Elita
Koren reči elita nalzi se u latinskom i francuskom jeziku sa značenjem izabrani, ono što je najodabranije - cvet nečega (naročito društva), jezgro (naročito vojske). U ranoj fazi razvoja kapitalizma pojmom elita označavala se roba izvanrednog kvaliteta, kojoj nisu mogle konkurisati druge robe, bez obzira na cenu.
Danas se pojam elita upotrebljava u širem značenju i zauzima jedno od centralnih mesta u savremenim teorijama o strukturi i dinamici društva, pa su se razvile i tzv. elitističke teorije o društvu (Rajt Mils, Elita vlasti). Ovde se pojam elita upotrebljava da se njime označi vrhuška društva - grupa ljudi koja donosi značajne odluke, ili propušta da ih donese, što zadire u interese svih pripadnika tog društva...
Tehničkoj ili tehnokratskoj eliti pripada grupa vrhunskih stručnjaka koja, zbog monopolističkog položaja, nameće stavove i rešenja o regulisanju društvenih odnosa na način kako to odgovara toj povlašćenoj grupi - daje se prednost sredstvima nad ciljem. Ovde spadaju razne monopolističke grupe poznate pod pojmovima birokratija i tehnokratijja. Govori se i o eliti lokalnog društva koju sačinjavaju lokalni rukovodioci. Ta grupa donosi ili u značajnoj meri utiče na donošenje odluka od značaja za lokalno društvo. U srpskom žargonu ta grupa je poznata pod nazivom opštinski oci...
Suština elitističkih teorija o dinamičnoj strukturi društva izražava se u sledećem:
- Društvo je sastavljeno od elita i ne-elita (ljudi koji vladaju i ljudi kojima se vlada), a ravnoteža se održava delovanjem kontra-elita (opozicije), kao grupa koje se bore za vlast. U oštrijim konfliktima dolzi do masovnih štrajkova, socijalnih i političkih pobuna i protesta, pa i do građanskih ratova ili socijalnih revolucija. Da bi se takve pjave predupredile mora se obezbediti cirkulacija elita (Alfred Pareta, Gaetano Moska, Marija Kolbinska).
- Elita vlasti najrazvijenijih država savremenog industrijskog društva (primer SAD) sastavljena je u vrhu od tri piramide: korporativna privreda, državna administracija i vojna hijerarhija (Rajt Mils, Elita vlasti).
- Problem savremenog društva sastoji se u tome kako omogućiti mirnu cirkulaciju između različitih elita, između elita i ne-elita - smenjivanje elita bez socijalnih potresa. (Jozef Šumpeter, Karl Manhajm).
Izvori
uredi- Polimlje, Prijepolje, rubrika Mali leksikon, autor Milojica Sparić