Noyon
Noyon ( shqiptimi frëngjisht: [nwajɔ̃] ; Pikard: Noéyon; Latinisht: Noviomagus Veromanduorum, Noviomagus i Veromandui, pastaj Noviomum ; Shqip: Nuajoni) është një komunë në departamentin Oise, Franca veriore . [2]
Nuajon | |
|---|---|
 | |
 Flamuri  Stema | |
Location of Nuajon  | |
 Noyon (Earth) | |
| Koordinatat: 49°34′54″N 2°59′59″E / 49.5817°N 2.9997°E | |
| Vendi | Franca |
| Rajoni | Hauts-de-France |
| Departamenti | Oise |
| Qarku | Compiègne |
| Kantoni | Noyon |
| Ndërkomunalitet | Pays Noyonnais |
| Qeveria | |
| • Kryetari (2021–2026) | Sandrine Dauchelle[1] |
| Sipërfaqja 1 | 18 km2 (7 sq mi) |
| Popullsia (Janar 2020) | 13.197 |
| • Dendësia | 730/km2 (1,900/sq mi) |
| Zona kohore | UTC+01:00 (CET) |
| • Verës (DST) | UTC+02:00 (CEST) |
| INSEE/Kodi postar | 60471 /60400 |
| Lartësia | 36–153 m (118–502 ft) (avg. 52 m or 171 ft) |
| 1 French Land Register data, which excludes lakes, ponds, glaciers > 1 km2 (0.386 sq mi or 247 acres) and river estuaries. | |
Gjeografia
RedaktoNuajoni shtrihet në lumin Oise, rreth 95 kilometra në verilindje të Parisit . Kanali Oise dhe Canal du Nord kalojnë nëpër komunë. Stacioni Noyon shërbehet nga trenat rajonalë për në Creil, Saint-Quentin, Compiègne dhe Paris.
Historia
RedaktoGalo-Romakët themeluan qytetin nën emrin Noviomagus ( Keltisht për "Fusha e Re" ose "Tregu"). Meqenëse disa qytete të tjera ndanin emrin, ai dallohej duke specifikuar njerëzit që jetonin në dhe rreth tij. Qyteti përmendet në Itinerarin Antonine si 27 Milje romake nga Soissons dhe 34 Milje romake nga Amiens, por d'Anville vuri në dukje se largësitë duhet të jetë në gabim, Amiens është më larg dhe Soissons më afër se sa tregohet. [3]
Katedralja në Nuajon ishte vendi ku Karli i Madh u kurorëzua si bashkë-mbret i Frankëve në 768, [4] siç ishte mbreti i parë Kapetian, Hugh Capet në 987. [5] Në 859 qyteti u sulmua nga vikingët [6] dhe peshkopi, Immo, u kap dhe u vra. [7] Qyteti mori një statut komunal në 1108, i cili u konfirmua më vonë nga Philip Augustus në 1223. Në shekullin e dymbëdhjetë, dioqeza e Noyonit u ngrit në një dukat kishtar në epokën e Francës . Katedralja romaneske u shkatërrua nga zjarri në 1131, por shpejt u zëvendësua nga katedralja aktuale, Notre-Dame de Noyon, e ndërtuar midis 1145 dhe 1235, një nga shembujt më të hershëm të arkitekturës gotike në Francë. Biblioteka e peshkopit është një shembull historik i ndërtimit me gjysmë druri .
Me Traktatin e Nuajonit, të nënshkruar më 13 gusht 1516 midis Françeskut I të Francës dhe perandorit Karli i V, Franca braktisi pretendimet e saj ndaj Mbretërisë së Napolit dhe mori Dukatin e Milanos si shpërblim. — përfundoi Luftën e Lidhjes së Kambrait — një fazë e Luftërave Italiane .
Gjatë luftës italiane të mbretit Henri II në 1557, pjesa më e madhe e Nuajonit do të digjej, [8] në mes të pushtimit të Pikardisë nga Filipi II i Spanjës, [9] përpara se të ktheheshin në lagjet e tyre dimërore në Holandën spanjolle . [9]
Afër fundit të shekullit të gjashtëmbëdhjetë qyteti ra nën kontrollin e Habsburgëve, por Henriku IV i Francës e rimorri atë. Konkordati i vitit 1801 e shtypi peshkopatën e tij. Qyteti u pushtua nga gjermanët gjatë Luftës së Parë Botërore dhe Luftës së Dytë Botërore dhe në të dyja rastet pësoi dëme të mëdha.
Popullatë
Redakto
| ||||||||||||||||||||||||||||||
- ^ "Répertoire national des élus: les maires" (në frëngjisht). data.gouv.fr, Plateforme ouverte des données publiques françaises. 4 maj 2022.
- ^ INSEE commune file
- ^ Stampa:Cite DGRG
- ^ Peter Lasko, Ars Sacra, 800-1200, (Yale University Press, 1994), 1.
- ^ Laon, Kim M. Magon, Northern Europe: International Dictionary of Historic Places, Vol. 2, ed.
- ^ Karl Leyser, Communications and Power in Medieval Europe: The Carolingian and Ottonian Centuries, ed.
- ^ Dudo (Dean of St. Quentin), History of the Normans, transl.
- ^ George A. Rothrock, The Huguenots: A Biography of a Minority, (Nelson-Hall, Inc., 1979), 48.
- ^ a b A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East, Vol.