PTSP
Posttraumatski stresni poremećaj (PTSP) je vrsta anksioznosti kao posledica psihološkog izlaganja stresnim doživljajima, koji uključuju smrtnu opasnost, ozbiljne fizičke povrede ili pretnju fizičkom integritetu osobe, koje ta osoba doživljava krajnje traumatično.[1][2][3]
| PTSP | |
|---|---|
| Specijalnost | Psihijatrija, klinička psihologija |
| Klasifikacija i eksterni resursi | |
| ICD-10 | F43.1 |
| ICD-9 | 309.81 |
| DiseasesDB | 33846 |
| MedlinePlus | 000925 |
| eMedicine | med/1900 |
| MeSH | D013313 |
Etiopatogeneza
uredi
Posttraumatski stresni poremećaj se može javiti u bilo kom uzrastu, pojavom specifičnih simptoma koji obično počinju 3 meseca od traumatskog događaja. Međutim, simptomi PTSP mogu se javiti i sa zakašnjenjem od nekoliko meseci ili godina. PTSP je najčešće prateća pojava građanskih sukoba, ratnih dejstava, prirodnih katastrofa (poplave, zemljotres, požara) ili događaja kao što su:[4]
Na primer, Nato bombardovanje SRJ i Sukobi na Kosovu i Metohiji 1999. izazvalo je PTSP kod nekih ljudi koji su bili izloženi bombardovanju, kod ljudi koji su doživeli ili videli pogibiju na Kosovu, i kod ljudi koji su u izgubili rođake i prijatelje u ovim događajima.
Veterani po povratku svojim kućama iz rata često obolevaju od PTSP.[5] Osobe koje su doživele mobing na radnom mestu takođe češće obolevaju od PTSP.
Simptomi i znaci PTSP su odgovor tela na stres. Tačan uzrok (mehanizam nastanka) PTSP je nepoznat. Na njegovu pojavu i razvoj simptoma mogu uticati mnogobrojni psihološki, genetski, fizički i socijalni faktori. Postojanje već doživljene psihičke traume u životu neke osobe, kod nje može da poveća rizik od nastanka PTSP nakon nedavno doživljenog stresnog događaja.
Nije poznato zašto traumatski događaji izazivaju PTSP kod nekih ljudi, ali ne i kod drugih.
Predispozicija
uredi
Postoji mnogo pokušaja utvrđivanja faktora koji predisponiraju pojavu PTSP. Nakon mnogobrojnih istraživanja koja su podrazumevala različita ispitivanja ljudi kod kojih se nakon traumatskog događaja (kao što su požari, eksplozije, ratište) javio PTSP, i onih kod kojih nije bilo simptoma PTSP utvrđeni su neki od sledećih psiholoških faktora koji su bitni za pojavu PTSP nakon traumatskog događaja:
- Postojanje psihičkih poremećaja prije traume
- Postojanje psihičkih poremećaja u porodici
- Visok neuroticizam
- Spoljašnji lokus kontrole madr sakr
- Transgeneracijska trauma, odnosno postojanje iskustva traume u ranijoj generaciji u porodici [1]
- Postojanje ranijih traumatskih iskustava
Osobe koje imaju visok nivo mentalnog zdravlje pre traume najmanje su izložene riziku za PTSP. Ali ako je traumatsko iskustvo dovoljno zastrašujuće, prethodno dobro psihološko zdravlje ga verovatno neće zaštititi. Takođe prema nekim istraživanjima, nedostatak socijalne podrške kada je ona najviše potrebna, može uticati da prethodno psihološki zdrave osobe podlegnu traumi.
Genetske predispozicije su još jedan od faktora bitnih za pojavu PTSP. Na osnovu obimnog istraživanja koje je sprovedeno u Americi na vijetnamskim veteranima blizancima, utvrđeno je da jednojajčani blizanci imaju sličniji nivo PTSP od dvojajčanih blizanaca, što ukazuje na značaj genetskih faktora kod PTSP.
Reference
uredi- ↑ American Psychiatric Association (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV. Washington, DC: American Psychiatric Association. ISBN 0-89042-061-0.
- ↑ David Satcher et al. (1999). „Chapter 4.2”. Mental Health: A Report of the Surgeon General. Surgeon General of the United States.
- ↑ Brunet A, Akerib V, Birmes P (2007). „Don't throw out the baby with the bathwater (PTSD is not overdiagnosed)” (PDF). Can J Psychiatry 52 (8): 501–2; discussion 503. PMID 17955912. Arhivirano iz originala na datum 2008-12-02. Pristupljeno 2008-03-12.
- ↑ Bisson J, Andrew M. Psychological treatment of post-traumatic stress disorder (PTSD). Cochrane Database Syst Rev. 2007;3:CD003388.
- ↑ Yaffe K, Vittinghoff E, Lindquist K, Barnes D, Covinsky KE, Neylan T, et al. Posttraumatic stress disorder and risk of dementia among US veterans. Arch Gen Psychiatry. Jun 2010;67(6):608-13.
