Hiller

Hiller (Mustela putorius) lii eurooplâš netielleešlaajâ, mii ij makkuu Suomâ kolmâ šoŋŋâduvâst. Eresnáál ko miŋkki, hiller ij taarbâš čääsi elimân, mutâ tot iälá kuittâg čácáduvâi já njeešij aldavuođâst. Hillerist nälistittum fretti lii oonnum jielâhin, já tot kiävttoo meid iššeen rotái já kaniinij miäcástmist.

Hiller Mustela putorius (Linnaeus, 1758)
Tile	LC (eellimvuáimálâš)
Tile Suomâst	VU (hiäjulum)
Tieđâlâš luokittâllâm
Doomeen	Sellâvááimusliih Eucarya
Kodde	Elleekodde Animalia
Uáiviráiđu	Savosuonâsiih Chordata
Vyeliráiđu	Čielgitávtáliih Vertebrata
Luokka	Njomâtteijeeh Mammalia
Lahko	Piätuelleeh Carnivora
Hiäimu	Netielleeh Mustelidae
Suuhâ	Puoiduuh Mustela
Šlaajâ	putorius

Olgohäämi

Hiller kulá uccâ netielleid. Niŋálâsah láá čuuvtij ucebeh ko oráseh. Hiller ruumâš lii sukkullágán, já jyelgih láá uánihááh. Ruumâš lii orásijn 35–45 cm kukke já niŋálâsâin 30–37 cm kukke. Seibi lii 11–19 cm kukke. Oreshillereh teddih 0,7–1,5 kg já niŋálâsah 0,2–0,8 kg. Njune pirrâ hiller lii kuovgâd. Čoolmij tyehin láá českis sárgáh, já peeljij roobdah láá kuovgâdeh. Soksâmeh láá čappâdeh, mutâ vielgis vuáđu-ullo čiäskáá eromâšávt tälviv. Hiller lii ucceeb ko čeevris, já tast láá ereslágáneh kovoseh muáđuin ko miiŋkist.

Lavdâm já eellimpiirâs

Hiller lavdâm

Hillerist lii vijđes lavdâmpiirâs Portugalist Euroop čoođâ Ruošân Uralváráduv räi. Tot ij tiettuu Skandinavia taveoosijn, Irlandist já Adriameerâ nuorttâriddoost. Kreikkaast hiller tiättoo sätinálásávt eennâm taveoosijn.

Suomâst hiller tiättoo Oulu räi.

Hiller lii šlaajâ, mii mákkoo jieškote-uvlágánijn pirrâsijn. Tot kuittâg mákkoo pyeremustáá lahtâ já vyeligis kuávluin. Táválávt tot iälust vyelimeecijn já riddokuávluin sehe tälviv táálunkuávlusiijdâi aldasijn. Hiller tiättoo meid meccilum aroin, jeegijn, vuomijn já piäldukuávluin.

Lattim

Eellimvyevih

Hiller lii aktiivlâš iho já veigin, mutâ motomin tom puáhtá uáiniđ meid peiviv. Peivinaharijd tot uáđá távjá nube ellee vuágust tâi keeđgij já oovsij vyelni. Hiller sáttá jieš-uv kuáivuđ jieijâs piäju.

Hiller ruáttá njuškon. Eresnáál ko neeti, hiller ij kuárŋu távjá. Tot máttá vuoijâđ, mutâ ij toovâ tom ennuv. Pivdemmääđhih iho láá muádi kilomeetter kukkosiih, já lihâdemkuávlu lii suulân oovtâ neljihâškilomeetter. Orásijn lihâdemkuávluh láá stuárráábeh ko niŋálâsâin.

Raavâd

Hiller uáiviravâdin láá uccâ njomâtteijeeh, eromâšávt jursseeh já njuámmileh, lodeh já cuobbuuh sehe kyevdih. Meid kyeleh, tivreh já myerjih láá hiller ravâdin, já motomin tot porá meid šaddopurrâmuš.

Lasanem

Hillereh čivgeh tuše ohtii ivveest. Parâttâllâm lii kiđđuv, já čuávjiäigi pištá suulân 6 oho. Piäju lii rahtum koške suoinijgijn. Čiivgah šaddeh vyesimáánu loopâst teikkâ kesimáánust. Piäsáduvâst láá 3–7 čivgâd. Toh teddih šodâdijnis vuálá 10 g, já toh láá čalmettemeh já páljáseh. Čalmeh lekkâseh suulân nelji oho šoddâm maŋa. Kyevti mánuppaje ahasâžžân čiivgah láá jo rävis ohtâgâsâi ivnásiih. Nelji mánuppaje puárisin čiivgah vyelgih kiäinusis já pyehtih lasaniđ jo čuávuváá keesi.

Kaardijn hiller puáhtá eelliđ love-uv ihheed, mutâ luándust tot iälá harvii paijeel viiđâihásâžžân.