Teodor I Laskaris
Teodor I Laskaris (grč. Θεόδωρος Α' Λάσκαρις, rođen oko 1175. u Carigradu, umro je 1222. godine u Nikeji) je bio vizantijski vojskovođa i despot, nikejski car ((1205)1208 — 1222) i osnivač dinastije Laskarisa. Zajedno sa svojim bratom Konstantinom se istakao tokom krstaških opsada Carigrada tokom 1203. i 1204. godine, da bi u poslednjim momentima bitke, napustio grad i prebegao u Nikeju iz koje je počeo da organizuje otpor protiv krstaša. Iako je već 1204. godine poražen od krstaša kod Pojmanenona, uspeo je da se održi zahvaljujući napadima Kalojanovih (1197 — 1207) Bugara. Pored borbi sa Latinima (krstašima), on je suzbio napredovanje trapezuntskih Velikih Komnina, kao i udare koje je u ime njegovog tasta Aleksija III (1195 — 1203) predvodio sultan Kajat Kosru I (prva vlada 1192 — 1196, druga vlada 1205 — 1211), koji je vladao Konjom. Tokom svoje vladavine, on je uspeo da spreči uništenje ostataka vizantijske države i stvori jaku državu kao nastavljača nekadašnje Vizantije, koju je vremenom uspeo da proširi.
| Teodor I Laskaris | |
|---|---|
|
| |
| Mesto rođenja | Carigrad (Vizantijsko carstvo) |
| Datum smrti | 1222. |
| Mesto smrti | Nikeja (Nikejsko carstvo) |
| Poreklo i porodica | |
Porodica i poreklo
urediTeodor Laskaris je rođen oko 1174. godine u Carigradu u porodici plemića Manojla Laskarisa, koji je u braku sa Jovanom Keracom imao još jednog sina Konstantina koji će biti verni pratilac i saradnik svom bratu.
On se oženio 1199. godine Anom Anđeo, ćerkom tadašnjeg cara Aleksija III i Jevrosime Dukine Kamaterine i sa njom je imao petoro dece:
- Irinu, koja se udala prvo za Andronika Paleologa, a potom i za Jovana (III) Duku Vataca (1222 — 1254)
- Mariju, koja se udala za kralja Mađarske Belu IV (1235 — 1270)
- Evdokiju,
- Nikolu,
- Jovana,
Posle Anine smrti 1212. godine, on se oženio jermenskom princezom Filipom, ćerkom Rubena III (1175 — 1185), ali je taj brak nakon godinu dana proglašen ništavnim zbog religijskih razloga, a njegov sin iz tog braka Konstantin je razbaštinjen kao nelegitiman.
On se po treći put oženio 1219. godine Marijom Kurtene, koja je bila ćerka Jolande Flandrijske i latinskog cara Petra Kurtenea (1217), ali u tom braku nije imao dece.
Učešće u odbrani Carigrada
urediOn je kao jedan od viđenijih vizantijskih velmoža zajedno sa bratom Konstantinom (XI) (1204) predvodio odbrambrene vizantijske trupe tokom krstaških opsada. Već posle prvih krstaških udara početkom jula 1203. godine i njihovog zauzimanja Pere, Teodor sa bratom predvodi odbranu Vlaherne. Međutim krstaške snage su ih nadjačale i prodrle u taj deo grada, a njegovog brata su tom prilikom zarobile.
Posle promene na prestolu tj. povratka na vlast Isaka II (prva vlada 1185 — 1195, druga vlada 1203 — 1204), uzdizanja Aleksija IV (1203 — 1204) na rang savladara i prestanka borbi, Konstantin je oslobođen. Međutim, između dvojice Anđela i krstaša došlo je, zbog neisplaćenih nagrada, do otvorenog sukoba sredinom novembra, a odbranu opsađenog grada ponovo su preuzeli:
- Aleksije Duka Murzulf (1204)
- Teodor Laskaris
- Konstantin Laskaris
Već 25.01.1204. godine došlo je do novog državnog udara u Carigradu kojim su Anđeli napokon zbačeni sa vlasti, a za novog cara je proglašen Aleksije Murzulf.
Krstaški udari na grad su se nastavljali i oni su 13.04. uz pomoć vetra preko brodova ovladali delom morskog bedema na Zlatnom rogu i prodrli u grad. Murzulf je pokušao da organizuje otpor u samom gradu, ali je odbrana već razbijena, tako da se on povukao u dvorac Bukeleon i iz njega je pobegao iz grada kroz Zlatnu kapiju vodeći sa sobom suprugu Aleksija III (1195 — 1203) Jevrosimu i ćerku Evdokiju (bivšu suprugu Stefana Prvovenčanog (veliki župan 1196 — 1217, kralj 1217 — 1228)).
Završni čin pada Carigrada predstavljalo je proglašenje Konstantina Laskarisa za novog cara u crkvi Božanske Mudrosti u pokušaju da on uz pomoć te titule organizuje pokušaj odbrane grada. Kratka ceremonija je obavljena u trenutku u kome su krstaši zauzimali grad, a celokupna preostala odbrana se nalazila u stanju rasula. Konstantin je uz pomoć brata pokušao da na čelu ostataka Varjaške straže suzbije krstaški prodor[nedostaje referenca], ali je njihov napad odbijen. Neposredno posle toga i njih dvojica su se, kao i mnogi drugi, ukrcali na brodove po preporuci prijatelja i napustili grad.
Stavranje i vladavina Nikejskim carstvom
urediOn se sa bratom povukao u Malu Aziju i zahvaljujući početnim trvenjima među samim krstašima oko podele teritorije Vizantije (konkretno oko Soluna i stvaranja Solunske kraljevine) su uspeli da organizuju neke delove nekadanjeg Carstva u zasebnu državu sa središtem u Nikeji. Međutim već krajem 1204. godine, trupe novoosnovanog Latinskog carstva su krenule u Malu Aziju sa ciljem preuzimanja kontrole nad bivšim vizantijskim teritorijama. Braća su pokušala da im se suprodstave u bici kod Pojmanenona na azijskoj strani Dardanela u decembru 1204. godine, ali su njihove snage poražene, a krstaši su ovladali većim delom Bitinije. Tokom same bitke Konstantin je ranjen i od posledica tog ranjavanja[nedostaje referenca] je umro 13.03.1205. godine u Nikeji.
Međutim pobuna Vizantinaca u Trakiji i napad bugarskog cara Kalojana na Latinsko carstvo prekinuo je njihovo napredovanje u Maloj Aziji. On im je kod Hadrijanopolja naneo težak poraz u kome je stradao veći deo njihovih snaga, među kojima su bili i latinski car Balduin I (1204 — 1206) koji je zarobljen i Luj od Bloa kome je dodeljena na upravu Nikeja. On je posle toga iskoristio povlačenje Latina i ovladao skoro svim njihovim posedima u Maloj Aziji (osim Pege), posle čega je suzbio napredovanje Velikih Komnina koji su iz Trapezunta probali da prošire svoju vlast na zapadne delova Male Azije. Novi latinski car Henrik (regent 1205 — 1206, car 1206 — 1216) je pokušao krajem 1206. godine da povrati posede u Maloj Aziji, ali ga je novi Kalojanov napad 1207. godine, primorao da već u proleće zaključi mir na dve godine sa Teodorom.
Tokom prvih godina svoje uprave, Teodor je otpočeo sa organizovanjem države po uzoru na Vizantiju, a već oko 1205. godine se proglasio za cara, što je ozvaničeno tokom proleća 1208. godine kada je krunisao novoizabrani vaseljenski patrijarh Mihajlo Autorijan (1208 — 1212).
Mlečani su uspeli da 1209. godine isposreduju sklapanje tajnog saveza između Seldžučkog Rumskog sultanata i Latinskog carstva koji je bio uperen protiv Nikejske carevine. Nakon toga je Ikonionski sultanat zatražio od Teodora da preda vlast svom tastu Aleksiju III koji se nalazio na njihovom dvoru. On je to odbio posle čega su otpočeli otvoreni sukobi u kojima su ikonionske snage potukle Teodorove latinske najamnike kod Meandarske Antiohije, ali je Teodor uspeo da u proleće 1211. godine potuče njihove snage. Tom prilikom je tokom borbi poginuo sam sultan, dok je Aleksije III zarobljen, posle čega je odveden u Nikeju u kojoj je umro kao monah. Na drugoj strani su opet napredovali Latini koji su na Rindaku 15.10.1211. godine pobedili Vizantince, posle čega prodiru duž egejske obale preko Pergama do Nimfeja. Međutim, sam rat je vođen sa veoma malim snagama, tako da nije bilo prostora za veća osvajanja. Zbog toga je 1214. godine zaključen mir u Nimfeju kojim je određena zajednička granica, a dve države su se i de jure priznale.
On se nakon toga okrenuo Velikim Komninima koji su ostali bez latinske vojne podrške i još iste godine im je preoteo Crnomorsku obalu do Sinope koju su okupirali Turci Seldžuci. Oni su tom prilikom zarobili i samog cara Aleksija I (1204 — 1222), posle čega su ga oslobodili i vratili kao svog vazala na čelo Trapezuntskog carstva. Latinsko carstvo je sa druge strane otpočelo svoju stagnaciju posle Henrikove smrti 1216. godine. Teodor je nastavio da učvršćuje svoju državu i njene pozicije, tako da je 1219. godine zaključio ugovor sa Mlečanima kojima im je potvrdio sve privilegije koje su imali u Vizantijskom carstvu, a iste godine je srpska crkva predvođena svetim Savom od nikejskog patrijarha uzdignuta na rang autokefalne arhiepiskopije.
Teodor je umro 1222. godine, a nasledio ga je drugi suprug njegove ćerke Irine Jovan Vatac.
Literatura
uredi- Georgije Ostrogorski, „Istorija Vizantije“, Beograd 1959.
Povezano
urediVanjske veze
uredi| Prethodnik: Prvi pad Vizantije |
Nikejski carevi (1205 — 1222) |
Nasljednik: Jovan III Duka Vatac |