Liria e mendimit
Liria e mendimit nenkupton cdo të drejtë ose liri themelore për të cilën qeniet njerëzore kanë të drejtë dhe në ushtrimin e të cilave një qeveri nuk mund të ndërhyjë(duke përfshirë të drejtat për jetën, lirinë, si dhe lirinë e mendimit, shprehjes dhe barazisë para ligjit).[1] Liria e mendimit eshte e lidhur ngusht edhe me lirite e tjera, duke përfsirë lirinë e fesë. Lirinë e shprehjes etj. Të gjitha kushtetutat demokratike i mbrojnë këto liri, poahtu edhe liria e mendimit është kusht i domosdoshëm i pothuajse cdo forme tjetër të lirisë.
Liria e mendimit ne raport me religjionin
RedaktoLiria për të manifestuar fenë ose bindjet e veta i nënshtrohet vetëm kufizimeve të parashikuara me ligj dhe janë të nevojshme në një shoqëri demokratike në interest të sigurisë publike, për mbrojtjen e rendit , shëndetit ose moralit publik ose për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive të të tjerëve.[2]
Kjo e drejtë mbron një gamë të gjerë besimesh jofetare, duke përfshirë ateizmin, agnosticizmin, veganizmin dhe pacifizmin. Që një besim të mbrohet nën këtë artikull, duhet të jetë serioz, të shqyrtojë aspektet e rëndësishme të jetës ose sjelljes njerëzore, të mbahen sinqerisht dhe të jenë të denjë për respekt në një shoqëri demokratike.
A ka ndonjë kufizim për këtë të drejtë?
RedaktoAutoritetet publike nuk mund të ndërhyjnë në të drejtën tuaj për të mbajtur ose ndryshuar besimet tuaja, por ka disa situata në të cilat autoritetet publike mund të ndërhyjnë në të drejtën tuaj për të manifestuar ose treguar mendimet, besimin dhe fenë tuaj. Kjo lejohet vetëm kur autoriteti mund të tregojë se veprimi i tij është i ligjshëm, i nevojshëm dhe proporcional me qëllim të mbrojtjes.[2]
Historiku i zhvillimit dhe shtypjes
RedaktoKoncepti i lirisë së mendimit zhvillohet në gjithë biblën, e më shumë te shkrimet e Palit të Tarsusit (p.sh. “Përse duhet të gjykohet liria ime nga ndërgjegjia e tjetrit?”[3]
Edhe pse filozofët grekë Platoni dhe Sokrati kishin diskutuar shumë pak për lirinë e mendimit, dekretët e mbretit Ashoka u quajtën dekreti i parë që respektoi të drejtën e ndërgjegjies. Përkrahësit kryesorë të idesë së lirisë së ndërgjegjies ishin filozofët: Baruk Spinoza, John Stuart Mills, Themistiusi etj. Si dhe teologët: Roger Williams dhe Samuel Rutherford.[4]
Mbretëresha Elizabetë i revokoi një ligji të censurës së mendimit në fund të shek. XVI, sepse sipas Sir Francis Bacon “ajo nuk bënte “dritare” në shpirtat e njerëzve dhe në mendimet sekrete”.[5] Gjatë kohës kur ajo sundonte filozofi, matematikani, astrologu dhe astronomi Giordano Bruno ishte strehuar në Angli nga inkuzicioni Italian, që kishte botuar një numër të madh të librave që ishin të ndaluar nga kisha katolike. Pasi u largua nga sigurimi i Anglisë, ai u dogj si një heretik që refuzoi heqjen e ideve të tij. Për këtë arsye, ai konsiderohet nga disa persona si martir për mendim të lirë.
Megjithatë, liria e shprehjes mund të kufizohet nëpërmjet cenzurës, arrestimeve, djegie të librave apo propagandës, që tenton të dekurajojë lirinë e mendimit. Hipoteza Sapir-Whorf, e cila thotë se mendimi është ngulitur në gjuhë dhe do mbështeste pohimin se një përpjekje për të kufizuar përdorimin e fjalëve të gjuhës është një formë e kufizimit të lirisë së mendimit.
Liria e Mendimit
RedaktoLiria duhet të ushtrohen lirshëm, pa ndërhyrje të autoriteteve publike dhe pavarësisht kufijve.[6]
Liria e shprehjes së mendimit paraqet të drejtën themelore të njeriut, të cila kan rolin thelbësor në realizimin dhe mbrojtjen e të drejtave të tjera.[7]
“Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mendimit dhe të shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë e mendimit pa ndërhyrje, si dhe lirinë e kërkimit, marrjes dhe njoftimit të informacionit dhe ideve me çfarëdo mjeti qoftë, pa marrë parasysh kufijtë.” [8]
“Gjithkush ka të drejtën e lirisë së mendimit, ndërgjegjes dhe besimit; kjo e drejtë përfshin lirinë e ndryshimit të besimit ose bindjeve dhe lirinë që njeriu, qoftë vetë ose në bashkësi me të tjerët, të shfaqë publikisht ose privatisht, besimin ose bindjen e vet me anë të dhënies së mësimeve, kryerjes së kultit dhe ceremonive fetare.”[9]
Shteti nuk duhet të bëjë dallime në mes individëve që kanë një mendim apo një tjetë informacionet e një anshëme nga shteti mund të bëjnë një pengesë të rëndë dhe të papranushme për lirin e mendimit.
Këtë e ka theksuar dhe Kominiteti I Ministrav “çdo kufizim i kësaj të drejte do të jetë në papajtueshmëri me natyrën e një shoqërie demokratike”.[10]
Referime
Redakto- ^ "Freedom of thought". Vocabulary.com. Marrë më 2019-02-19.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "Article 9: Freedom of thought, belief and religion". Equality and Human Rights Commission. Arkivuar nga origjinali më 2 shkurt 2019. Marrë më 2019-02-19.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Cooper, Eugene J. (1975–2012). "Man's Basic Freedom and Freedom of Conscience in the Bible". Irish Theological Quarterly. 42 (4): 272–283. doi:10.1177/002114007504200403. ISSN 0021-1400.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Luzzatti, Elda (1938–2001). "I Ciliati di un terreno di «macchia» della campagna romana". Bolletino di zoologia. 9 (1): 91–113. doi:10.1080/11250003809436989. ISSN 0373-4137.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Brimacombe, Peter. All the Queen's Men: The World of Elizabeth I. ISBN 978-0312232511.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "MBROJTJA E SË DREJTËS PËR LIRINË E SHPREHJES SIPAS KONVENTËS EUROPIANE PËR TË DREJTAT E NJERIUT".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "LIRIA E SHPREHJES DHE GJUHA E URREJTJES".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "DEKLARATA UNIVERSALE E TË DREJTAVE TË NJERIUT" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 janar 2019. Marrë më 19 shkurt 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "DEKLARATA UNIVERSALE E TË DREJTAVE TË NJERIUT" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 3 janar 2019. Marrë më 19 shkurt 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "MBROJTJA E SË DREJTËS PËR LIRINË E SHPREHJES SIPAS KONVENTËS EUROPIANE PËR TË DREJTAT E NJERIUT".
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)