Kraljevina Crna Gora
Kraljevina Crna Gora je istorijski period u istoriji Crne Gore nastala 1910. godine, nastala je iz Kneževine Crne Gore. Jedini kralj je bio Nikola Petrović.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Historijski kontekst
urediOd 1852. godine bila je Crna Gora kneževina, a na čelu države je bio knez.
Crnogorci su obično svoga vladara nazvali Gospodar, što je bila stara titulacija iz sredjovjekovne istorije, za doba crnogorske dinastije Balšića i vladara Ivana Crnojevića.
Prije 1851. vladari Crne Gore bili su mitropoliti (ili vladike) na Cetinju. Istovremeno su oni bili i crkveni pravoslavni autokefalni poglavari. Takva je tradicija postojala od početka 16. vijeka.
Prvi knez je od 1852.-1860. bio Danilo I. Petrović. Pravni sastav sekularne države verifikovan je usvajanjem Zakonika Danila I. 1855. godine.
Knez Nikola I. Petrović postao je državni poglavar 1860. godine. Na blagdan Velika Gospojina 28. avgusta 1910., povodom 50 godina na crnogorskom prijestolju, proglasio se kraljem a Crna Gora je postala Kraljevina.
Državno uređenje
uredi
Kraljevina Crna Gora je bila ustavna i parlamentarna, ali u biti apsolutistička monarhija. Prvi crnogorski Ustav je donesen 19. prosinca 1905. no on nije ostavljao mnogo demokratskih opcija i u stvarnosti je sva vlast bila u rukama vladara.
Monarh (knez, kasnije kralj) je bio i vrhovni zapovjednik oružnih snaga (vojska, policija i žandarmerija) i ličnost koja je odlučivala o objavi rata i savezništvima.
Monarh je imao ovlašćenja da jedini saziva i raspušta parlament i da postavlja državno činovništvo, ministre i sudije.
Prema Ustavu, kojeg je donio (oktroirao) Nikola I. kao vladar nije mogao biti podvrgnut nikakvoj odgovornosti.
Zakonodavstvo su činili monarh i parlament.
Crnogorska narodna skupština, na osnovu Ustava, prvi put je konstituisana oktobra 1906. godine. Ona je imala ustavne, definisane relacije spram monarha, na način da ni jedan zakon u državi nije mogao biti izdat, ukinut i promijenjen bez njenog odobrenja. Monarh takođe nije mogao samostalno donijeti odluku o ustanovljenju i/ili izmjeni poreza, o zaduženju u inostranstvu, niti samostalo usvajati državni proračun, bez saglasnosti parlamenta. Na drugoj strani, crnogorski parlament nije imao pravo zakonske inicijative, niti je zakon uopšte bio usvojen dok ga monarh ne verifikuje. Parlament takođe nije mogao da pozove na političku odgovornost ministre ili vladu (Ministarski savjet) u cjelini, jer ih je mogao opozvati jedino monarh.
Ministarski savjet Crne Gore(Vlada) je kao dio izvršne vlasti u potpunosti zavisilo od monarha. Ministarski savjet se uglavnom sastojalo od šest resora: Ministarstvo vojno, Ministarstvo inostranih poslova, Ministarstvo pravosuđa, Ministarstvo prosvjete i crkvenih djela, Ministarstvo unutarnjih poslova i Ministarstvo financija i graditeljstva.
Sudska vlast se sastojala od Velikog suda i oblasnih sudova. Veliki sud je bio najviša sudska instanca s ovlšćenjem da rješava u konačnom o apelacijama protiv presuda nižih, oblasnih sudova. Sve do 1902. u građanskim sporovima je u krajnjoj instanci mogao rješavati direktno crnogorski monarh, no to od toga perioda više nije bilo moguće, premda je monarh imao pravo davati pomilovanja i ublažavati kazne.
Državni savjet) je bio sastavljen od šestorice monarhovih izabranika koje je imenovao ukazom. Po Ustavu je Državni savjet bio najviše uprvno tijelo s ovlašćenima svojevrsnog upravnog suda za disciplinske prekršaje dužnosnika i prodaju nepokretnosti koje su pripadale lokalnim organima vlasti; ovaj organ je bio pravni savjetodavac vladara i parlamenta kod usvajanja zakona, a odluke su mu bile punomoćne tek po monarhovom verifikovanju.
Glavna državna kontrola imala je po Ustavu ovlašćenja kontrole administrativnih računa i glavnog državnog proračuna. Po dvojicu članova Glavne državne kontrole birala je Crnogorska narodna skupština s liste koju je predlagao Državni savjet.
Ustav Knjaževine Crne Gore iz decembra 1905. je donesen, smatra se, pod pritiskom spoljnih okolnosti. U Carskoj Rusiji, crnogorskom istorijskom savezniku, su se zbile ustavne reforme i oktobra 1905. dozvoljeno je formiranje ruskog narodnog parlamenta (Duma). Crna Gora nije, uz Osmansko Carstvo, željela ostati jedina zemlja u Evropi bez ustava i parlamenta. Knez Nikola je Ustav oktroisao i prije izbornog sazivanja Crnogorske narodne skupštine a parlament na svojim zasjedanjima nije uopšte raspravljao o njemu.
Vladari (1910-1918)
uredi- Nikola I od Crne Gore, kralj od 1910. do 1918.
Titularni vladari (1918-)
uredi- Nikola I od Crne Gore (1918 - 1921)
- Danilo, krunski princ Crne Gore (Danilo III) (1921)
- Mihailo, princ od Crne Gore (Mihailo I) (1921 - 1986)
- Nj.K.V. Princ Nikola od Crne Gore (Nikola II) (1986 - )
- (prijestonasljednik) Princ Boris od Crne Gore (r. 1980)
