Dharma
Dharma ( [7] sanskritisht: धर्म , Dharma ,shqiptimi [dʱɐrmɐ] (
dëgjoni); Pali: Dhamma ) është një koncept kyç me kuptime të shumta në fetë indiane të hinduizmit, budizmit, xhainizmit dhe sikizmit, ndër të tjera. [8] Edhe pse nuk ekziston asnjë përkthim me fjalë të vetme për fjalën dharma në shqip (ose gjuhë të tjera evropiane), [9] termi zakonisht kuptohet si referencë për "rendin dhe zakonin" që mbështesin jetën, "virtytin" ose "detyrat fetare dhe morale". [10] [11]
Në hinduizëm, dharma tregon sjellje që konsiderohen të jenë në përputhje me Ṛtën - "rendin dhe zakonin" që e bën jetën dhe universin të mundur. Këtu përfshihen detyrat, të drejtat, ligjet, sjellja, virtytet dhe "mënyra e drejtë e të jetuarit". [12] Koncepti besohet të ketë një vlefshmëri transkohore, [13] dhe është një nga katër Puruṣārthas .
Në Budizëm, dharma i referohet "ligjit dhe rendit kozmik ", [14] siç shprehet nga mësimet e Budës . [14] Në filozofinë budiste, dhamma/dharma është gjithashtu termi për " dukuri ". [15] [note 2] Dharma në xhainizëm i referohet mësimeve të Tirthankarës ( Jina ) dhe trupit të doktrinës që ka të bëjë me pastrimin dhe transformimin moral të njerëzve. Në sikizëm, dharma tregon rrugën e drejtësisë, praktikat e duhura fetare dhe kryerjen e detyrave të veta morale.
Koncepti i dharmës ishte në përdorim në fenë historike Vedike, dhe kuptimi dhe shtrirja e tij konceptuale ka evoluar gjatë disa mijëvjeçarëve. [16] Teksti i lashtë Tamil Tirukkuṟaḷ, pavarësisht se është një koleksion mësimesh aforistike mbi dharmën ( aram ), arthën ( porul ) dhe kamën ( inpam ), [17] :453[18] :82bazohet plotësisht dhe ekskluzivisht në aṟam, termi tamil për dharmën. [19] :55Ashtu si me përbërësit e tjerë të Puruṣārtha- s, koncepti i dharmës është pan-indian. Antonimi i dharmës është adharma .
- ^ see below:
- ^ see:
- ^ Bernard S. Jackson (1975), "From dharma to law", The American Journal of Comparative Law, Vol.
- ^ Gavin Flood (1994), Hinduism, in Jean Holm, John Bowker (Editors) – Rites of Passages, ISBN 1-85567-102-6, Chapter 3; Quote – "Rites of passage are dharma in action."; "Rites of passage, a category of rituals,..."
- ^ Harold Coward (2004), "Hindu bioethics for the twenty-first century", JAMA: The Journal of the American Medical Association, 291(22), pp. 2759–2760; Quote – "Hindu stages of life approach (ashrama dharma)..."
- ^ see:
- ^ Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (bot. 3rd), Longman, ISBN 978-1-4058-8118-0
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Dharma". Encyclopædia Britannica. Marrë më 2016-08-18.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ See:
- ^ Grimes 1996.
- ^ Britannica, The Editors of Encyclopaedia.
- ^ see: *"Dharma", The Columbia Encyclopedia, 6th Ed.
- ^ Kumar, Shailendra; Choudhury, Sanghamitra (2021-01-01). Meissner, Richard (red.). "Ancient Vedic Literature and Human Rights: Resonances and Dissonances". Cogent Social Sciences (në anglisht). 7 (1): 1858562. doi:10.1080/23311886.2020.1858562. ISSN 2331-1886.
- ^ a b "dhamma", The New Concise Pali English Dictionary.
- ^ David Kalupahana.
- ^ see:
- ^ Blackburn, Stuart (prill 2000). "Corruption and Redemption: The Legend of Valluvar and Tamil Literary History". Modern Asian Studies. Cambridge University Press. 34 (2): 453. doi:10.1017/S0026749X00003632.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ N. Sanjeevi (2006). First All India Tirukkural Seminar Papers (bot. 2nd). Chennai: University of Madras.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ N. Velusamy and Moses Michael Faraday (Eds.) (2017). Why Should Thirukkural Be Declared the National Book of India? (në tamilisht dhe anglisht) (bot. First). Chennai: Unique Media Integrators. fq. 55. ISBN 978-93-85471-70-4.