Lufta e Trojës

Në mitologjinë Greke, Lufta e Trojës u zhvillua kundër qytetit të Trojës nga Akeasit, pasi Paridi i Trojës mori Helenën nga burri i saj Menelaus, mbreti i Spartës . Lufta është një nga ngjarjet më të rëndësishme në mitologjinë greke dhe është transmetuar nëpërmjet shumë veprave të letërsisë greke, më së shumti Iliada e Homerit. Bërthama e Iliadës (Librat II - XXIII) përshkruan një periudhë prej katër ditësh dhe dy netësh në vitin e dhjetë të rrethimit dhjetëvjeçar të Trojës; Odisea përshkruan udhëtimin për kthimin në shtëpi të Odiseut, një nga heronjtë e luftës. Pjesët e tjera të luftës përshkruhen në një cikël poezish epike, të cilat kanë mbijetuar përmes fragmenteve. Episodet nga lufta siguruan materiale për tragjedinë greke dhe vepra të tjera të letërsisë greke, dhe për poetët romakë përfshirë Virgjilin dhe Ovidin .

Lufta lindi nga një grindje midis perëndeshave Hera, Athinaja dhe Afërdita, pasi Erisi, perëndeshë e grindjeve dhe mosmarrëveshjeve, u dha atyre një mollë të artë, të njohur ndonjëherë si Molla e Mosmarrëveshjes, e shënuar "për më të bukurën". Zeusi i dërgoi perëndeshat tek Paridi, i cilët gjykoi që Afërdita, ishte "më e bukura", duhet të merrte mollën. Në këmbim, Afërdita bëri që Helena, më e bukura nga të gjitha gratë dhe gruaja e Menelaut, të dashurohej me Paridin, i cili e çoi në Trojë. Agamemnon, mbreti i Mikenës dhe vëllai i burrit të Helenës, Menelaut, drejtuan një ekspeditë të trupave Akase në Trojë dhe rrethuan qytetin për dhjetë vjet për shkak të fyerjes së Paridit. Pas vdekjes së shumë heronjve, duke përfshirë nga akejtë Akilin dhe Ajaksin, dhe nga trojanët Hektorin dhe Paridin, qyteti ra në harresën e Kalit të Trojanit . Akejtë masakruan Trojanët (përveç disa prej grave dhe fëmijëve që ata i ruanin ose i shitën si skllevër) dhe shkatërruan tempujt, duke fituar kështu zemërimin e perëndive. Pak prej ajeve u kthyen të sigurt në shtëpitë e tyre dhe shumë te tjerë themeluan koloni në brigjet e largëta. Romakët më vonë gjurmuan origjinën e tyre tek Enea, biri i Afërditës dhe një nga Trojanët, për të cilët u tha se i kishin çuar Trojanët e mbijetuar në Italinë e sotme.

Grekët e vonë besonin se Troja ishte vendosur afër Dardaneleve dhe se Lufta e Trojës ishte një ngjarje historike e shekullit XI-XII para Krishtit, por nga mesi i shekullit XIX pas Krishtit, si lufta ashtu dhe qyteti shiheshin gjerësisht si jo-historike . Në 1868, megjithatë, arkeologu gjerman Heinrich Schliemann u takua me Frank Calvert, i cili e bindi Schliemann se Troja ishte një qytet i vërtetë në atë që tani është Hisarlik në Turqi . ^[1] Në bazë të gërmimeve të bëra nga Schliemann dhe të tjerët, kjo kërkesë tani pranohet nga shumica e studiuesve. ^[2]

Nëse ka ndonjë realitet historik pas Luftës së Trojës mbetet një pyetje e hapur. Shumë studiues besojnë se ekziston një thelb historike tek gojëdhënat, megjithëse kjo thjesht mund të nënkuptojë se rrefimet Homerike janë një shkrirje e gojëdhënave të ndryshme të rrethimeve dhe ekspedita nga Grekët Mikenas gjatë Epokës së Bronzit . Ata që besojnë se historitë e Luftës së Trojanit rrjedhin nga një konflikt specifik historik, zakonisht e datojnë atë në shekullin XII ose XII para Krishtit, shpesh duke preferuar datat e dhëna nga Eratosteni, 1194–1184 para Krishtit, çka korrespondon përafërsisht me provat arkeologjike të një djegieje katastrofike të Trojës VII, ^[3] dhe kolapsin e epokës së bronzit të vonë .

Referime

Djegia e Trojës (1759/62), pikturë në vaj nga Johann Georg Trautmann

Ngjarjet e Luftës së Trojës gjenden në shumë vepra të letërsisë Greke dhe përshkruhen në vepra të shumta të artit Grek . Nuk ka asnjë tekst të vetëm autoritativ i cili tregon të gjitha ngjarjet e luftës. Përkundrazi, historia është mbledhur nga një larmi burimesh, disa prej të cilave raportojnë versione kontradiktore të ngjarjeve. Burimet më të rëndësishme letrare janë dy poemat epike që tradicionalisht i kreditohen Homerit, Iliada dhe Odisea, të shkruara diku midis shekujve IX dhe VI para Krishtit. ^[4]Secila poemë tregon vetëm një pjesë të luftës. Iliada mbulon një periudhë të shkurtër në vitin e fundit të rrethimit të Trojës, ndërsa Odisea ka temë kthimin e Odisesë në ishullin e tij në Itakë.

Pjesë të tjera të Luftës së Trojës u treguan në poezitë e Ciklit të Trojës, i njohur gjithashtu si cikli i epikave: Sipria, Etiopi, Iliada e Shkurtër, Iliou Persis, Nostoi, dhe Telegoni . Megjithëse këto poezi mbijetojnë vetëm në fragmente, përmbajtja e tyre dihet nga një përmbledhje e përfshirë në Krestomatinë e Proklit . ^[5] Autorësia e Ciklit të Trojës nuk dihet. Në përgjithësi mendohet se poemat u shkruajtën në shekullin VII dhe VI para Krishtit, pas shkrimit të poemave Homerike, megjithëse besohet gjerësisht se ato ishin të bazuara në traditat e hershme. ^[6] Si epika homerike ashtu dhe Epika Ciklike rrjedhin nga tradita gojore . Edhe pas shkrimit të Iliadës, Odisesë dhe Epikës Ciklike, mitet e Luftës së Trojës u kaluan gojarisht në shumë zhanre të poezisë dhe përmes tregimeve jo-poetike. Arti pamor, siç është piktura me vazo, ishte një medium tjetër në të cilin qarkulluan mitet e Luftës së Trojës. ^[7]

Në dramaturgët e epokave të mëvonshme, historianët dhe intelektualët e tjerë do të krijonin vepra të frymëzuara nga Lufta e Trojës. Tre tragjedianët e mëdhenj të Athinës - Eskili, Sofokliu dhe Euripidi —shkruan një numër dramash që portretizojnë episodet nga Lufta e Trojës. Në mesin e shkrimtarëve romakë më i rëndësishmi është poeti i shekullit I para Krishtit Virgjili . Në librin 2 të Eneidës, Enea rrëfen rënien e Trojës.

Në kulturën popullore

Frymëzimi i ardhur nga këto ngjarje prodhoi shumë vepra letrare, shumë më tepër sesa mund të renditen këtu. Rrethimi i Trojës buroi frymëzim për shumë nga veprat e artit, më të famshmja Iliada e Homerit e vendosur në vitin e fundit të rrethimit. Disa nga të tjerët përfshijnë Troades nga Euripidi, Troilus dhe Criseyde nga Geoffrey Chaucer, Troilus dhe Cressida nga William Shakespeare, Ifigjenia dhe Polyxena nga Samuel Coster, Palamedes nga Joost van den Vondel dhe Les Troyens nga Hector Berlioz .

Filmat bazuar në Luftën e Trojan përfshijnë Helen of Troy (1956), The Trojan Horse (1961) dhe Troy (2004). Lufta është paraqitur gjithashtu në shumë libra, seri televizive dhe vepra të tjera krijuese.

Referime

^ Bryce, Trevor (2005). The Trojans and their neighbours. Taylor & Francis. fq. 37. ISBN 978-0-415-34959-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Rutter, Jeremy B. "Troy VII and the Historicity of the Trojan War". Arkivuar nga origjinali më 22 korrik 2006. Marrë më 2007-07-23. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Wood (1985: 116–118)
^ Wood (1985: 19)
^ It is unknown whether this Proclus is the Neoplatonic philosopher, in which case the summary dates to the 5th century AD, or whether he is the lesser-known grammarian of the 2nd century AD. See Burgess, p. 12.
^ Burgess, pp. 10–12; cf. W. Kullmann (1960), Die Quellen der Ilias.
^ Burgess, pp. 3–4.

Lidhje të jashtme

A ka patur një luftë Trojane? Arkivuar 28 dhjetor 2012 tek Wayback Machine Ndoshta. Nga Arkeologjia, një botim i Institutit Arkeologjik të Amerikës. Maj / qershor 2004
Lufta e Trojës në Lidhjen e mitologjisë Greke
Legjenda e Luftës së Trojës Arkivuar 28 tetor 2007 tek Wayback Machine
Gratë e Vdekshme të Luftës së Arkivuar 22 tetor 2007 tek Wayback Machine Trojës Arkivuar 28 tetor 2007 tek Wayback Machine
Historiku i Luftës së Trojës Arkivuar 28 tetor 2007 tek Wayback Machine Vendndodhja e Trojës dhe lidhjet e mundshme me qytetin Teuthrania.
Epoka Greke e Bronzit "Lufta e Trojës"
Lufta e Trojan: Një Prolog i Iliadës së Homerit
Podcasti në BBC Melvyn Bragg interviston Edith Hall dhe të tjerët për historinë, historinë dhe arkeologjinë e luftës. [ Dëgjo Arkivuar 3 nëntor 2012 tek Wayback Machine ]
Baza e të dhënave ikonografike e Institutit Warburg (rreth 2500 imazhe të lidhura me Luftën e Trojës)
Një datim i ri astronomik i Fundit të Luftës së Trojës, Arkeologjia Mesdhetare dhe Arkeometria Arkivuar 28 tetor 2020 tek Wayback Machine
Vlerësimi i datës së luftës Trojan duke përdorur fushën magnetike diellore^{[lidhje e vdekur]}

[1] Bryce, Trevor (2005). The Trojans and their neighbours. Taylor & Francis. fq. 37. ISBN 978-0-415-34959-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] Rutter, Jeremy B. "Troy VII and the Historicity of the Trojan War". Arkivuar nga origjinali më 22 korrik 2006. Marrë më 2007-07-23. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Wood (1985: 116–118)

[4] Wood (1985: 19)

[5] It is unknown whether this Proclus is the Neoplatonic philosopher, in which case the summary dates to the 5th century AD, or whether he is the lesser-known grammarian of the 2nd century AD. See Burgess, p. 12.

[6] Burgess, pp. 10–12; cf. W. Kullmann (1960), Die Quellen der Ilias.

[7] Burgess, pp. 3–4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]