سرائیکی اصنافِ سخن پہلا حصہ
کافی
لکھوکافی دا لوظ عربی توں آئے ایندا معنٰی ہے وافر یا زیادہ ـ اے ڄئیں نظم ڄیری شاعر دی مادری زبان اچ ہووے، اوکوں کئیں راگ اچ ڳایا ونڄ سڳے، اوندا موضوع تصوف ہووے ـ کافی دے پہلے ڈوں مصرعاں د ہک مکھڑا (مطلع) تے ول ڈوں، ترائے یا چار مصرعاں دا ہک ہک بند ہوندا ہےـ ڈوں مصرعاں دی ہوسی تاں ڈوجھا، ترائے دی ہوسی تاں تریجھا تے چار دی ہوسی تاں چوتھا مصرعہ مکھڑے دا ہم قافیہ ہوندا ہےـ
نمونہ کلام
لکھواتھاں میں مٹھڑی نت جان بلب ـــــــ سوہݨاں خوش وسدائے وچ ملک عرب بھاویں دھکڑے دھوڑے کھاندڑی ہاں تیڈے ناں توں مفت وکاندڑی ہاں تیڈی باندیاں دی میں باندڑی ہاں ـــــ ہم در دیاں کتیاں نال ادب
سی حرفی
لکھوسی حرفی ہک نظم ہے ڄیندے وچ الف توں گھن تے ی تک ہک ہک حرف تے ہک ہک بند لکھا ویندا ہےـ سی حرفی دے وچ زیادہ تر رباعی آنگوں چار مصرعے ہوندے ہن ـ اے چارہے ہم قافیہ ہوندے ہن تے انھاں دے وچ ہکا سوچ یا فکر پاتی ویندی ہےـ سرائیکی زبان اچ چار مصرعاں کول گھٹ ودھ سی حرفیاں وی ملدیاں ہن ـ
نمونہ کلام
لکھوع عشق شراب دی چڑھی ہئی کھیݙاں بھلدیاں بھلدیاں بھل ڳئیاں مینڈھی گندھی ہئی عطر پھلیل والی زلفاں کھلدیاں کھلدیاں کھل گئیاں سرمہ پاتا یار دے ݙیکھݨ کوں ہنجواں دھلدیاں دھلدیاں دھل گئیاں علی حیدر آ یار پیارے باجھوں ہݙیاں رلدیاں رلدیاں رل گئیاں
چرخہ نامہ
لکھواے جئیں نظم ڄیندے وچ چرخہ تے اوندے لوازمات کوں علامت دے طور تے ورتا ونڄےـ چرخہ نامہ تقریبًا سی حرفی دی صورت اچ لکھا ویندا ہےـ
نمونہ کلام
لکھوص صفائی نال دھیا توݨی کت پئی ہکا چھلی ٹھلے ستر دے کتݨ کنوں تند نکھیری بھلی ساری عمر دا کیتا ونڄایو گھت کر تند اولّی فضل جمال ﷲ دے باجھوں سجھے ناں کئی ڳلی
ڈھولا
لکھوایں نظم اچ محبوب کوں ڈھولے دے ناں تے مخاطب کر کے آپݨی مونجھ ملال تے ݙکھ وچھوڑے دیاں ارداساں پیش کیتیاں ویندیاں ہن ـ نعتیہ کلام اچ وی نبی سوہݨے کوں اس ناں نال مخاطب کیتا ویندا ہےـ
نمونہ کلام
لکھوض ضروری اساݙی سݨ فریاد وے ڈھولا کیتا قول توں آپݨاں رکھیں یاد وے ڈھولا ساری عمر گناہوں ڳئی برباد وے ڈھولا اوکھے روز حشر دے کر امداد وے ڈھولا
جوگی نامہ
لکھوجوگی نامہ ہک مقبول صنف سخن ہےـ جوگی کول مراد محبوب گھدا ویندا ہےـ حمد اچ ﷲ پاک، نعت اچ نبی سوہݨاں، تے عشقیہ داستان اچ معشوق ہوندا ہےـ پابند نظم تے سی حرفیاں اچ لکھی ویندی ہےـ
نمونہ کلام
لکھوہیں جوگی لڄ پال ـــــ اپݨے دامن لایو بین وجا کے کیتو ماندی ـــــ ہیر ہوئی ہے تیݙی باندی بݨ جوگیاں دی چال وے ـــــ دلڑی چا برمایو
گھڑولی
لکھوایں صنف کوں گھڑولی یا گھڑولی لعل دے ناں نال لوک شاعری دے وچ ورتا ویندا ہےـ
نمونہ کلام
لکھوسوہݨے یار دی گھڑولی بھردی ـــــ ماہی یار دی گھڑولی بھردی ہک ﷲ کنں میں ݙردی ـــــ ہک مولا کنوں میں ݙردی آہا آہا سوہݨے یار دی گھڑولی بھردی
بارہ ماسا
لکھوبارہاں مہیناں دی نسبت نال ہک ہک مہینے دی موسمی کیفیت کوں سامݨے رکھ کے بند آکھے ویندے ہن ـ زیادہ تر مزاحیہ جزباں دی عکاسی ہوندی ہےـ
نمونہ کلام
لکھوہاڑ آیا تراماں بھوئیں تتی ساڑے زمین سر پیر چھاں تے دھپ ݙوہیں کھوہریاں گرمی ݙسیچے ڈھیر کوٹھے دے اندر بہہ روواں میݙا ہنجواں نال وہیر ڳیا ہاڑ ماہ محمودن جانی نہ پایم پیر جاری ہے حوالہ جات سرائیکی شاعری دا ارتقاء 2007