Stara planina
Stara planina, ili Balkan planina ili samo Balkan (bug. Стара планина, ili Балкан планина ili samo Балкан; tur. Balkan), je planinski masiv u Bugarskoj i Srbiji. Po njoj je svoje ime dobio geografski pojam Balkan.
| Stara planina | ||
|---|---|---|
| Dio Alpsko-himalajski lanac | ||
 Pogled sa vrha Kom na zapadnu Bugarsku | ||
| Dužina masiva: | 530 (zapad-istok) km | |
| Širina masiva: | 15-50 (sjever-jug) km | |
| Površina masiva: | 11,596 km² | |
| Najviši vrh: | Botev (2,376 m) | |
| Zaštićene oblasti: | ||
| Država: |  Bugarska,  Srbija
| |
Geografske karakteristike
urediU geološkom pogledu je Balkan mlado gorje, dio je Alpsko-Himalajskog lanca koji se proteže od Evrope do Azije. Planinski masiv Balkan je približno 530 km dug i proteže se od istočne Srbije, preko sjeverne Bugarske sve do Crnog mora i rta Emine. Masiv je prema jugu strmiji, najviši vrh masiva nalazi se u sredini Bugarske i zove se Botev (2,376 m.).
Na zapadnom dijelu masiva, planina Midžor čini prirodnu granicu izmedu Srbije i Bugarske. U Srbiji se nalazi samo manji zapadni dio masiva. On je kao morfološka cjelina omeđen kotlinama rijeka; Beli i Trgoviški Timok i Visočice. A sa istoka je omeđen državnom granicom Srbije i Bugarske. U smjeru zapad-istok proteže se skoro 100 kilometara, dok se u smjeru sjever-jug proteže do maksimalne dužine od oko 30 kilometara (Pirotska kotlina-Srebrna glava).
Istočni dio masiva Balkan je znatno niži, zove se i Udvoj-planina (bug. Удвой планина). Na istoku je najviši vrh Blgarka 1181 m. Balkan završava kod rta Emine na Crnome moru.
Najviši vrhovi
uredi- Botev 2,376 m (nazvan tako po nacionalnom heroju pjesniku Hristo Botevu)
- Vežen 2,198 m
- Midžor 2,169 m, leži u Srbiji
- Kom 2,016 m
- Todorini Kukli 1,785 m
- Murgaš 1,687 m * Šipka 1,523 m
- Buzludža 1,441 m
- Blgarka 1,181 m
- Levski (nazvan tako po nacionalnom heroju Vasilu Levskom)
- Vetren 1,330 m
Ime
urediZa rimskih vremena se masiv zvao Haemus. Historičari se slažu da je riječ Haemus (grčki: Αίμος, Aimos) došla iz tračke riječi: *saimon, koja je značila 'planinski lanac'. Nakon tog se taj planinski lanac zvao vrlo različito (ovisno o periodu); Aemon, Haemimons, Hem, Emus, Slaveni su zvali masiv Matorni gori, Turci Kodžabalkan i Balkan.[1] Ime "balkan" je perzijskog porijekla, a znači 'brdoviti kraj'.
U Bugarskoj i Srbiji ovaj lanac se zove Stara Planina i gotovo je zabranjeno upotrebljavati naziv Balkan zbog loših konotacija koje taj termin vuče za sobom. Ostala imena tog masiva su Šar Dak, Šar Planina ili Šara Planina.[2]
Privreda
urediNa višim predjelima se uglavnom uzgajaju ovce. U dolinama je glavna gospodarska grana šumarstvo. U plodnim nizinama stanovništvo se uglavnom bavi ratarstvom. Masiv Balkan bogat je nalazištima lignita.
Park prirode
urediStara planina je stavljena pod zaštitu, da bi se u interesu nauke, obrazovanja i unapređenja kulture i održivog privrednog i demografskog razvoja, očuvali: izuzetna vrijednost biljnog i životinjskog svijeta, mjesta koja izražavaju izuzetnu geološku raznovrsnost područja, kao što su određeni olici reljefa, posebne pojave površinskih i podzemnih voda i formacije stijena koje su strukturno, paleontološki, stratigrafski i mineraloški značajne, ljepota i raznolikost predjela, kulturne vrijendosti koje su predstavljene srednjevekovnim manastirima i drugim nepokretnim kulturnim dobrima, objektima narodnog graditeljstva, tradicionalnim alatima, predmetima, zanimanjima i običajima lokalnog stanovništva.
Na osnovu uredbe o zaštiti parka prirode „Stara planina“ („Službeni glanik RS“, br. 23/2009) Stara planina je zaštićeno područje.[3]
- Naziv: Park prirode „Stara planina“.
- Nacionalna kategorija - I kategorija – zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja.
- Površina: 114.300 ha
- Režimi zaštite: I (prvog), II (drugog) i III (trećeg) stepena.
- Opština: Zaječar, Knjaževac, Pirot, Dimitrovgrad
- Upravljač: Javno preduzeće „Srbijašume“[4]
Izvori
uredi- ↑ SummitPost - Stara Planina (Balkan) Climbing, Hiking & Mountaineering (www.summitpost.org) pristupljeno: 6. 11. 2010.)
- ↑ Schar Dagh (Meyers Großes Konversations-Lexikon)
- ↑ „Parkovi prirode u Srbiji”. Zavod za zaštitu prirode Srbije - www.paragraf.rs. Arhivirano iz originala na datum 2021-12-29. Pristupljeno 19. 12. 2020.
- ↑ „Stara planina”. Zavod za zaštitu prirode Srbije - www.zzps.rs. Arhivirano iz originala na datum 2022-01-06. Pristupljeno 9. 10. 2021.
Vanjske veze
uredi
- Regional tourist association Arhivirano 2009-08-03 na Wayback Machine-u (en)
- Stara Planina Arhivirano 2008-12-29 na Wayback Machine-u
- Stara Planina Gallery Arhivirano 2016-03-13 na Wayback Machine-u
- Balkan Mountains Image Gallery Arhivirano 2008-12-02 na Wayback Machine-u
- -Stara Planina (Old Mountain) (en)
- Photo Gallery Stara planina (Old Mountain) (en)