حضرت ابوذر غفاری دے معاشی نظریات
ساری زندگی امرا تے اغنیاء کوں زر اندوزی توں رکیندے رہیے۔ قرآن دی ایں آیت؛ (جیہڑے لوگ سونا تے چاندی جمع کریندے ہن اوہ درحقیقت بھاہ کھاندن) توں استدلال کریندے ہن کہ سونا تے چاندی جمع کرݨا ناجائز ہے۔ مگر اوں دور دے صحابہ تے مفسرین و محدثین کوں آپ دی ایں توجیہ نال اتفاق نہ ہئی۔ آپ دی زندگی دا آخری حصہ بڑی تکلیف وچ گذرا۔ امیر معاویہ دے حکم نال دمشق توں خارج البلد کیتے ڳئے تاں مدینہ واپس آئے۔ مگر اتھاں وی حضرت عثمان نے قیام کرݨ دی اجازت نہ ݙتی تے ملک بدر کر کے قریبی شہر الربذہ بھیڄ ݙتا تے نال ہی خلیفہ نے ایہ حکم وی ݙتا کہ کوئی ایندے نال نہ ونڄے لیکن حضرت علی نے ہک نہ منی تے حضرت حسنین کوں ابو ذرغفاری دے نال بھیڄ ݙتا۔ ابوذر غفاری دی عظمت کیتے ایہ وی کافی ہے کہ حضرت حسنین چاچا آکھ کے پکاردے ہن۔ حضرت ابوذرغفاری کوں مدینے دے کول الزبدہ دے مقام تے کسمپرسی دی حالت وچ سخت اذیتاں ݙے کے قتل کیتا ڳیا، ایہ شیعہ نقطہ نظر اے۔ انہاں دی وفات دے بارے سنی نقطہ نظر ذیل وچ بیان کیتا ڳیا ہے۔[١]
راوی لکھدن کہ میں مقام ربذہ توں گذردا پیا ہم کہ ابوذر رضی اللہ عنہ ݙکھائی ݙتے۔ میں پچھا کہ تساں اتھاں کیوں آ ڳئے ہو؟ انہاں نے جواب ݙتا کہ میں شام وچ ہم تاں امیر معاویہ نال میرا اختلاف (قرآن دی آیت) ”جیہڑے لوگ سونا تے چاندی جمع کریندے ہن تے انہاں کوں اللہ دی راہ وچ خرچ نی کریندے“ دے متعلق تھی ڳیا۔ امیر معاویہ دا آکھݨا ایہ ہئی کہ ایہ آیت اہل کتاب دے بارے نازل تھئی ہے تے میں ایہ آہدا ہم کہ اہل کتاب دے نال ساڋے متعلق وی ایہ نازل تھئی ہے۔ ای اختلاف دے نتیجے وچ میݙے تے انہاں دے درمیان کجھ تلخی پیدا تھی ڳئی۔ چنانچہ انہاں نے عثمان رضی اللہ عنہ ( جیہڑے اوں وقت خلیفہ ہن ) کوں میݙی شکایت لکھی۔ عثمان رضی اللہ عنہ نے میکوں لکھا کہ میں مدینہ چلا آواں۔ چنانچہ میں چلا آیا۔ ( اتھاں جݙݨ پہنچا ) تاں لوگاں دا میݙے نال ایں طرح ہجوم تھیوݨ لڳا جیویں انہاں نے میکوں پہلے ݙٹھا ہی نہ ہووے۔ ول جݙݨ میں لوگاں دے ایں طرح اپݨی طرف آوݨ دے متعلق عثمان رضی اللہ عنہ کوں آکھا تاں انہاں نے فرمایا کہ اگر مناسب سمجھو تاں اتھاں دا قیام چھوڑ کے مدینہ توں قریب ہی کتھائیں ٻئی جگہ الگ قیام اختیار کر گھنو۔ ایہا ڳالھ ہے جیہڑی میکوں اتھاں ( ربذہ ) تک گھن آئی ہے۔ اگر اوہ میݙے اتے ہک حبشی کوں وی امیر مقرر کر ݙیون تاں میں اوندی وی سݨساں تے اطاعت کریساں۔[٢]