Idris od Libije
Idris (arapski: إدريس الأول; El Sayyid Princ Muhammad Idris bin Muhammad al-Mahdi as-Senussi; 12. mart 1889 – 25. maj 1983),[1] bio je libijski politički i vjerski vođa koji je služio kao emir Kirenajke a potom vladao kao prvi i posljednji kralj Libije od 1951. do 1969. godine, te također bio poglavar senusijskog derviškog reda.
| Idris I | |
|---|---|
| |
kralj Libije
| |
| Vladavina | 24 December 1951 – 1. septembar 1969 |
| Regent | |
| Suprug/a | Fatimah el-Sharif |
| Puno ime | Muhammad Idris bin Muhammad al-Mahdi as-Senussi |
| Kuća | Senussi |
| Otac | Muhammad al-Mahdi as-Senussi |
| Majka | Aisha bint Muqarrib al-Barasa |
| Rođen/a | 12. mart 1889 Al-Jaghbub, Osmanka Kirenajka |
| Umro/la | 25. 5. 1983. (dob: 94) Kairo, Egipat |
| Religija | sunitski islam |
Idris se rodio kao sin Muhameda al-Mahdi as-Senusija, senusijskog vođe, odnosno kao unuk senusijskog osnivača Muhameda ibn Ali as-Senusija. Nadzor na Senusijima, koji su pod nominalnom osmanskom vlašću kontrolirali dijelove Kirenajke, je formalno preuzeo 1913. godine. Neposredno prije toga su nakon Italijansko-turskog rata formalnu vlast preuzeli Italijani, protiv kojih su Senusiji nastavili voditi oružani otpor. Za vrijeme Prvog svjetskog rata su Britanci, nastojeći smiriti situaciju na granici Egipta, sa Idrisom stupili u savez koji će u manjoj ili većoj mjeri biti zadržan od kraja njegove vladavine. Njihovim posredovanjem je sklopljen niz sporazuma kojim su Italijani Idrisu priznali vlast nad unutrašnjošću Kirenajke, odnosno titulu emira, ali su oni 1922. godine stavljeni van snage, zbog čega je u Libiji došlo do rata, a Idris otišao u egzil u Egipat gdje će ostati do Drugog svjetskog rata, odnosno savezničke kampanje kojom je Libija došla pod britansku i francusku vlast. Kada je 1951. godine Opća skupština UN odlućila da Libija stekne nezavisnost, Idris je određen za njenog kralja.
Iako je Libija bila ustavom određena kao federalna ustavna monarhija, Idris je de facto vladao kao apsolutistički monarh, a 1963. godine i formalno ukinuo federaciju i od Libije napravio unitarnu državu. Na vanjskopolitičkom planu je nastavio savez sa Britanijom, kome su se pridružile SAD kojima je pružio podršku u Hladnom ratu i dozvolio držanje vojnih baza. Godine 1959. su u Libiji nađene zalihe nafte zbog kojih je Libija postala jedan od najvećih svjetskih proizvođača i stekla veliko bogatstvo; ono je, međutim, zbog široko raširene korupcije uglavnom završilo u rukama režimske elite, pa se većinsko siromašno i politički marginalizirano stanovništvo počelo okretati arapskom nacionalizmu i socijalizmu. Ono je kulminiralo kada je 1969. godine, dok je Idris bio na liječenju u Turskoj, mladi oficir Muamer el-Gadafi izveo puč, svrgnuo monariju i uspostavio novi režim koji je Idrisa osudio na smrt u odstustvu. Idris je nakon toga ostatak života proveo u egzilu.
Izvori
uredi- ↑ „Royal Ark”. Royalark.net. Pristupljeno 29. VII 2012.
