Erik Gustav Geijer

Erik Gustav Geijer (*12 janar 1783, † 23 prill 1847, në Stockholm), shkrimtar suedez dhe anëtar i Akademisë Suedeze që nga 1824. Geijer shkoi më 1799 si student në Upsalë. Me aftësinë receptive mësoj thellë dhe u angazhua, mirëpo pa sukses të jashtëm, sepse ishte i pasigurt për rrugën e vetë. Në një drejtim nxjerr ato ideja të reja që i ndien nga mësimet, veçanërisht pikëpamja historike dhe radikalizmi i Benjamin Höijer. Në një tjetër anë ishte i shkulur nga dashuria për muzikë që ai e ka trashëguar nga mjedisi kulturor ku ishte rritur.

Jeta

Në moshën njëzet vjeçare, drejtuar nga një nevojë e fortë për të treguar aftësinë e vet Geijer, më 1803, shkruajti "Një kujtim dinjiteti mbi udhëheqësin Sten Sture i vjetëri", ku ai shprehu mendime lirshëm me përmbajtje. Akademia Suedeze i dhuroj atij çmimin e madh të tyre, një sukses që ja hapi famë të madhe por asnjë kthjelltësi të brendshme me kuptim e vërtetë e fjalës. Në vitin 1806 mori gradën e magjistrit.

Si informator Geijer banoj në Angli në vitet 1809–10, ku vëzhgoi me vëmendje jetën shoqërore dhe kulturore. Pas kthimit në shtëpi mbeti pasiguria e tij, por tani u zgjedh si docent në histori. Në vjeshtën e vitit 1810 publikohet një garë mbi temën "Cila përparësia në edukim morale të njerzëve mundem të përfitoj nga shtirje të tyre". Pyetja e Akademisë duke inspirues dhe Geijer fitoj përsëri çmimin e madh. Ai formuloj ideja aktuale prej idealizmit gjerman rreth pajisjes shpirtërore të njeriut. Me një kuptim njerëzor si romantik, e cila është ideale për një individ dhe për një popull për të qënë në harmoni midis ndjesisë dhe fantazisë të fuqishme, ai e kthej veten kundër racionalizmit të iluminizmit. Vija vazhdoi në "Mbi iluminizmin të pavërtet dhe vërtetë me këndvështrim nga feja" (1811). Në këtë vit Geijer u bërë anëtar në organizatën letrare Bashkimi Gëta dhe redaktor në Iduna, të cilin në numërin të parë ai mundi të mbush. Poema sikur Manhem, Vikingen dhe Odalbonden i dha në shprehje kuptimplotë një imazh ideal e një karakter suedez, ku fuqia e qetë dhe aventura të dobishme të rrijnë në themelin kombëtar të lirisë. Në artikuj shkencorë dhe recensione shkruajti rreth ndjenjës historike dhe kuptimi i saj për popullin si komb, mendime që ai pastaj vazhdoi të shpreh në revistën.

Geijer morri pjesë edhe në atë krijimtari psalme që përgatitjet për librin e psalmeve shkaktoj (Përpjekje për psalme/Försök till psalmer, 1812). Një përkthim të veprës "Macbeth" (1813) dhe një sërë poemash si "Shakspeare" dhe "Den lilla kolargossen/Çuni i vogël ka vdes" (Të dyja në kalendar poetike 1815) dëshmon për angazhimin të vlerave letrare romantike. Ai morri studime për kënga popullore dhe botoj sëbashku me A. A. Afzelius Svenska folkvisor/Kënga popullore (1814–16) me një ese e ndritur si hyrje. Geijer pati të njëtin mendim si romantikëve të tjerë rreth rendësin për mitologji por marri distancë nga gëtaizmin/göticismen e tëperuar të Per Henrik Ling.

32-vjeç Geijer bëri mësues akademik në histori. Ai përdori një formë mësime që përketi më ideal moderne universitare, leksioni publik, dhe mbajti fjalime nën rrjedhe të madhe spektatore mbi rolin e historisë për jetën e popullit. Ai nuk ishte ndritshëm por vetjak dhe shumë joshës si ligjëror. Tregimet historike i ka duk si një detyrë kombëtar, si Geijer bëri tashti dhe në ardhmëri ne anën të vetit. Ai e shikoj kohën të kaluar, edhe ato që kanë formën simbolike të mitit, si një themel në moralin e popullit dhe me këtë si një fuqi në bashkëkohësinë. Prandaj ai e gjej gjithashtu e saktë për të vlerësuar moralisht të kaluarën dhe figurat historike. Me sfond në kujdesi për male dhe në uzina hekuri dhe prirje praktike e shohi si parakusht për mirëqenien e popullit në bazën morale forcë mbi natyrën. Ai e përshkruajti prandaj rajonin dhe karakterin e popullit nordike që një hyrje madhështor për Svea rikes hävder/Zakonet e shtetit Svea (1–2, 1825), një vepër që e shpjegoj historinë lashtë të Suedisë.

Geijer ishte një njeri me besim fetar, por filozofia fetare në shkrimin origjinal Thorild : Tillika en filosofisk eller ofilosofisk bekännelse/Thorild: Një pohim filozofike dhe gjithashtu jofilozofike nga 1820 ishte jodogmatik. Për disa fjal mbi triadhën dhe shpagimin u akuzua. Gjykata provoi pafajësinë e tij dhe ai marri ndër të gjallë nga studentat. Në atë shkrim qenë fillimisht një zënkë me teorinë e njohurisë e romantikës, dhe këto nis diskutime të thella me Hegel që vazhdon deri ligjëratat e fundit së tij. Ndryshimi shtrihet në kuptimin mbi individin dhe atë personale, si Geijer dëshiroj të ngarkoj si një rol vendimtar në ekzistenca, ndërsa Hegel kuptoj atë gjë sikur si një varësie. Liria personale u bërë një bazë për Geijer në filozofinë së personalitetit; një tjetë ishte besimin mbi një perëndi personal i cili njëri ka përgjegjësi për, megjithatë, para se njerëzit të tyre. Marrëdheniet e individit me shtetin u bë gjithashtu një pyetje fundamentale për Geijer. Shkrimet historike të tij ka të bëjë me popullin, që ai konsideroj se janë një pjesë aktive në shtresën produktive e shoqërisë në bashkëpunim me udhëheqëset, si mund me përfaqësoj pushtetin shtetëror në fuqi e një kulturë dhe vështrim të lartë. Vepra e dytë historike të Geijerit marri logjiksh emrin Svenska folkets historia/Historia e popullit suedez (1–3, 1832–36). Për shkak të pikëpamja shoqërore të tij mendonte Geijer që populli vetëm kishte nevojë për njohuri praktike; shkollim të lartë do të rezervohet për klasën e zyrtarëve. Kjo mendim konservatore ai drejtoi në "komitetin arsimore" që u krijua 1825.

Msimi në Upsalë

Statuja e Erik Gustav Geijer në Upsalë

Konservatorizmi i Geijerit ndërkaq filloj të zbutë dhe mirëkuptimi i tij për kritikën e intelektualeve ndaj politikës reaksionare u rrit në një udhëtim në mes të tjerash në Gjermani 1825. Ndaj fantazisë të romantizmit ai filloj të marrë një qëndrim më shumë të vërtetë. Shprehje publik marri këtë për shembul në Minnen/Kujtime (1834), ku ai përshkruajti në mënyrë të saktë jetën në shtëpi në Vermland. Veprimtaria historike të tij u bë tani më pak spekulativ, më shumë orientuar në studime arkivore dhe në kuptim objektive. Geijer e kuptoj rëndësinë e klasën e mesme për kombin dhe drejtësinë për kërkesa legjitime, dhe për shkak të analiza shoqërore të reja arriti një riorientim politike si largim nga konservatorizmi. Këtë dezertim e vet ai shpalli 1838. Kjo hap sensacional marri me vete një shkelje me mjedisin në Upsalë ku ai dhe familja ka qenë pikë të mesme i dukshëm. Mikun Atterbom, prijësi i shkollës romantike, ekspozua njëkohësisht për një kritikë të ashpër.

Botëkuptimin krishtere Geijer e ruajti. Ajo është bazë për theksin të tij mbi vetëdijën e përgjegjësisë dhe ndjenjën e drejtësisë në jetën shoqërore si një kundërpeshë kundër individualizm i shfrenuar. Në leksionet histori filozofike të vonë 1841–42 marri mendimet personale në formë përfunduar. Me kritikën e hegelianët ai mbajti qëndrim ndaj ngjarje dhe megjithëse më të reja në historinë evropiane.

Aftësia e Geijerit për të shiko dhe shpreh çështje thelbësore në kohën e vet bëri ata një forcë në formimin i opinionit publik. Ai ndoqi diskutimin e intelektualve në Evropë si disa prej njerëzeve në kohën e tij në Suedi dhe ndjesia e tij për art japi një kapacitet për të ndjek tendencat moderne nëpërmjet shprehjet i letërsinë evropiane.

Në Upsalë Geijer hyj edhe në qendër të jetën muzikore, në të dy sferë, publike dhe intime, që u zhvilloj në shtepia dhe sallona të vitit 1830. Më i famshëm nga këtë kohë është këngët i tij në format i vogël, ku tekskt romantik gjermane dhe muzikë bashkëpunon: "På nyårsdagen 1838/"Në vitin e ri 1838", "Natthimmelen"/"Qielli i natës", "Höstsädet"/"Grurë vjështë" dhe të tjëra, që erdhi në botim në përmbledhje të shumta. Geijer kompozoj edhe muzikë në format të madhe. Sonata për piano, kuartet varg dhe tjetër muzikë instrumentale nga dora e tij është e ruajtur dhe në kohën moderne interpretohet dhe inçizohet. Ai shkruajti gjithashtu kënga kori ("Viken, tidens flyktiga minnen"/Gjiri, kujtime të shkurtër e kohës). Rreth Geijer zmadhoj në romantizimit të vonë në Upsalë një kulturë midis studentëve dhe jetën familjare e klasës së mesme një mjedis ku këtë muzikë natyrisht pati një vend në shtëpi.

Personaliteti i gjithanshëm i Geijerit ishte aspak gjithë harmonike, por mendja herë pas here i vrazhdë i tij mundet pjesërisht të shpjegohet nga ngarkesa e punës që ai shpesh herë kishte. Imazhi i Geijer ishte shumë e idealizuar nga breza të ardhshëm, kështu nga John Börjeson në statujën prej vitin 1885 përpara universitetin e Upsalës, por hulumtimet e mëvonshëm ishte me i plotë dhe i balancuar. Përvjetorët 1958 dhe 1983 forcojë interesin për teorinë e historisë dhe kuptimin shoqërore të tij dhe gjitashtu për rëndësinë vendimtare për histori idesh suedeze. Përmbledhje e shkrimeve të Geijerit (1–13) doli në botim 1923–31.

Lidhe të jashtme

Svenskt biografiskt handlexikon nga viti 1906 (Suedez)
Library Information System suadez (Suedez)

Literatura

Geijer, 3. Erik Gustaf i Nordisk familjebok (1908)
Matz, Edvard (2002). ”Geijer lysande lärd, ständig sökare”. (nr. 2): 66-68. historia populore