Konflikti Izraelito-Libanez
Konflikti izraelito-libanez, ose konflikti i Libanit të Jugut, është një seri përplasjesh ushtarake që përfshijnë Izraelin, Libanin dhe Sirinë, Organizatën për Çlirimin e Palestinës, si dhe milici dhe militantë të ndryshëm që veprojnë nga brenda Libanit. Konflikti arriti kulmin në vitet 1980, gjatë Luftës Civile Libaneze dhe që atëherë është zbutur.
Organizata për Çlirimin e Palestinës (PLO) rekrutoi militantë në Liban nga radhët e refugjatëve palestinezë që ishin dëbuar ose ikur pas krijimit të Izraelit në 1948.[1] Pasi udhëheqja e PLO dhe brigada e saj Fatah u dëbuan nga Jordania në 1970–71 për nxitjen e një revolte , ata hynë në Libanin Jugor, duke rezultuar në një rritje të dhunës së brendshme dhe ndërkufitare. Ndërkohë, tensionet demografike mbi Paktin Kombëtar Libanez çuan në Luftën Civile Libaneze (1975–1990). Veprimet e PLO ishin një nga faktorët kryesorë në shpërthimin e Luftës Civile Libaneze dhe betejat e saj të hidhura me fraksionet libaneze shkaktuan ndërhyrje të huaja. Pushtimi Izraelit i Libanit në vitin 1978 e shtyu PLO në veri të lumit Litani, por PLO vazhdoi fushatën e tyre kundër Izraelit. Izraeli pushtoi Libanin përsëri në 1982 në aleancë me milicitë kryesore të krishtera libaneze të Forcave Libaneze dhe Partisë Kataeb dhe dëboi me forcë PLO. Në vitin 1983, Izraeli dhe Libani nënshkruan Marrëveshjen e 17 majit duke siguruar një kornizë për vendosjen e marrëdhënieve normale dypalëshe midis dy vendeve, por marrëdhëniet u ndërprenë me marrjen e milicive shiite dhe druze në fillim të vitit 1984. Izraeli u tërhoq nga pjesa më e madhe e Libanit në 1985. por mbajti kontrollin e një zone tampon sigurie prej 19 kilometrash,[2] të mbajtur me ndihmën e militantëve prokurë në Ushtrinë e Libanit Jugor (SLA).
Në vitin 1985, Hezbollah, një lëvizje radikale shiite libaneze e sponsorizuar nga Irani,[3] bëri thirrje për luftë të armatosur për t'i dhënë fund pushtimit izraelit të territorit libanez.[4] Kur lufta civile libaneze përfundoi dhe fraksionet e tjera ndërluftuese ranë dakord të çarmatoseshin, Hezbollahu dhe SLA refuzuan. Lufta me Hezbollahun dobësoi vendosmërinë izraelite dhe çoi në një kolaps të SLA dhe një tërheqje izraelite në vitin 2000 në anën e tyre të kufirit të caktuar nga OKB.
Duke përmendur kontrollin izraelit të territorit të fermave Shebaa, Hezbollahu vazhdoi sulmet ndërkufitare me ndërprerje gjatë gjashtë viteve të ardhshme. Hezbollahu tani kërkoi lirimin e qytetarëve libanezë në burgjet izraelite dhe përdori me sukses taktikën e kapjes së ushtarëve izraelitë si mjet për shkëmbimin e të burgosurve në vitin 2004. Kapja e dy ushtarëve izraelitë nga Hezbollahu ndezi Luftën e Libanit të vitit 2006. Armëpushimi i saj kërkonte çarmatimin e Hezbollahut dhe respektimin e integritetit territorial dhe sovranitetit të Libanit nga Izraeli.
Armiqësitë u pezulluan më 8 shtator 2006. Që nga fillimi i vitit 2023, situata mbeti e qetë, pavarësisht se të dyja palët shkelën marrëveshjet e armëpushimit; Izraeli duke bërë fluturime pothuajse çdo ditë mbi territorin libanez dhe Hezbollahu duke mos çarmatosur. Por një rritje e dhunës gjatë bombardimeve Izrael-Liban të prillit 2023, përhapja e luftës Izrael-Hamas 2023 dhe konflikti kufitar Izrael-Liban i vitit 2023 ka çuar në frikën e një lufte tjetër dhe fillimin e një konflikti midis militantëve dhe Izraelit.[5]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Carter, Terry (Terry John); Dunston, Lara; Humphreys, Andrew (2004). Syria & Lebanon. Internet Archive. Footscray, Victoria ; Oakland, CA : Lonely Planet Publications. ISBN 978-1-86450-333-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "CNN.com - Timeline: Decades of conflict in Lebanon, Israel - Jul 14, 2006". edition.cnn.com. Marrë më 2024-06-01.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ "Who are Hezbollah?" (në anglishte britanike). 2002-04-04. Marrë më 2024-06-01.
- ^ "The Hizballah Program - An Open Letter". web.archive.org. 2006-10-04. Arkivuar nga origjinali më 4 tetor 2006. Marrë më 2024-06-01.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 2015-12-22. Arkivuar nga origjinali më 22 dhjetor 2015. Marrë më 2024-06-01.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: BOT: Gjendja e adresës origjinale është e panjohur (lidhja)