala na datum 10. 3. 2022. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  2. ↑ „Google Translate”. Arhivirano iz originala na datum 3. 1. 2020. Pristupljeno 25. 9. 2014. 
  3. ↑ Škaljić, Abdulah. Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Svjetlost, Sarajevo, 1989, šesto izdanje
  4. ↑ Tanzer & Longoria 2007: str. 272
  5. ↑ „Stara pravoslavna crkva u Sarajevu”. Arhivirano iz originala na datum 2012-02-19. Pristupljeno 2011-01-09. 
  6. ↑ Povijest Bosne - Noel Malcolm[mrtav link]
  7. ↑ Popis stanovništva 2013: rezultati popisa. 
  8. ↑ Evropska komisija i Svjetska banka. Program Evropske zajednice za Sarajevo Arhivirano 2008-12-28 na Wayback Machine-u
  9. ↑ CIA (2006). Bosna i Hercegovina - CIA Arhivirano 2018-03-15 na Wayback Machine-u
  10. ↑ Lonely Planet (Mart 2006). Put kroz najbolje gradove u Evropi
  11. ↑ Evropski žurnalistički centar (novembar 2002). Krajolik bosanskohercegovačkih medija Arhivirano 2005-05-19 na Wayback Machine-u
  12. ↑ Jelenka Vockić-Avdagić. Internet i javnost Bosne i Hercegovine Arhivirano 2007-10-07 na Wayback Machine-u
  13. ↑ Radenko Udovičić (05. 03.2002). Šta se događa sa najstarijim bosanskohercegovačkim novinama: Oslobođenje se prodaje za 4.7 miliona KM Arhivirano 2012-02-27 na Wayback Machine-u
  14. ↑ Bosmal. Koridor 5C Arhivirano 2008-03-28 na Wayback Machine-u
  15. ↑ O tramvajima na virtualnom Sarajevu[mrtav link]
  16. ↑ Zahid Krkić, Statatistički podaci za sarajevski aerodrom
  17. ↑ „Osnovno, srednje i visoko obrazovanje u Sarajevu (PDF-Dokument)”. Arhivirano iz originala na datum 2003-12-03. Pristupljeno 2003-12-03. 
  18. ↑ Jane Perlez (12. august 1996).Ostaci sarajevske biblioteke su simbol uništene kulture
  19. ↑ Gradovi prijatelji, dubrovnik.hr, pristupljeno 8. studenog 2020.
  20. ↑ Gradovi pobratimi, pula.hr, pristupljeno 8. studenog 2020.
  21. ↑ Sarajevo i Podgorica postali pobratimski gradovi, ba.n1info.com, pristupljeno 13. srpnja 2022.

Vanjske veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Sarajevo&oldid=42223148
  NODES
Intern 2
iOS 1
mac 16
OOP 1
os 180