Jenixhe Vardarit
Giannitsa (Greqisht: Γιαννιτσά) është qyteti më i madh në njësinë rajonale të Pellës dhe kryeqyteti i komunës Pella, në rajonin e Maqedonisë Qendrore në Greqinë veriore.
Giannitsa
Γιαννιτσά | |
|---|---|
 | |
 Jenixhe Vardarit (Earth) | |
| Koordinatat: 40°47′N 22°24′E / 40.783°N 22.400°E | |
| Vendi | Greqia |
| Rajoni administrativ | Maqedonia e Qendrore |
| Njësi rajonale | Pella |
| Komuna | Pella |
| Lartësia mbidetare | 42 m (138 ft) |
| Popullsia (2011) | |
| • Gjithsej | 63.122 |
| Zona kohore | UTC+2 (EET) |
| • Verës (DST) | UTC+3 (EEST) |
| Kodet postare | 581 00 |
| Prefiksi | 23820-2 |
| Targat | EE |
| Faqja zyrtare | www.giannitsa.gr/ |
Qyteti u themelua si Yenice-i Vardar rreth viteve 1383 – 1387.[1] Nganjëherë quhej Evrenos Beg yöresi 'qyteti i Evrenos Beut'.[2]
Emri turk, në formën Yenitsa (Γενιτσά), u përdor deri në shkurt 1926 kur emri i tij u helenizua si Giannitsa (Γιαννιτσά).[3]
Rreth 7 km (4 mi) nga Giannitsa janë rrënojat e Pellës së lashtë, vendlindja e Aleksandrit të Madh dhe kryeqyteti i Maqedonisë së lashtë.
Historia
RedaktoParahistoria
RedaktoNë zonën e “Tregut të Vjetër”, në kodrën jugore të qytetit, ndodhej një vendbanim i neolitit të hershëm (fundi i mijëvjeçarit të 7-të deri në fillim të mijëvjeçarit të 6-të p.e.s.). Giannitsa ishte e banuar edhe gjatë epokës së bronzit dhe hekurit. Gjetjet e rastësishme, si monedha, mbishkrime dhe skulptura tregojnë se zona ishte e banuar gjatë periudhës helenistike (323-30 pes). Në kohët e lashta, zona quhej Bottiaea.[4] Në afërsi të qytetit u prezantuan qytetet antike Pella dhe Kyrros dhe qendra mesjetare metropolitane e Giannitsa.[5]
Osmane
Redakto
Ndonëse në afërsi kishte ndoshta një kështjellë bizantine para-ekzistuese, rëndësia e qytetit të Giannitsa fillon me themelimin e tij nga Gazi Evrenos rreth viteve 1383 – 1387. Giannitsa u bë baza e ndjekësve të Gazi Evrenos që pushtuan Maqedoninë dhe më vonë Shqipërinë. Qyteti ishte një qendër e rëndësishme kulturore osmane dhe zonë e shenjtë në shekujt e 15-të dhe 16-të. Duke filluar nga mesi i shekullit të 15-të, Giannitsa u bë një qendër e letërsisë dhe e arteve. Nën Ahmet Beun, një pasardhës i Gazi Evrenos, u themeluan shumë xhami, shkolla, shtëpi pune dhe projekte bamirësie.[6]
Luftërat ballkanike
Redakto
Giannitsa "ruajti karakterin e saj të theksuar turk deri në vitin 1912" dhe anëtarët e familjes Evrenos jetonin në qytet në një pallat të madh në qendër të qytetit deri atëherë.[7] Në Luftën e Parë Ballkanike, Beteja e Jenixhes (20 tetor 1912) ishte një nga betejat më të rëndësishme që Ushtria Helene zhvilloi.
Referime
Redakto- ^ M. Kiel, „Yenice-i Vardar. A forgotten Turkish cultural center in Macedonia of the 15th and 16th century“, Studia Byzantina et Neohellenica Neerlandica 3 (1971): 311 – 316.
- ^ Encyclopedia of Islam, 2nd edition, s.v. Ewrenos
- ^ Institute for Neohellenic Research, "Name Changes of Settlements in Greece" Genitsa/Giannitsa
- ^ "Ο ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ" (në greqisht). Marrë më 13 janar 2016.
- ^ Христосков, Радослав (2019). "Крепостите на Енидже Вардар в пътеписа на Евлия Челеби – "просто легенда" или наследство от Античността и Средновековието". „Македонски преглед“ (në greqisht). София: МНИ. XLІI (1): 41–42, 44, 47–48.
- ^ "Ιστορία Γιαννιτσών". PellaNet Online (në greqisht). Marrë më 13 janar 2016.
- ^ Vasilis Demetriades, "The Tomb of Ghāzī Evrenos Bey at Yenitsa and Its Inscription", Bulletin of the School of Oriental and African Studies (University of London) 39 (1976), 2: 328–332; Eleni Kanetaki, "The Still Existing Ottoman Hamams in the Greek Territory", Middle East Technical University Journal of the Faculty of Architecture 21 (2005), 1-2: 81–110, citing M. Kiel, "Yenice-i Vardar. A forgotten Turkish cultural center in Macedonia of the 15th and 16th century", Studia Byzantina et Neohellenica Neerlandica 3 (1971): 300–329.