Sllobodan Millosheviç

Slobodan Milosheviq (serbisht: Слободан Милошевић Slobodan Milošević, 20 gusht 1941 - 11 mars 2006) ishte një politikan jugosllav dhe serb i cili ishte president i Serbisë brenda Jugosllavisë nga viti 1989-1997 (fillimisht Republika Socialiste e Serbisë, një republikë përbërëse e Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë 1989-1992) dhe president i Republikës Federale të Jugosllavisë nga viti 1997 deri në vitin 2000. Ish anëtar i rangut të lartë i Lidhjes së Komunistëve të Serbisë (SKS) gjatë viteve 1980, ai udhëhoqi Partinë Socialiste të Serbisë nga themelimi i saj në 1990 deri në 2003 .

Sllobodan Millosheviq
Слободан Милошевић
Presidenti i 3-të i Republikës Federale të Jugosllavisë
Në detyrë 23 korrik 1997 – 7 tetor 2000
Kryeministri	Radoje Kontiq Momir Bulatoviq
Paraprirë nga	Srđa Božović (Në detyrë)
Pasuar nga	Vojsllav Koshtunica
Presidenti i 1-rë i Republikës së Serbisë
Në detyrë 11 janar 1991 – 23 korrik 1997
Kryeministri	Dragutin Zelenoviq Radoman Bozhoviq Nikola Shainoviq Mirko Marjanoviq
Paraprirë nga	Pozita u themelua
Pasuar nga	Dragan Tomiq (Në detyrë)
Presidenti i 7-të i Presidencës së Republikës Socialiste të Serbisë
Në detyrë 8 maj 1989 – 11 janar 1991
Kryeministri	Desimir Jeftić Stanko Radmilović
Paraprirë nga	Ljubisha Igiq (Në detyrë)
Pasuar nga	Pozita u shfuqizua
Kryetari i 11-të i Lidhjes së Komunistëve të Serbisë
Në detyrë 28 maj 1986 – 8 maj 1989
Paraprirë nga	Ivan Stamboliq
Pasuar nga	Bogdan Trifunoviq
Të dhëna vetjake
U lind më	20 gusht 1941 Požarevac, Serbia nën pushtimin gjerman
Vdiq më	11 mars 2006 (64 vjet) Haga, Holandë
Vendi i prehjes	Požarevac, Serbia
Nënshtetësia	Jugosllav (deri më 2003)
Partia politike	SKJ (1959–1990) SPS (1990–2006)
Bashkëshortja/et	Mirjana Markoviq (m. 1971)
Fëmijët	2, përfshirë Marko
Prindërs	Svetozar Millosheviq (i ati) Stanislava Koljenshiq (e ëma)
Të afërmit	Borislav Millosheviq (vëlla) Milisav Koljenshiq (dajë)
Shkollimi	Fakulteti Juridik i Universitetit të Beogradit
Nënshkrimi
Nofka/t	"Sloba"

I lindur në Pozharevc, ai studioi drejtësi në Fakultetin Juridik të Universitetit të Beogradit dhe si student iu bashkua Lidhjes së Rinisë Socialiste të Jugosllavisë. Gjatë viteve 1960 ai shërbeu si këshilltar i kryetarit të komunës së Beogradit Branko Peshiq, dhe më vonë u emërua kryetar i Tehnogas dhe Beobanka, role të cilave ai shërbeu deri në vitet 1980. Millosheviqi u ngrit në pushtet në vitin 1987 duke promovuar pikëpamje populiste dhe nacionaliste, duke argumentuar për reduktimin e pushtetit të provincave autonome të Serbisë dhe rritjen e centralizmit. Ai u zgjodh president i Republikës Socialiste të Serbisë në vitin 1989 dhe udhëhoqi revolucionin anti-burokratik, pas së cilës ai reformoi kushtetutën e Serbisë duke e kaluar Serbinë në një sistem shumëpartiak dhe reduktoi fuqinë e krahinave autonome. Pas zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 1990, Millosheviqi miratoi një sundim të partisë dominuese ndërsa partia e tij mbajti kontrollin mbi burimet kryesore ekonomike të shtetit.

Republikat përbërëse të Jugosllavisë u ndanë në mes të shpërthimit të Luftërave Jugosllave, ndërsa Serbia dhe Mali i Zi formuan Republikën Federale të Jugosllavisë. Millosheviqi luajti një rol të madh në luftëra, dhe në emër të serbëve të Bosnjës negocioi Marrëveshjen e Dejtonit, e cila i dha fund Luftës së Bosnjës në vitin 1995. Gjatë mbretërimit të tij u zhvilluan protesta të shumta kundër qeverisë dhe kundër luftës, ndërsa vlerësohet gjithashtu se ndërmjet 50.000 dhe 200.000 njerëz dezertuan nga Ushtria Popullore Jugosllave e kontrolluar nga Millosheviqi, dhe se midis 100.000 dhe 150.000 njerëz emigruan nga Serbia, duke refuzuar të marrin pjesë në luftëra. Gjatë bombardimeve të NATO-s në Jugosllavi në vitin 1999, Millosheviqi u akuzua nga Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY) për krime lufte në lidhje me Luftën e Bosnjës, Luftën kroate për pavarësi dhe Luftën e Kosovës. Ai u bë kreu i parë në detyrë i shtetit që u akuzua për krime lufte.

Vëzhguesit e kanë përshkruar sjelljen e tij politike si populiste, eklektike dhe oportuniste. Millosheviqi dha dorëheqjen nga presidenca jugosllave mes demonstratave pas zgjedhjeve të diskutueshme presidenciale të 24 shtatorit 2000 dhe u arrestua nga autoritetet federale jugosllave më 31 mars 2001 nën dyshimin për korrupsion, shpërdorim të pushtetit dhe përvetësim. Hetimi fillestar ndaj Millosheviqit dështoi për shkak të mungesës së provave, duke e shtyrë kryeministrin Zoran Gjingjiq ta ekstradonte atë në ICTY për të dalë në gjyq për krime lufte. Në fillim të gjyqit, Millosheviqi e denoncoi Tribunalin si të paligjshëm sepse nuk ishte krijuar me pëlqimin e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara; prandaj, ai refuzoi të caktojë avokat për mbrojtjen e tij. Millosheviqi kreu mbrojtjen e tij në gjyqin pesëvjeçar, i cili përfundoi pa vendim kur ai vdiq në qelinë e tij të burgut në Hagë më 11 mars 2006. Millosheviqi vuante nga sëmundjet e zemrës dhe hipertensioni dhe vdiq nga sulmi në zemër. Tribunali mohoi çdo përgjegjësi për vdekjen e Millosheviqit dhe tha se ai kishte refuzuar të merrte ilaçe të përshkruara dhe në vend të tij kishte mjekuar vetë.

Pas vdekjes së Millosheviqit, ICTY dhe Mekanizmi Ndërkombëtar i Mbetur për Gjykatat Penale zbuluan se ai ishte pjesë e një sipërmarrjeje të përbashkët kriminale që përdorte dhunë për të larguar kroatët, boshnjakët dhe shqiptarët nga pjesë të mëdha të Kroacisë, Bosnjë-Hercegovinës dhe Kosovës. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) përfundoi veçmas në çështjen e gjenocidit në Bosnjë se nuk kishte prova që e lidhnin atë me gjenocidin e kryer nga forcat serbe të Bosnjës gjatë Luftës së Bosnjës. Megjithatë, Gjykata vërtetoi se Millosheviqi dhe të tjerët në Serbi kishin shkelur Konventën e Gjenocidit duke dështuar në parandalimin e gjenocidit, duke mos bashkëpunuar me TPNJ-në për ndëshkimin e autorëve të tij, në veçanti gjeneralin Ratko Mlladiq, dhe duke shkelur detyrimin e tij për të respektuar me masat e përkohshme të vendosura nga Gjykata. Sundimi i Millosheviqit është përshkruar si autoritar ose autokratik, si dhe kleptokratik, me akuza të shumta për mashtrime zgjedhore, vrasje politike, shtypje të lirisë së shtypit dhe brutalitet policor.

Jeta e Hershme

Millosheviqi kishte rrënjë stërgjyshore nga fshati Lijeva Rijeka në Podgoricë dhe ishte nga fisi Vasojeviqi nga Mali i Zi. Ai lindi në Pozharevc, katër muaj pas pushtimit të Boshtit të Mbretërisë së Jugosllavisë dhe u rrit gjatë pushtimit të Boshtit të Luftës së Dytë Botërore. Ai kishte një vëlla më të madh Borislav, i cili më vonë do të bëhej diplomat. Prindërit e tij u ndanë pas luftës. Babai i tij, teologu ortodoks serb [duhet citimi] Svetozar Millosheviq, kreu vetëvrasje në vitin 1962. Babai i Svetozarit, Simeun, ishte oficer në Ushtrinë Malazeze. Nëna e Millosheviqit, Stanislava (i mbilindur Koljenshiq), një mësuese shkolle dhe gjithashtu një anëtare aktive e Partisë Komuniste, kreu vetëvrasje në vitin 1972. Vëllai i saj (xhaxhai i Millosheviqit) Milisav Koljenshiq ishte një gjeneral major në Ushtrinë Popullore Jugosllave në 1963.

Millosheviq vazhdoi studimet për drejtësi në Fakultetin Juridik të Universitetit të Beogradit, ku u bë kreu i komitetit ideologjik të Lidhjes së Rinisë Socialiste të Jugosllavisë (SSOJ) të Lidhjes Komuniste Jugosllave (SKJ). Ndërsa ishte në universitet, ai u miqësua me Ivan Stamboliqin, xhaxhai i të cilit Petar Stamboliq kishte qenë president i Këshillit Ekzekutiv Serb (ekuivalenti komunist i një kryeministri). Kjo do të provonte një lidhje thelbësore për perspektivat e karrierës së Millosheviqit, pasi Stamboliq sponsorizoi ngritjen e tij përmes hierarkisë së SKJ-së.

Pas diplomimit në vitin 1966, Millosheviqi u bë këshilltar ekonomik i kryetarit të komunës së Beogradit Branko Peshiq. Pesë vjet më vonë u martua me shoqen e fëmijërisë, Mirjana Markoviq, me të cilën pati dy fëmijë: Marko dhe Marija. Markoviqi do të kishte njëfarë ndikimi në karrierën politike të Millosheviqit si para dhe pas ardhjes së tij në pushtet; ajo ishte gjithashtu udhëheqëse e partnerit të vogël të koalicionit të burrit të saj, të Majtës Jugosllave (JUL) në vitet 1990. Në vitin 1968, Millosheviq mori një punë në kompaninë Tehnogas, ku punonte Stamboliq, dhe u bë kryetar i saj në 1973. Në vitin 1978, sponsorizimi i Stamboliqit i kishte mundësuar Millosheviqit të bëhej kreu i Beobanka, një nga bankat më të mëdha të Jugosllavisë; udhëtimet e tij të shpeshta në Paris dhe Nju Jork i dhanë mundësinë të mësonte anglisht.

Ngritja në Pushtet

Më 16 prill 1984, Millosheviq u zgjodh kryetar i Komitetit të Qytetit të Lidhjes së Komunistëve të Beogradit. Më 21 shkurt 1986, Aleanca Socialiste e Punëtorëve e mbështeti njëzëri atë si kandidat presidencial për Komitetin Qendror të degës serbe të SKJ-së. Millosheviqi u zgjodh me shumicë votash në Kongresin e 10-të të Lidhjes Serbe të Komunistëve më 28 maj 1986.

Millosheviqi u shfaq në vitin 1987 si një forcë në politikën serbe pasi deklaroi mbështetje për serbët në provincën autonome serbe të Kosovës, të cilët pretendonin se po shtypeshin nga qeveria provinciale e cila dominohej nga grupi etnik shumicë i Kosovës, shqiptarët etnikë. Millosheviqi pretendoi se autoritetet etnike shqiptare kishin abuzuar me pushtetin e tyre, se autonomia e Kosovës po lejonte rrënjosjen e separatizmit në Kosovë dhe se të drejtat e serbëve në krahinë po shkeleshin rregullisht. Si zgjidhje, ai bëri thirrje për ndryshime politike për të zvogëluar autonominë, për të mbrojtur të drejtat e pakicave serbe dhe për të nisur një goditje të fortë ndaj separatizmit në Kosovë.

Millosheviqi u kritikua nga kundërshtarët, të cilët pretenduan se ai dhe aleatët e tij po përpiqeshin të forconin pozitën e serbëve në Jugosllavi në kurriz të shqiptarëve të Kosovës dhe kombësive të tjera, një politikë që ata e akuzuan si nacionaliste, e cila ishte një tabu në sistemin komunist jugosllav dhe në fakt një krim politik, pasi nacionalizmi u identifikua si një shkelje e angazhimit të komunistëve jugosllavë për Vëllazërim dhe Bashkim. Millosheviqi gjithmonë i mohoi akuzat se ai ishte nacionalist ose se ai kishte shfrytëzuar nacionalizmin serb në ngritjen e tij në pushtet. Në një intervistë të vitit 1995 me TIME, ai u mbrojt nga këto akuza duke pretenduar se qëndronte për çdo kombësi në Jugosllavi: "Të gjitha fjalimet e mia deri në '89 u botuan në librin tim. Ju mund të shihni se në ato fjalime nuk kishte nacionalizëm. Ne po shpjegonim pse mendojmë se është mirë të ruhet Jugosllavia për të gjithë serbët, të gjithë kroatët, të gjithë myslimanët dhe të gjithë sllovenët si vendi ynë i përbashkët. Asgjë tjetër”.

Ndërsa armiqësia ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve në Kosovë u thellua gjatë viteve 1980, Millosheviqi u dërgua për t'iu drejtuar një turme të serbëve në fushën historike të Kosovës më 24 prill 1987. Ndërsa Millosheviqi po fliste me udhëheqjen brenda sallës kulturore lokale, demonstruesit jashtë u përleshën me forca lokale policore kosovare-shqiptare. New York Times raportoi se "një turmë prej 15.000 serbësh dhe malazezësh hodhën gurë ndaj policisë pasi ata përdorën shkopinj për të larguar njerëzit nga hyrja e qendrës kulturore të Fushë Kosovës".

Millosheviqi dëgjoi zhurmën dhe u dërgua jashtë për të qetësuar situatën. Një video kasetë e ngjarjes tregon Millosheviqin duke iu përgjigjur ankesave nga turma se policia po rrihte njerëzit duke thënë "Nuk do të rriheni". Më vonë atë mbrëmje, televizioni serb transmetoi videon e takimit të Millosheviqit.

Në biografinë e Adam LeBor-it për Millosheviqin, ai thotë se turma sulmoi policinë dhe përgjigja e Millosheviqit ishte "Askush të mos guxojë të të rrahë përsëri!"

Sekretariati Federal i Ministrisë së Punëve të Brendshme të RSFJ-së, megjithatë, dënoi përdorimin e shkopinjve të gomës nga ana e policisë duke mos respektuar dispozitat e neneve 100 dhe 101 të rregullores së procedurës për "kryerjen e punës së organeve të zbatimit të ligjit", ata kishin konstatuar se " Sjellja totale e qytetarëve në tubimin masiv para sallës së kulturës në Fushë Kosovë nuk mund të vlerësohet si negative apo ekstremiste. Nuk ka pasur shkelje të theksuar të rendit dhe ligjit”.

Edhe pse Millosheviqi po i drejtohej vetëm një grupi të vogël njerëzish rreth tij - jo publikut, asaj vërejtjeje i është kushtuar një rëndësi e madhe. Stamboliqi, pas mbretërimit të tij si president, tha se e kishte parë atë ditë si "fundin e Jugosllavisë".

Dragisha Pavloviq, një aleat i Stamboliqit dhe pasardhësi i Millosheviqit në krye të Komitetit të Beogradit të partisë, u përjashtua nga partia gjatë Sesionit të 8-të të Lidhjes së Komunistëve të Serbisë pasi kritikoi publikisht politikën e partisë për Kosovën. Komiteti qendror votoi me shumicë dërrmuese për shkarkimin e tij: 106 anëtarë votuan për përjashtimin e tij, tetë votuan kundër dhe 18 abstenuan. Stamboliq u shkarkua pasi zyrtarët komunistë në Beograd e akuzuan atë për shpërdorim të detyrës gjatë aferës Pavloviq. Stamboliq u akuzua se i dërgoi një letër sekrete Presidiumit të partisë, në atë që shihej si një përpjekje për të keqpërdorur peshën e pozitës së tij si president serb, për të penguar votën e komitetit qendror për përjashtimin e Pavloviqit nga partia.

Në vitin 2002, Adam LeBor dhe Louis Sell shkruanin se Pavloviq ishte shkarkuar me të vërtetë sepse ai kundërshtonte politikat e Millosheviqit ndaj serbëve të Kosovës. Ata pretendojnë se, në kundërshtim me këshillat e Stamboliqit, Millosheviq e kishte denoncuar Pavloviqin si të butë ndaj radikalëve shqiptarë. LeBor dhe Sell pohojnë se Millosheviqi përgatiti terrenin për ngjitjen e tij në pushtet duke zëvendësuar në heshtje mbështetësit e Stamboliqit me njerëzit e tij, duke detyruar kështu Pavloviqin dhe Stamboliqin nga pushteti.

Në shkurt 1988, dorëheqja e Stamboliqit u zyrtarizua, duke e lejuar Millosheviqin të zinte vendin e tij si president i Serbisë. Millosheviqi më pas nisi një program të reformave të tregut të lirë të mbështetur nga FMN, duke krijuar në maj 1988 "Komisionin e Millosheviçit" që përfshinte ekonomistët kryesorë neoliberalë të Beogradit.

Revolucioni Anti-burokratik

Duke filluar nga viti 1988, revolucioni antiburokratik çoi në dorëheqjen e qeverive të Vojvodinës dhe Malit të Zi dhe në zgjedhjen e zyrtarëve aleatë me Millosheviqin. Sipas aktakuzës së ICTY kundër Millosheviqit: "Nga korriku 1988 deri në mars 1989, në Vojvodinë dhe Mal të Zi u zhvilluan një seri demonstratash dhe mitingjesh në mbështetje të politikave të Slobodan Millosheviçit - 'Revolucioni Anti-Burokratik'. Këto protesta çuan në protesta të qeveritë përkatëse provinciale dhe republikane; qeveritë e reja atëherë e mbështetën dhe i detyroheshin Slobodan Millosheviqit”.

Mbështetësit e Millosheviqit thonë se revolucioni anti-burokratik ishte një lëvizje autentike politike bazë. Duke reaguar ndaj aktakuzës, Dr. Branko Kostiq, përfaqësuesi i atëhershëm i Malit të Zi në presidencën shtetërore jugosllave tha: "Epo, mua më tingëllon si marrëzi. Nëse një qeveri ose një udhëheqje do ta mbështeste Millosheviçin, atëherë do të ishte normale që ai të ndjehuni borxhli ndaj tyre, jo anasjelltas”. Ai tha se Millosheviqi gëzonte një mbështetje të vërtetë nga baza, sepse "emri i tij në atë kohë shkëlqeu shkëlqyeshëm në arenën politike të gjithë Jugosllavisë federale ... dhe shumë njerëz e shihnin atë si një person që më në fund do të ishte në gjendje t'i bënte gjërat të lëviznin, t'i çonte gjërat përpara. ." Kosta Bulatoviq, një organizator i mitingjeve antiburokratike, tha "E gjithë kjo ishte spontane"; motivimi për të protestuar ishte “i ardhur nga baza”.

Kritikët e Millosheviqit pretendojnë se ai në mënyrë cinike planifikoi dhe organizoi revolucionin anti-burokratik për të forcuar pushtetin e tij politik. Stjepan Mesiq, i cili shërbeu si presidenti i fundit i Jugosllavisë së bashkuar (në preludin e këtyre ngjarjeve), tha se Millosheviqi, "me politikën që zhvilloi, shkatërroi qeverinë autonome [në] Vojvodinën, e cila u zgjodh ligjërisht, [dhe ] në Mal të Zi ai zbatoi një revolucion anti-burokratik, siç quhet, me të cilin shkatërroi Jugosllavinë." Duke komentuar rolin e Millosheviqit, presidenti slloven Millan Kuçan tha, "askush nga ne nuk besonte në Slloveni se këto ishin takime dhe mitingje spontane". Ai akuzoi qeverinë serbe për nxitjen e qëllimshme të pasioneve nacionaliste dhe gazetat sllovene botuan artikuj që krahasonin Millosheviqin me diktatorin fashist italian Benito Musolini, një socialist i dikurshëm që iu kthye nacionalizmit. Millosheviqi pretendoi se një kritikë e tillë ishte e pabazë dhe përbënte "përhapjen e frikës ndaj Serbisë".

Në Vojvodinë, ku 54 përqind e popullsisë ishin serbë, rreth 100,000 demonstrues u mblodhën jashtë selisë së Partisë Komuniste në Novi Sad më 6 tetor 1988 për të kërkuar dorëheqjen e udhëheqjes provinciale. Shumica e protestuesve ishin punëtorë nga qyteti i Baçka Palanka, 40 kilometra në perëndim të Novi Sadit. Ata ishin përkrahës të Millosheviqit dhe kundërshtuan lëvizjet e qeverisë provinciale për të bllokuar amendamentet e ardhshme të kushtetutës serbe. New York Times raportoi se demonstratat u mbajtën "me mbështetjen e Sllobodan Millosheviçit" dhe se "Diplomatët dhe jugosllavët spekuluan nëse zoti Millosheviç, kontrolli i të cilit mbi turmat [ishte] i madh, kishte pasur gisht në organizimin e demonstratave të Novi Sadit." Demonstratat ishin të suksesshme. Udhëheqja provinciale dha dorëheqjen dhe Lidhja e Komunistëve të Vojvodinës zgjodhi një udhëheqje të re. Në zgjedhjet që pasuan Dr. Dragutin Zelenoviq, aleat i Millosheviqit, u zgjodh anëtar i Kryesisë së RSFJ-së nga Vojvodina.

Më 10 janar 1989, revolucioni anti-burokratik vazhdoi në Mal të Zi, i cili kishte pagën mesatare mujore më të ulët në Jugosllavi, një normë papunësie prej gati 25 përqind dhe ku një e pesta e popullsisë jetonte nën kufirin e varfërisë. 50,000 demonstrues u mblodhën në kryeqytetin malazez të Titogradit (tani Podgoricë) për të protestuar kundër situatës ekonomike të republikës dhe për të kërkuar dorëheqjen e udhëheqjes së saj.

Të nesërmen, presidenca shtetërore e Malit të Zi dha dorëheqjen kolektive së bashku me delegatët malazezë në Byronë Politike Jugosllave. Përfaqësuesi i Malit të Zi në presidencën federale, Veselin Gjuranoviq, tha se vendimi për të dhënë dorëheqjen "ishte i motivuar nga ndjenja e përgjegjësisë për situatën ekonomike".

Demonstruesit u panë duke mbajtur portrete të Millosheviqit dhe duke bërtitur emrin e tij, por New York Times raportoi se "nuk ka prova që lideri serb ka luajtur një rol organizues" në demonstrata.

Zgjedhjet shumëpartiake u mbajtën në Mal të Zi për herë të parë pas revolucionit antiburokratik. Nenad Buqin, një kundërshtar i politikave të Millosheviqit, u zgjodh përfaqësues i Malit të Zi në presidencën kolektive të Jugosllavisë, dhe Momir Bulatoviq, një aleat i Millosheviqit, u zgjodh president malazez.

Ndryshimet Kushtetuese

Duke filluar nga viti 1982 dhe 1983, si përgjigje ndaj trazirave nacionaliste shqiptare në Kosovë, Komiteti Qendror i Lidhjes së Komunistëve të RSFJ-së miratoi një sërë përfundimesh që synonin të centralizonin kontrollin e Serbisë mbi zbatimin e ligjit dhe gjyqësorin në provincat e saj të Kosovës dhe Vojvodinës.

Në fillim deri në mesin e viteve 1980, u bënë pretendime për një eksod masiv të serbëve dhe malazezëve nga Kosova si rezultat i trazirave të shqiptarëve. Nacionalistët serbë denoncuan kushtetutën jugosllave të vitit 1974 dhe kërkesat për ndryshim ishin të forta në mesin e serbëve të Kosovës. Në vitin 1986, presidenti serb Ivan Stamboliq u përgjigj duke pranuar këtë qëndrim, duke deklaruar se kushtetuta e vitit 1974 ishte në kundërshtim me interesat e serbëve, megjithëse ai paralajmëroi se "individë të caktuar" po "koketonin" me nacionalizmin serb. Stamboliqi krijoi një komision për të ndryshuar kushtetutën serbe në përputhje me konkluzionet e miratuara nga Partia Komuniste Federale.

Komisioni kushtetues punoi për tre vjet për të harmonizuar qëndrimet e tij dhe në vitin 1989 një kushtetutë e ndryshuar e Serbisë iu dorëzua për miratim qeverive të Kosovës, Vojvodinës dhe Serbisë. Më 10 mars 1989, Kuvendi i Vojvodinës miratoi amendamentet, pasuar nga Kuvendi i Kosovës më 23 mars dhe Kuvendi i Serbisë më 28 mars.

Në Kuvendin e Kosovës 187 nga 190 deputetë ishin të pranishëm në votim: 10 votuan kundër amendamenteve, dy abstenuan dhe 175 të tjerët votuan pro amendamenteve. Ndonëse përbërja etnike e Kuvendit të Kosovës ishte mbi 70 për qind shqiptare, ata u detyruan të votonin pro amendamenteve nën vëzhgimin e kujdesshëm të forcave policore serbe të sapoardhura. Trazirat filluan kur u miratuan amendamentet që rivendosnin kontrollin serb mbi policinë, gjykatat, mbrojtjen kombëtare dhe punët e jashtme të krahinës. Sipas një raporti të United Press, trazirat vranë 29 persona dhe plagosën 30 policë dhe 97 civilë.

Në vazhdën e trazirave pas ndryshimeve kushtetuese të vitit 1989, shqiptarët etnikë në Kosovë kryesisht bojkotuan qeverinë krahinore dhe refuzuan të votojnë në zgjedhje. Azem Vllasi, kreu i Lidhjes së Komunistëve të Kosovës, u arrestua për nxitje të trazirave në mes të grevës së vitit 1989 nga minatorët shqiptarë të Kosovës. Në vazhdën e bojkotit të shqiptarëve, mbështetësit e Slobodan Millosheviqit u zgjodhën në pozitat e autoritetit nga votuesit e mbetur serbë në Kosovë. Bojkoti së shpejti përfshiu arsimin në gjuhën shqipe në Kosovë, të cilin Millosheviqi u përpoq ta zgjidhte me nënshkrimin e marrëveshjes arsimore Millosheviq-Rugova në vitin 1996.

Revolucionet anti-burokratike në Mal të Zi dhe Vojvodina të shoqëruara me bojkotin shqiptar në Kosovë në mënyrë efektive nënkuptonin që Slobodan Milosheviq dhe mbështetësit e tij mbanin pushtetin në katër nga tetë republikat dhe provincat autonome që e bënë Federatën Jugosllav. Nëse kjo ishte projektuar në mënyrë cinike nga Millosheviqi, është një çështje polemike midis kritikëve dhe mbështetësve të tij.

Për shkak se mbështetësit e Millosheviqit kontrollonin gjysmën e votave në presidencën e RSFJ-së, kritikët e tij akuzojnë se ai minoi federatën jugosllave. Kjo, argumentojnë kundërshtarët e tij, prishi ekuilibrin e pushtetit në Jugosllavi dhe provokoi separatizëm gjetkë në federatë. Përkrahësit e Millosheviqit pretendojnë se përfaqësuesit e kryesisë së RSFJ-së janë zgjedhur sipas ligjit. Ata thonë se Millosheviqi gëzonte një mbështetje të vërtetë popullore, kështu që ishte krejtësisht logjike që aleatët e tij të zgjidheshin në presidencë. Mbështetësit e tij hedhin poshtë akuzat se ai prishi ekuilibrin e pushtetit në Jugosllavi si një dredhi propagandistike të krijuar për të justifikuar separatizmin.

Në vitin 1990, pasi republikat e tjera braktisën Lidhjen e Komunistëve të Jugosllavisë dhe miratuan sisteme demokratike shumëpartiake, qeveria e Millosheviqit ndoqi shpejt shembullin dhe u krijua Kushtetuta serbe e vitit 1990. Kushtetuta e vitit 1990 e quajti zyrtarisht Republikën Socialiste të Serbisë në Republikën e Serbisë dhe braktisi sistemin komunist njëpartiak dhe krijoi një sistem shumëpartiak demokratik.

Pas krijimit të një sistemi shumëpartiak në Serbi, Millosheviqi dhe aleatët e tij politikë në Serbi gjetkë në Jugosllavi nxitën krijimin e një sistemi demokratik shumëpartiak të qeverisjes në nivel federal, siç është media shtetërore serbe që u bën thirrje qytetarëve të Bosnje dhe Hercegovinës në në fillim të vitit 1992 me premtimin se Bosnja dhe Hercegovina mund të bashkëjetojë paqësisht në një federatë demokratike jugosllave përkrah republikave të Serbisë dhe Malit të Zi. Më pas, Serbia dhe Mali i Zi ranë dakord të krijonin federatën e re jugosllave të quajtur Republika Federale e Jugosllavisë në vitin 1992, e cila çmontoi infrastrukturën e mbetur komuniste dhe krijoi një sistem federal demokratik shumëpartiak të qeverisjes.

Politikat Ekonomike

Milosheviq-i mbrojti një sintezë të politikave ekonomike socialiste dhe liberale që do ta kalonin gradualisht Serbinë nga një ekonomi e planifikuar në një ekonomi të përzier. Gjatë zgjedhjeve të para demokratike në Serbi, Millosheviqi premtoi të mbronte punëtorët industrialë nga efektet negative të politikave të tregut të lirë duke ruajtur pronësinë shoqërore të ekonomisë dhe duke mbështetur barrierat tregtare për të mbrojtur industritë lokale. Pavarësisht kësaj, shumë e akuzuan Millosheviqin për krijimin e një kleptokracie duke transferuar pronësinë e pjesës më të madhe të sektorit industrial dhe financiar te aleatët dhe financuesit e tij politikë. Nën sanksionet e rënda ekonomike nga Kombet e Bashkuara për shkak të rolit të perceptuar të Millosheviqit në luftërat jugosllave, ekonomia e Serbisë filloi një periudhë të zgjatur kolapsi ekonomik dhe izolimi. Politikat e parave të lehta të Bankës Kombëtare të RF të Jugosllavisë lidhur me luftën kontribuan në hiperinflacion i cili arriti një normë alarmante prej 313 milionë përqind në janar 1994. Sipas Bankës Botërore, ekonomia e Serbisë u tkurr me 27.2 dhe 30.5 përqind respektivisht në 1992 dhe 1993. Si përgjigje ndaj përkeqësimit të situatës, ekonomisti i Bankës Botërore Dragoslav Avramoviq u emërua guvernator i Bankës Kombëtare të RF në mars 1994. Avramoviq filloi reformat monetare që i dhanë fund hiperinflacionit dhe e kthenë ekonominë serbe në rritje ekonomike duke i dhënë dinarit jugosllav një 1 :1 barazi me markën gjermane. Roli i Millosheviqit në nënshkrimin e Marrëveshjes së Dejtonit lejoi heqjen e shumicës së sanksioneve ekonomike, por RF Jugosllavisë ende nuk iu lejua aksesi në ndihmën financiare dhe të huaj për shkak të shtypjes së perceptuar të shqiptarëve në Kosovë. Ekonomia serbe filloi të rritet nga periudha 1994–1998, madje në një moment arriti një normë rritjeje prej 10.1 përqind në vitin 1997. Megjithatë, kjo normë rritjeje nuk ishte e mjaftueshme për ta kthyer Serbinë në statusin e saj ekonomik të paraluftës. Për të paguar pensionet dhe pagat, qeveria socialiste e Millosheviqit nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të fillonte shitjen e telekomunikacionit më fitimprurës të Serbisë, gjë që i dha qeverisë federale rreth 1.05 miliardë dollarë më shumë të ardhura. Në vitin 1998, Millosheviqi premtoi të prezantonte një program të ri ekonomik, i cili do të fillonte një proces të reformave të tregut, reduktimin e barrierave tregtare dhe privatizimin e më shumë ndërmarrjeve shtetërore në mënyrë që të arrinte një rritje ekonomike prej 10%. Megjithatë, ky plan nuk u zbatua kurrë për shkak të luftës së Kosovës, bombardimeve të NATO-s në Jugosllavi dhe përmbysjes së tij të mëvonshme në tetor 2000.

Të drejtat Civile dhe Politike nën Millosheviqin

Politikat e qeverisë së Millosheviqit për të drejtat civile dhe politike kur shërbente si president serb dhe më vonë president jugosllav ishin të diskutueshme.

Qeveria e Millosheviqit ushtroi ndikim dhe censurë në media. Një shembull ishte në mars 1991, kur Prokurori Publik i Serbisë urdhëroi ndërprerjen 36-orëshe të dy stacioneve të pavarura të mediave, Radio B92 dhe televizionit Studio B për të parandaluar transmetimin e një demonstrate kundër qeverisë serbe që po zhvillohej në Beograd. Të dy stacionet mediatike iu drejtuan Prokurorit Publik kundër ndalimit, por prokurori publik nuk u përgjigj.

Me krijimin e Republikës Federale të Jugosllavisë, qeveria e Millosheviqit u angazhua në reformat e kodit penal serb në lidhje me kufizimet e fjalës së lirë, të cilat u panë nga kritikët si shumë autoritare. Në veçanti, neni 98 i kodit penal serb gjatë viteve 1990 dënoi me burgim deri në tre vjet për sa vijon:

...tallja publike [e] Republikës së Serbisë ose një republike tjetër brenda Republikës Federale të Jugosllavisë, flamurit, stemës ose himnit të tyre, kryesive të tyre, kuvendeve ose këshillave ekzekutive, kryetarit të këshillit ekzekutiv në lidhje me performancën të zyrës së tyre..."

Kodi penal federal për Jugosllavinë mbronte gjithashtu presidentët e institucioneve federale, Ushtrinë Jugosllave dhe emblemat federale. Të dy ligjet serbe dhe federale jugosllave jepnin përjashtime të kufizuara për gazetarët. Rezultati ishte akuza e shumëfishtë kundër një larmie njerëzish që kundërshtonin politikat e qeverive serbe dhe jugosllave, duke përfshirë edhe një karikaturist serb, i cili kishte projektuar satirë politike.

Roli në Luftërat Jugosllave

Aktakuza e Hagës pretendon se, duke filluar nga viti 1987, Millosheviqi "miratoi një axhendë nacionaliste serbe" dhe "shfrytëzoi një valë në rritje të nacionalizmit serb për të forcuar sundimin e centralizuar në RSFJ". Prokurorët e Tribunalit të Hagës argumentuan se "paditë (Kroacia, Bosnja dhe Kosova) ishin të gjitha pjesë e një skeme, strategjie ose plani të përbashkët nga ana e të akuzuarit Millosheviq për të krijuar një Serbi të Madhe, një shtet të centralizuar serb që përfshin zonat e banuara nga serbët e Kroacia dhe Bosnja dhe e gjithë Kosova dhe se ky plan do të arrihej duke larguar me forcë joserbët nga zona të gjera gjeografike përmes kryerjes së krimeve të përmendura në aktakuza, megjithëse ngjarjet në Kosovë ishin të ndara nga ato në Kroaci dhe Bosnje. për më shumë se tre vjet, ato nuk ishin asgjë më shumë se një vazhdim i atij plani dhe ato mund të kuptoheshin plotësisht vetëm duke iu referuar asaj që kishte ndodhur në Kroaci dhe Bosnje”. Mbrojtësit e Millosheviqit pohojnë se Prokuroria nuk mund të nxirrte një urdhër të vetëm të lëshuar nga qeveria e tij për luftëtarët serbë në Kroaci apo Bosnje. Pranë përfundimit të çështjes së Prokurorisë, një analist i Prokurorisë pranoi nën marrje në pyetje se ky ishte me të vërtetë rasti. Theunens, megjithatë, nxitoi të theksojë, "fakti që ne nuk kemi urdhra nuk do të thotë se ato nuk ekzistojnë" për të cilën Millosheviqi u përgjigj: "Nuk ka, prandaj nuk e keni një".

Sjellja politike e Millosheviqit është analizuar si politikisht oportuniste në natyrë. Pretendimet se Millosheviqi ishte i motivuar kryesisht nga dëshira për pushtet janë mbështetur nga shumë njerëz që e kishin njohur ose kishin punuar për të. Disa besojnë se qëllimi i tij fillestar deri në shpërbërjen e Jugosllavisë ishte të merrte kontrollin e Jugosllavisë, me ambicien për t'u bërë lideri i saj i ardhshëm i madh, një "Tito i dytë". Sipas kësaj, Millosheviqi e shfrytëzoi nacionalizmin si mjet për të marrë pushtetin në Serbi, duke mos mbajtur ndonjë angazhim të veçantë ndaj tij. Gjatë njëzet e pesë viteve të para të karrierës së tij politike në qeverinë komuniste të Jugosllavisë, Millosheviqi ishte një nëpunës tipik civil që nuk dukej se kishte synime nacionaliste. Më vonë, ai u përpoq të paraqitej si një paqebërës në Luftërat Jugosllave dhe braktisi mbështetjen e nacionalizmit. Ai u kthye për të mbështetur nacionalizmin gjatë Luftës së Kosovës dhe u bëri thirrje ndjenjave anti-imperialiste. Përhapja e nacionalizmit të dhunshëm i është dhënë edhe indiferencës ndaj tij nga Millosheviqi.

Burimi i agjendës nacionaliste të Millosheviqit besohet se ka qenë i ndikuar nga politikat e zyrtarit të shquar komunist serb dhe ish-partizanit jugosllav Aleksandar Rankoviq, i cili dihej se promovonte interesat kombëtare serbe në Jugosllavi dhe veprimet më të ashpra të policisë kundër shqiptarëve etnikë në Kosovë. Ai mbështeti një Jugosllavi të centralizuar dhe kundërshtoi përpjekjet që promovonin decentralizimin që ai i konsideronte se ishin kundër interesave të unitetit serb. Rankoviqi vendosi masa të ashpra represive ndaj shqiptarëve të Kosovës duke u bazuar në akuzat se ata atje ishin simpatizantë të sundimit stalinist të Enver Hoxhës në Shqipëri. Në vitin 1956, në Prishtinë u mbajt një gjyq spektakolar, në të cilin shumë komunistë shqiptarë të Kosovës u dënuan si të infiltruar nga Shqipëria dhe u dënuan me burgim të gjatë. Rankoviq u përpoq të siguronte pozitën e serbëve në Kosovë dhe u dha atyre dominim në nomenklaturën e Kosovës. Nën ndikimin e Rankoviqit, Islami në Kosovë në këtë kohë u shtyp dhe si shqiptarët ashtu edhe myslimanët sllavë etnikisht u inkurajuan të deklaroheshin si turq dhe të emigronin në Turqi. Në të njëjtën kohë, serbët dhe malazezët dominonin qeverinë, forcat e sigurisë dhe punësimin industrial në Kosovë. Popullariteti i politikave nacionaliste të Rankoviqit në Serbi u bë i dukshëm gjatë funeralit të tij në Serbi në vitin 1983, ku morën pjesë një numër i madh njerëzish duke e konsideruar Rankoviqin një udhëheqës "kombëtar" serb. Kjo ngjarje besohet se ka ndikuar që Millosheviqi, i cili mori pjesë në funeralin e Rankoviqit, të njohë popullaritetin e agjendës së Rankoviqit. Kjo lidhje me trashëgiminë e Rankoviqit u njoh nga një numër jugosllavësh, të cilët i konsideronin politikat e Millosheviqit në pushtetin e tij në Serbi si "duke e rikthyer Rankoviqin".

Gjatë Revolucionit Anti-Burokratik, Millosheviqi u kërkoi serbëve dhe malazezëve të "dalin në rrugë" dhe përdori sloganin "Serbi e fortë, Jugosllavi e fortë" që tërhoqi mbështetje nga serbët dhe malazezët, por tëhuajsoi kombet e tjera jugosllave. Këtyre grupeve, axhenda e Millosheviqit u kujtoi atyre çështjet politike hegjemoniste serbe të Mbretërisë së Jugosllavisë dhe politikat e Rankoviqit. Millosheviqi i bëri thirrje pasionit nacionalist dhe populist duke folur për rëndësinë e Serbisë për botën dhe në një fjalim në Beograd më 19 nëntor 1988, ai foli për Serbinë se po përballet me beteja kundër armiqve të brendshëm dhe të jashtëm. Në Vojvodinë, një turmë e demonstruesve pro-Milosheviq që përfshinin 500 serbë të Kosovës dhe serbë lokalë demonstruan në kryeqytetin e provincës, duke akuzuar udhëheqjen në Vojvodinë për mbështetjen e separatizmit dhe për "tradhtarët". Në gusht të vitit 1988, në shumë vende në Serbi dhe Mal të Zi u mbajtën takime nga mbështetësit e Revolucionit Anti-Burokratik, me natyrë gjithnjë e më të dhunshme, me thirrje të tilla si "Na jepni armë!", "Duam armë!", "Gjatë". rroftë Serbia-vdekje shqiptarëve!", dhe "Mali i Zi është Serbi!" Në të njëjtin muaj, Millosheviqi filloi përpjekjet e dizajnuara për të destabilizuar qeveritë në Mal të Zi dhe Bosnje-Hercegovinë për ta lejuar atë të instalonte ndjekësit e tij në ato republika. Deri në vitin 1989, Millosheviqi dhe mbështetësit e tij kontrolluan Serbinë Qendrore së bashku me krahinat autonome të Kosovës dhe Vojvodinës, mbështetësit në udhëheqjen e Malit të Zi dhe agjentët e shërbimit serb të sigurisë po ndiqnin përpjekjet për të destabilizuar qeverinë në Bosnje dhe Hercegovinë. Qeveria e re e Malit të Zi e udhëhequr nga Momir Bullatoviq u pa nga disa si një satelit i Serbisë. Në vitin 1989, mediat serbe filluan të flasin për "rrezikimin e supozuar të serbëve të Bosnjë dhe Hercegovinës", pasi tensionet midis serbëve, boshnjakëve dhe kroatëve u rritën për mbështetjen e serbëve për Millosheviqin. Përpjekjet për përhapjen e kultit të personalitetit të Millosheviqit në Republikën e Maqedonisë filluan në vitin 1989 me prezantimin e parullave, grafiteve dhe këngëve që lavdëronin Millosheviqin. Për më tepër, Millosheviqi propozoi një ligj për rivendosjen e titujve të tokave të zotëruara nga serbët në periudhën ndërmjet dy luftërave, i cili në fakt siguroi një bazë ligjore për një numër të madh serbësh që të shpërngulen në Kosovë dhe Maqedoni për t'i rifituar ato toka. Duke filluar nga viti 1989, Millosheviqi u dha mbështetje serbëve kroatë të cilët garantonin krijimin e një krahine autonome për serbët kroatë, gjë që u kundërshtua nga autoritetet komuniste kroate. Në fund të viteve 1980, Millosheviqi lejoi që mobilizimi i organizatave nacionaliste serbe të kalonte pa pengesa nga veprimet e qeverisë serbe, me çetnikët që mbanin demonstrata dhe qeveria serbe që përqafoi Kishën Ortodokse Serbe dhe rivendosi legjitimitetin e saj në Serbi.

Kroacia dhe Sllovenia denoncuan veprimet e Millosheviqit dhe filluan të kërkonin që Jugosllavia të bëhej një shtet konfederal shumëpartiak. Millosheviqi pretendoi se ai kundërshtonte një sistem konfederal, por gjithashtu deklaroi se do të krijohej një sistem konfederal, ku kufijtë e jashtëm të Serbisë ishin një "çështje e hapur". Tensionet midis republikave u përshkallëzuan në krizë duke filluar nga viti 1988, me Slloveninë që akuzoi Serbinë për ndjekjen e stalinizmit, ndërsa Serbia akuzoi Slloveninë për tradhti. Serbët bojkotuan produktet sllovene dhe beogradasit filluan të heqin kursimet e tyre nga Banka Sllovene e Lubjanës. Sllovenia akuzoi Serbinë për persekutimin e shqiptarëve të Kosovës dhe deklaroi solidaritetin e saj me popullin shqiptar të Kosovës, ndërsa Millosheviqi nga ana e tij, akuzoi Slloveninë si "lackage" të Evropës Perëndimore. Në përgjigje të tensioneve në rritje, Kroacia shprehu mbështetje për Slloveninë, Bosnja dhe Hercegovina deklaroi neutralitetin e saj, ndërsa Mali i Zi mbështeti Serbinë. Sllovenia reformoi kushtetutën e saj në 1989 që shpalli të drejtën e Sllovenisë për shkëputje. Këto ndryshime nxitën akuza nga mediat serbe se ndryshimet ishin “destabilizuese”. Përgjigja e Serbisë ishte një plan për të mbajtur demonstrata në Lubjanë me 30.000 deri në 40.000 serbë për të informuar gjoja sllovenët për situatën në Kosovë, ndërsa dyshohej se ky ishte një veprim që synonte destabilizimin e qeverisë sllovene. Kroacia dhe Sllovenia i penguan protestuesit serbë të kalonin me tren në Slloveni. Serbia u përgjigj duke thyer lidhjet politike midis dy republikave dhe 329 biznese serbe prishën lidhjet me Slloveninë. Me këto ngjarje në vitin 1989, nacionalizmi u rrit si përgjigje së bashku me aktet e intolerancës, diskriminimit dhe dhunës etnike në rritje. Në atë vit, zyrtarët nga Bosnja dhe Hercegovina vunë re tensione në rritje midis boshnjakëve, kroatëve dhe serbëve; thashethemet aktive të përhapjes së incidenteve mes kroatëve dhe serbëve dhe argumentet e kroatëve dhe serbëve se boshnjakët nuk ishin një komb i vërtetë u përshkallëzuan.

Me rënien e Partisë Komuniste Jugosllave, zgjedhjet shumëpartiake u mbajtën në Serbi në vitin 1990, me një numër partish nacionaliste që konkurruan në axhendën e krijimit të Serbisë së Madhe pasi Jugosllavia u shpërbë. Nga viti 1990 e tutje, ndërsa serbët në Kroaci kërkuan autonomi dhe filluan të armatoseshin, gazeta shtetërore serbe Politika denoncoi qeverinë kroate të Franjo Tuxhman për gjoja "përpjekje për të rivendosur regjimin ustash të kohës së Luftës së Dytë Botërore" dhe për "kopjim Tito”, dhe u zotua se Beogradi do të mbështesë serbët e Kroacisë. Ushtria Popullore Jugosllave (JNA) filloi të sigurojë armë për serbët në Kroaci, ndërsa situata në Beograd u bë më intensive pasi serbët demonstruan jashtë parlamentit, duke thirrur "Duam armë" dhe "Le të shkojmë në Kroaci!".

Millosheviqi dhe anëtarë të tjerë të udhëheqjes serbe në vitet 1980 u përpoqën të fitonin mbështetje në mesin e nacionalistëve serbë duke bërë thirrje për revizionizëm të historisë së Jugosllavisë në Luftën e Dytë Botërore. Për ta bërë këtë, tradita e kohës së Titos për t'u fokusuar në grumbullimin e popullsisë së Jugosllavisë në kujtimin e viktimave totale të jugosllavëve në Luftën e Dytë Botërore nga duart e forcave të Boshtit u zëvendësua me fokusin e qeverisë së Millosheviqit në kujtimin e viktimave serbe të Luftës së Dytë Botërore. si viktima të ustashëve kroatë. Kjo tentativë për të fituar mbështetjen nacionaliste pati edhe efektin e rritjes së radikalizimit të nacionalizmit serb. Në fund të viteve 1980, teoritë e konspiracionit që shanin Kishën Katolike Romake filluan të përhapeshin gjerësisht dhe u mbështetën nga botuesit serbë. Kjo ishte e një rëndësie të veçantë pasi këto ishin sulme ndaj fesë kombëtare të kroatëve. Klima politike në Serbi dhe territoret serbe nxiti rritjen e ultranacionalizmit dhe krijoi konfrontime të tensionuara dhe, nganjëherë, të dhunshme ndërmjet vetë serbëve, veçanërisht midis serbëve nacionalistë dhe serbëve jo-nacionalistë. Serbët që kundërshtuan publikisht axhendën nacionaliste u raportuan se ishin ngacmuar, kërcënuar ose vrarë.

Mediat serbe gjatë epokës së Millosheviqit njiheshin se përkrahnin nacionalizmin dhe patriotizmin serb, ndërsa promovonin ksenofobinë ndaj etnive të tjera në Jugosllavi. Shqiptarët etnikë zakonisht karakterizoheshin në media si kundërrevolucionarë anti-jugosllavë, përdhunues dhe kërcënim për kombin serb. Gazeta shtetërore serbe Politika kishte një sërë titujsh ksenofobikë si në vitin 1991, duke thënë "Siptari [shqiptarët] po shikojnë dhe presin". Gazeta sulmoi edhe kroatët për zgjedhjen e Franjo Tuxhman si president, duke thënë se "udhëheqja kroate turpëron përsëri popullin kroat". Ajo u përpoq të pohonte se kroatët dhe shqiptarët etnikë po bashkëpunonin në një fushatë kundër qeverisë serbe gjatë protestave të vitit 1991 në Beograd kundër qeverisë së Millosheviqit, duke mohuar se serbët morën pjesë në protestë ndërsa pretendonin se "ishin shiptarët dhe kroatët ata që demonstruan". Kur shpërtheu lufta në Kroaci, Politika promovoi nacionalizmin serb, armiqësinë ndaj Kroacisë dhe dhunën, dhe më 2 prill 1991, titulli i gazetës ishte "Krajina vendos të bashkohet me Serbinë". Një nga shkrimet e gazetës ishte "Krajina që shpëton bashkimin serb". Më 5 qershor 1991, Politika ekpres botoi një artikull të titulluar "Serbët duhet të marrin armë". Më 25 qershor 1991 dhe 3 korrik 1991, Politika filloi të promovojë hapur ndarjen e Kroacisë, duke thënë "Ne nuk mund të pranojmë që Kroacia t'i mbajë këta kufij", "Krajina në të njëjtin shtet me Serbinë, Malin e Zi dhe Bosnje-Hercegovinën" dhe citohej dukshëm Jovan Marjanoviq i Lëvizjes për Ripërtëritjen Serbe, i cili tha "Ushtria [jugosllave] duhet të hyjë në Kroaci dhe të pushtojë linjën Benkovac-Karlovac-Pakrac-Baranja", e cila në thelb do të kishte pushtuar pothuajse të gjithë Kroacinë dhe të gjitha territoret në Kroaci që ishin pretenduar nga promotorët nacionalistë të Serbisë së Madhe.

Për të nxitur frikën dhe zemërimin mes serbëve ndaj Kroacisë, më 25 qershor 1991, Politika u kujtoi serbëve mizoritë e ustashëve fashistë kroatë kundër serbëve gjatë Luftës së Dytë Botërore duke thënë "Jasenovac [një kamp përqendrimi ustash në Luftën e Dytë Botërore] nuk duhet të jetë të harruara”. Sipas Borisav Joviq, i cili më parë ishte një aleat i ngushtë i Millosheviqit, Millosheviqi ushtroi censurë mediatike dhe mbajti ndikim të fortë personal mbi organet e mediave shtetërore të Serbisë, duke "emëruar personalisht kryeredaktorë të gazetave dhe programeve të lajmeve..." media shtetërore serbe gjatë luftërat shfaqën reportazhe të diskutueshme që turpëruan fraksionet e tjera etnike. Në një program të tillë, një serbe kroate denoncoi "politikën e vjetër komuniste" në Kroaci, duke pretenduar se sipas saj "shumica e serbëve do të asimiloheshin pas dhjetë vjetësh", ndërsa një tjetër e intervistuar deklaroi "Aty ku gjaku serb u derdh nga thika ustashane, aty do të jenë kufijtë tanë”. Raporte të ndryshme të televizionit shtetëror serb shfaqën një folës të ftuar, Jovan Rashkoviq, i cili pretendonte se populli kroat kishte një "natyrë gjenocidale". Këto përshkrime të përsëritura negative mediatike të fraksioneve etnike kundërshtare, thuhet se kanë qenë shembuj të mediave shtetërore të Millosheviqit që promovojnë nxitjen e frikës dhe përdorin ndjenjat ksenofobike nacionaliste për të tërhequr serbët për të mbështetur luftërat. Drejtori i Radio Televizionit të Serbisë gjatë epokës së Millosheviqit, Dushan Miteviq, që atëherë ka pranuar në një dokumentar të PBS "gjërat që ndodhën në televizionin shtetëror, luftënxitës, gjëra që mund t'i pranojmë tani: informacione të rreme, raportime të njëanshme. Kjo erdhi drejtpërdrejt nga Millosheviqi tek kreu i TV.

Millosheviqi nuk ishte i interesuar të ruante Slloveninë brenda federatës jugosllave, pasi Sllovenia kishte shumë pak serbë që jetonin brenda saj dhe Millosheviqi sugjeroi një marrëveshje politike me presidentin slloven Kuçan, Serbia do të njihte të drejtën e vetëvendosjes së kombit slloven për pavarësi nëse Sllovenia në kthesa i njohu kombit serb të drejtën e vetëvendosjes për të qëndruar i bashkuar me Serbinë. Një marrëveshje e tillë do të kishte krijuar një precedent për serbët në Bosnje dhe Kroaci që të mbeten në një shtet me Serbinë. Aleati i Millosheviqit në qeverinë federale jugosllave, Borisav Joviq deklaroi "E thashë troç. Ne nuk donim një luftë me Slloveninë. Serbinë Nuk kishte pretendime territoriale atje. Ishte një republikë etnikisht e pastër - pa serb. Ne nuk mund të na interesonte më pak nëse ata do të largoheshin nga Jugosllavia ... do të kishim qenë tepër të shtrirë. Me Slloveninë jashtë rrugës, ne mund t'u diktojmë kushte kroatëve ."

Millosheviqi e refuzoi pavarësinë e Kroacisë në vitin 1991, madje edhe pas formimit të Republikës Federale të Jugosllavisë (RFJ), as ajo fillimisht nuk e njohu pavarësinë e Kroacisë. Planet e Millosheviqit për të ndarë territorin nga Kroacia te serbët vendas kishin filluar në qershor të vitit 1990, sipas ditarit të Borisav Joviq. Qeveria serbe, së bashku me një grup anëtarësh pro-Milosheviq të ushtrisë jugosllave dhe shtabit të saj të përgjithshëm, miratuan fshehurazi planin RAM ose "kornizë" që përfshinte ndarjen e Kroacisë dhe Bosnjës për t'u dhënë një sasi të madhe territori serbëve vendas që do të mbeten të bashkuar me Serbinë, në fakt Serbi e Madhe. Armatimi dhe pajisjet ushtarake u vendosën në pozicione strategjike në të gjithë Kroacinë dhe Bosnjën për t'u përdorur nga serbët dhe serbët lokalë u trajnuan si policë dhe ushtarë paraushtarakë në përgatitje për luftë. Millosheviqi ishte më pak i interesuar në aneksimin e republikës separatiste serbe të Krajinës. Sipas dëshmisë së ish-presidentit të Krajinës, Milan Babiq, Millosheviqi kishte braktisur planet për të pasur "të gjithë serbët në një shtet" deri në mars 1991 kur u takua me presidentin kroat Franjo Tuxhman dhe diskutoi ndarjen e Bosnjës. Babiq mori pjesë në takim dhe vuri në dukje se Millosheviq deklaroi se "Tuđman ka nevojë për Bihać" - një qytet në Bosnje që u nda nga Krajina Serbe nga territori i kontrolluar nga qeveria kroate në Kroaci; dhe më pas shtoi "Ai ka nevojë për një rrugë midis Benkovacit dhe Drnishit gjithashtu" që do të përfshinte rrugën që kalonte nëpër territorin e pretenduar nga Krajina.

Pas ndarjes së republikës jugosllave të Maqedonisë në vitin 1991, qeveria jugosllave e shpalli Maqedoninë një "komb artificial" dhe ajo bëri aleancë me Greqinë kundër vendit, madje duke sugjeruar një ndarje të Republikës së Maqedonisë midis Jugosllavisë dhe Greqisë. Intervistat e mëvonshme me zyrtarë qeveritarë të përfshirë në këto afera kanë zbuluar se Millosheviqi kishte planifikuar të arrestonte lidershipin politik të Republikës së Maqedonisë dhe ta zëvendësonte atë me politikanë besnikë ndaj tij. Millosheviqi kërkoi vetëvendosjen e serbëve në Republikën e Maqedonisë dhe nuk e njohu pavarësinë e Republikës së Maqedonisë deri në vitin 1996.

Pavarësisht hidhërimit ndaj kombit maqedonas, vendasit e të cilit hodhën poshtë pohimet jugosllave të përkatësisë etnike serbe, RF Jugosllavia do ta njihte Republikën e Maqedonisë në vitin 1996. Megjithatë, katër vjet para këtij momenti historik, trupat jugosllave dhe mbetjet e qeverisë qendrore të Beogradit ishin larguar paqësisht dhe vullnetarisht nga Maqedonia - territori.

Millosheviqi denoncoi shpalljen e pavarësisë së Bosnjë-Hercegovinës nga Jugosllavia në vitin 1992 dhe tha se "Bosnja dhe Hercegovina u shpall ilegalisht si një shtet i pavarur dhe u njoh. Ajo njohje ishte si kur Perandori romak Kaligula emëroi kalin e tij si Senator: ata e njohën Një shtet që nuk ka ekzistuar kurrë më parë. Serbët atje thanë: "Ne duam të qëndrojmë brenda Jugosllavisë. Ne nuk duam të jemi qytetarë të dorës së dytë". Dhe pastaj konfliktet filluan nga myslimanët, pa dyshim. Dhe serbët në mbrojtjen e tyre ishin gjithmonë luftëtarë më të mirë, pa dyshim. Dhe ata arritën rezultate, pa dyshim, por ju lutem, ne po insistuam për paqen. Bashkësia ndërkombëtare dha para kohe njohjen fillimisht të Sllovenisë dhe më pas të Kroacisë dhe mbështeti pavarësinë e Bosnjë-Hercegovinës në baza krejtësisht të parregullta”. Një bisedë telefonike ndërmjet Millosheviqit dhe liderit serb të Bosnjës Radovan Karaxhiq në shtator 1991, ku flitej për perspektivat e luftës në Bosnje dhe Hercegovinë, u përgjua nga inteligjenca jugosllave, e cila ia raportoi transkriptin kryeministrit jugosllav Ante Markoviq, i cili e publikoi transkriptin në publik për ta diskredituar Millosheviq. Transkripti përfshinte që Millosheviqi urdhëroi Karaxhiqin të "Shkoni në Uzelac [komandant i APJ-së në Bosnjën veriore], ai do t'ju tregojë gjithçka. Nëse keni ndonjë problem, më telefononi", dhe tha "Për sa kohë që ka ushtri, askush nuk mund ta prekë ne... Mos u shqetësoni për Hercegovinën. Momir [Bulatović, udhëheqës malazez] u tha njerëzve të tij: "Kushdo që nuk është gati të vdesë në Bosnje, të bëjë pesë hapa përpara." Askush nuk e bëri këtë”. Biseda zbuloi se Millosheviqi kontrollonte strategjinë ushtarake për luftën në Bosnje dhe se Mali i Zi ishte nën kontrollin e tij.

Vojisllav Sheshel, lider i Partisë Radikale Serbe dhe një udhëheqës paraushtarak serb gjatë luftërave jugosllave, pohoi se Millosheviqi ishte i përfshirë drejtpërdrejt në mbështetjen e paraushtarakëve të tij dhe forcave serbe të kontrolluara gjatë luftërave: "Milosheviqi organizoi gjithçka. Ne mblodhëm vullnetarët dhe ai na dha një kazermë speciale, Bubanj Potok, të gjitha uniformat tona, armët, teknologjinë ushtarake dhe autobusët, të gjitha njësitë tona ishin gjithmonë nën komandën e ushtrisë së Krajinës [ushtrisë serbe] ose ushtrisë [boshnjake] të Republikës Srpska ose JNA. Sigurisht që nuk kam besoj se ka firmosur dicka, keto kane qene urdhera verbale. Asnje nga bisedat tona nuk eshte regjistruar dhe une nuk kam marre asnje leter dhe laps kur kam biseduar me te. Personat e tij kryesor kane qene komandantet. Asgje nuk mund te ndodhe nga pala serbe pa urdhrin e Millosheviqit apo dijenine e tij ."

Megjithëse urdhrat e drejtpërdrejta për kryerjen e mizorive nga Millosheviqi nuk janë zbuluar kurrë, ai bëri pak ose aspak përpjekje për të ndëshkuar njerëzit që konsideroheshin përgjegjës për mizori të tilla, duke përfshirë Ratko Mlladiqin, i cili, pasi u akuzua se lejoi kryerjen e mizorive kundër kroatëve në Vukovar, u dërgua për të udhëhequr. Ushtria e Republika Srpska, në cilësinë e së cilës Mlladiq u akuzua për urdhërimin e mizorive, duke përfshirë vrasjen e mijëra burrave dhe djemve boshnjakë në Srebrenicë. Edhe pas publikimit të raporteve të Srebrenicës, Millosheviqi refuzoi të pranonte se Mlladiqi ishte përgjegjës për krimet për të cilat akuzohej. Wesley Clark, i cili ishte anëtar i ekipit amerikan që ndihmoi në negocimin e marrëveshjes së paqes të vitit 1995 që i dha fund Luftës në Bosnje, pohoi në dëshminë e tij gjatë gjyqit të Millosheviqit se Millosheviqi kishte njohuri paraprake për Masakrën e Srebrenicës dhe dinte për planet e Mlladiçit. Gjatë negociatave, Clark e kishte pyetur Millosheviqin: 'Z. President, ju thoni se keni kaq shumë ndikim mbi serbët e Bosnjës, por si ndodh atëherë, nëse keni një ndikim të tillë, që e lejuat gjeneralin Mlladiç të vriste të gjithë ata njerëz në Srebrenicë?' Me Millosheviqin duke u përgjigjur: 'Epo, gjeneral Clark.. Unë e paralajmërova Mlladiqin të mos e bënte këtë, por ai nuk më dëgjoi'”.

Pas rritjes së nacionalizmit dhe tensioneve politike pas ardhjes në pushtet të Sllobodan Millosheviqit, si dhe shpërthimit të Luftërave Jugosllave, në Serbi u zhvilluan lëvizje të shumta kundër luftës. Protestat kundër luftës në Beograd u mbajtën kryesisht për shkak të opozitës, Betejës së Vukovarit, Rrethimit të Dubrovnikut dhe Rrethimit të Sarajevës, ndërsa protestuesit kërkuan referendumin për shpalljen e luftës dhe ndërprerjen e rekrutimit ushtarak. Vlerësohet se midis 50.000 dhe 200.000 njerëz dezertuan nga Ushtria Popullore Jugosllave e kontrolluar nga Millosheviqi gjatë luftërave, ndërsa midis 100.000 dhe 150.000 njerëz emigruan nga Serbia duke refuzuar të marrin pjesë në luftë. Sipas profesorit Renaud De la Brosse, ligjërues i lartë në Universitetin e Reims dhe dëshmitar i thirrur nga ICTY, është e habitshme se sa e madhe ishte rezistenca ndaj propagandës së Millosheviqit në mesin e serbëve, duke pasur parasysh këtë dhe mungesën e aksesit në lajmet alternative. Shkencëtarët politikë Orli Fridman përshkroi se nuk i është kushtuar vëmendje e mjaftueshme aktivizmit kundër luftës në mesin e studiuesve që studiojnë shpërbërjen e Jugosllavisë dhe luftërat, si dhe se mediat e pavarura dhe grupet kundër luftës nga Serbia nuk tërhoqën vëmendjen ndërkombëtare.

Pikëpamjet Personale

Një numër i madh i intervistave të Slobodan Millosheviqit janë mbledhur në internet nga mbështetësit e tij. Millosheviqi argumentoi se Kushtetuta Jugosllave u jepte vetëvendosje kombeve konstituive, jo republikave dhe serbët ishin komb konstituiv si në Republikën Socialiste të Kroacisë ashtu edhe në Republikën Socialiste të Bosnje-Hercegovinës. Mbi këtë bazë, ai deklaroi se serbët e Kroacisë dhe më vonë serbët e Bosnjës nuk duhej t'i nënshtroheshin shpalljeve të pavarësisë nga republikat jugosllave të Kroacisë dhe Bosnjë e Hercegovinës.

Millosheviqi mohoi se Serbia ishte në luftë, edhe pse përfshirja ushtarake e Serbisë ishte e dukshme gjatë luftërave në Slloveni, Kroaci dhe Bosnje në veçanti. përmes mbështetjes për serbët në Kroaci dhe Bosnje në disa pika. Të tjerë, duke përfshirë ish anëtarët e kabinetit të tij, si Borisav Joviq, kanë pranuar se Millosheviq, megjithëse nuk ishte kreu i shtetit të Jugosllavisë në fillim të viteve 1990, në fakt luajti një rol kyç në çështjet ushtarake të marra në Slloveni, Kroaci dhe Bosnje. Kjo përfshinte një skemë të diskutuar dhe hartuar nga Joviqi dhe Millosheviqi që transferoi çdo njësi serbe të Bosnjës nga ushtria jugosllave (JNA) në ushtrinë e sapoformuar serbe të Bosnjës pas ndarjes së Bosnjës nga Jugosllavia, që nënkuptonte se Jugosllavia nuk mund të kritikohej për pushtimin e pjesëve të Bosnja pasi zyrtarisht ishte një luftë civile, megjithëse Joviq pranoi se Ushtria Serbe e Bosnjës financohej plotësisht nga Beogradi, sepse buxheti ushtarak serb i Bosnjës ishte shumë i vogël për të mbështetur një ushtri të tillë.

Millosheviqi e kaloi pjesën më të madhe të viteve 1988 dhe 1989 duke e fokusuar politikën e tij në "problemin e Kosovës". Në Kosovë, për t'u dukur jo kontradiktore, Millosheviqi pretendoi se ai mbështeste të drejtën e shqiptarëve për "vetëvendosje", por jo për pavarësi, pasi ai pretendonte se Kosova ishte një pjesë thelbësore e Serbisë për shkak të historisë së saj dhe kishave të saj të shumta. dhe relike kulturore. Ai gjithashtu pohoi se UÇK-ja ishte një organizatë neo-naziste që kërkonte një Kosovë etnikisht të pastër dhe ai argumentoi se pavarësia do ta dorëzonte Kosovën në duart e tyre.

Millosheviqi mohoi se ai kishte dhënë urdhër për masakrimin e shqiptarëve në vitin 1998. Ai pohoi se vdekjet ishin ngjarje sporadike të kufizuara në zonat rurale të Kosovës Perëndimore të kryera nga paraushtarakët dhe nga rebelët në forcat e armatosura. Ata nga ushtria apo policia serbe që ishin të përfshirë ishin të gjithë, pohoi ai, të arrestuar dhe shumë prej tyre u dënuan me burgim të gjatë.

Ish-ambasadori i Shteteve të Bashkuara në Jugosllavi Warren Zimmermann, gjatë bisedave të tij me Millosheviqin, pohoi se ai nuk ishte një nacionalist i vërtetë, por një oportunist politik. Zimmerman ka pohuar se ndryshe nga politikanët e tjerë me të cilët ai pati diskutime gjatë rënies së Jugosllavisë, si Franjo Tuxhman dhe Radovan Karaxhiq, Millosheviqi nuk theksoi ndonjë urrejtje ndaj grupeve etnike dhe në vend të kësaj theksoi se Serbia do të vazhdonte të ishte një republikë multietnike në Jugosllavia. Zimmerman ka pohuar se Millosheviqi përdori në mënyrë oportuniste nacionalizmin për ta lejuar atë të ngrihej në pushtet në krijimin komunist në Serbi, ndërsa komunizmi në Evropën Lindore u bë gjithnjë e më i papëlqyeshëm dhe vazhdoi të mbrojë një axhendë nacionaliste për të mbështetur qeverinë e tij. Megjithatë, në një rast tjetër, Millosheviqi i zbuloi Zimmermanit qëndrimin e tij negativ ndaj shqiptarëve etnikë që kishin kërkuar autonomi, dhe në vitet 1990, pavarësinë nga Serbia dhe Jugosllavia. Millosheviqi i tha Zimmermanit me shaka se shqiptarët e Kosovës ishin minoriteti më i përkëdhelur në Evropë. Millosheviqi dihej gjithashtu se fliste në mënyrë nënçmuese për sllovenët, kur ai në një bisedë me një intervistues se çfarë mendonte për vendimin e delegacionit slloven për t'u larguar nga Lidhja e Komunistëve të Jugosllavisë, Millosheviqi bëri një shaka nënçmuese, duke thirrur delegacionin e Lidhjes Sllovene të Komunistëve, " ata sllovenët dorështrënguar”. Zimmerman më vonë raportoi se pozicionet dhe sjelljet e pazakonta dhe kontradiktore të Millosheviqit ishin pothuajse skizofrenike në natyrë, pasi ndonjëherë Millosheviqi sillej në një mënyrë arrogante, kokëfortë, autoritare dhe agresive ndaj të tjerëve, të cilët mbështesnin me vendosmëri nacionalizmin serb kundër të gjithë kundërshtarëve, ndërsa në raste të tjera ai do të ishte i sjellshëm, pajtues dhe i etur dhe i gatshëm për të gjetur zgjidhje të moderuara dhe paqësore për krizën në Jugosllavi. Zimmerman, megjithatë, ka arritur në përfundimin se Millosheviqi vazhdimisht demonstronte se ai e shihte kryesisht Jugosllavinë si një shtet për sigurimin e unitetit të serbëve dhe bëri nuk kanë shumë interes për ruajtjen e unitetit të Jugosllavisë jashtë fushave të interesave kombëtare serbe.

Personaliteti i Millosheviqit, sipas të tjerëve, tregonte një natyrë të ngjashme të dyanshme siç ka pretenduar ambasadori i SHBA Zimmerman. Në daljet publike ai do të shfaqej i fortë, i sigurt, i guximshëm dhe serioz, ndërsa në privat thuhet se Millosheviqi ishte shumë i qetë dhe sipas ish-drejtorit të Politikës, Haxhi Dragan Antiqit, Millosheviqi shpesh interesohej për çështje jopolitike, gjëra të tilla si strips komik dhe karikaturat e Disney-t dhe admirova muzikën e Frank Sinatra. Millosheviqi lejoi vetëm një rreth të ngushtë të ngushtë të miqve personalë që ta vizitonin, ndërsa të tjerë, duke përfshirë ish-ministrin e Informacionit të Serbisë gjatë epokës së Millosheviqit, Aleksandar Tijaniq, kanë thënë se privatisht Millosheviqi demonstroi elemente paranojë për shumë njerëz jashtë rrethit të tij të brendshëm, si p.sh. duke kërkuar që Tijaniqi të hiqte baterinë nga celulari i tij në çdo rast që Tijaniq e takonte. Millosheviqi gjithashtu refuzoi të mbante shënime për bisedimet për çështje të rëndësishme dhe do të takohej vetëm me aleatët e tij më të besuar, të cilëve ai thjesht u dha udhëzime dhe udhëzime pa u përfshirë në diskutime thelbësore.

Vrasjet e Kundërshtarëve Politikë

Në verën e vitit 2000, ish-presidenti serb Ivan Stamboliq u rrëmbye; trupi i tij u gjet në vitin 2003 dhe Millosheviqi u akuzua për urdhërimin e vrasjes së tij. Në vitin 2005, disa anëtarë të policisë sekrete serbe dhe bandave kriminale u dënuan në Beograd për një numër vrasjesh, përfshirë atë të Stamboliqit. Këta ishin të njëjtët persona që arrestuan Millosheviqin në prill të vitit 2001. Në qershor 2006, Gjykata Supreme e Serbisë vendosi se Millosheviqi kishte urdhëruar vrasjen e Stamboliqit, duke pranuar vendimin e mëparshëm të Gjykatës Speciale për Krimin e Organizuar në Beograd, i cili synonte Millosheviqin si nxitësi kryesor i vrasjeve të motivuara politikisht në vitet 1990. Avokatët e Millosheviqit thanë se vendimi i Gjykatës kishte pak vlerë, sepse ai kurrë nuk u akuzua zyrtarisht ose nuk iu dha mundësia të mbrohej kundër akuzave. Për më tepër, shumica e këtyre vrasjeve ishin të zyrtarëve qeveritarë, si zyrtari i lartë i policisë Radovan Stojiçiq, ministri i Mbrojtjes Pavle Bulatoviq dhe drejtoresha e JAT-it, Zhika Petroviq.

Rënia

Më 4 shkurt 1997, Millosheviqi njohu fitoret e opozitës në disa zgjedhje lokale, pas protestave masive që zgjatën 96 ditë. I kufizuar me Kushtetutë në dy mandate si President i Serbisë, më 23 korrik 1997, Millosheviq mori presidencën e Federatës, megjithëse ishte kuptuar se ai kishte mbajtur pushtetin e vërtetë për disa kohë më parë.

Kundërveprimet policore dhe ushtarake serbe kundër Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës separatiste pro-shqiptare në provincën autonome të Serbisë më parë të Kosovës kulmuan me përshkallëzimin e konfliktit të armatosur në vitin 1998 dhe sulmet ajrore të NATO-s kundër Jugosllavisë midis marsit dhe qershorit 1999, duke përfunduar me tërheqjen e plotë të forcave të sigurisë jugosllave. nga provinca dhe vendosja e forcave ndërkombëtare civile dhe të sigurisë. Millosheviqi u padit më 24 maj 1999 për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit të kryera në Kosovë, dhe ai ishte në gjyq, deri në vdekjen e tij, në Gjykatën Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY). Ai pohoi se gjykimi ishte i paligjshëm, pasi ishte krijuar në kundërshtim me Kartën e OKB-së.

Ironikisht, Millosheviqi e humbi pushtetin duke humbur në zgjedhjet që i kishte caktuar para kohe (d.m.th., para përfundimit të mandatit të tij) dhe se ai as që kishte nevojë të fitonte për të ruajtur pushtetin, i cili ishte i përqendruar në parlamentet që partia e tij dhe bashkëpunëtorët e saj të kontrolluar. Në garën presidenciale me pesë anëtarë të mbajtur më 24 shtator 2000, Millosheviq u mund në raundin e parë nga lideri i opozitës Vojsllav Koshtunica, i cili fitoi pak më shumë se 50% të votave. Millosheviqi fillimisht refuzoi të pranonte, duke pretenduar se askush nuk kishte fituar shumicën. Kushtetuta jugosllave kërkonte një balotazh midis dy kandidatëve kryesorë në rast se asnjë kandidat nuk fitonte më shumë se 50% të votave. Rezultatet zyrtare e vendosin Koshtunicën përpara Millosheviqit, por nën 50 për qind. CeSID e financuar ndërkombëtarisht pretendoi të kundërtën, megjithëse historia e saj ndryshoi gjatë dy javëve midis 24 shtatorit dhe 5 tetorit. Millosheviqi u detyrua ta pranonte këtë kur komandantët e Ushtrisë Jugosllave që ai priste ta mbështesnin kishin treguar se në këtë rast ata nuk do ta lejonin, dhe do të lejonin përmbysjen me dhunë të qeverisë serbe, humbjen e pranuar publikisht. Koshtunica më në fund mori detyrën si presidente jugosllave më 7 tetor pas njoftimit të Millosheviqit.

Millosheviqi u arrestua nga autoritetet jugosllave më 1 prill 2001, pas një përplasjeje të armatosur 36-orëshe midis policisë dhe truprojave të Millosheviqit në vilën e tij në Beograd. Edhe pse nuk u ngritën asnjë akuzë zyrtare, Millosheviqi dyshohej për shpërdorim të pushtetit dhe korrupsion.

Pas arrestimit të tij, Shtetet e Bashkuara i bënë presion qeverisë jugosllave që ta ekstradonte Millosheviqin në ICTY ose të humbiste ndihmën financiare nga FMN dhe Banka Botërore. Presidenti Koshtunica kundërshtoi ekstradimin e Millosheviqit, duke argumentuar se kjo do të shkelte kushtetutën jugosllave. Kryeministri Zoran Gjingjiq thirri një mbledhje qeveritare për të nxjerrë një dekret për ekstradim. Avokatët e Millosheviqit apeluan procesin e ekstradimit në Gjykatën Kushtetuese Jugosllave. Gjykata kërkoi dy javë për të shqyrtuar ankesën. Duke injoruar kundërshtimet e presidentit dhe të gjykatës kushtetuese, Gjingjiq urdhëroi ekstradimin e Millosheviqit në ICTY. Më 28 qershor, Millosheviq u dërgua me helikopter nga Beogradi në një bazë ajrore amerikane në Tuzlla, Bosnje dhe Hercegovinë dhe nga ku u dërgua më pas në Hagë, Holandë.

Ekstradimi shkaktoi trazira politike në Jugosllavi. Presidenti Koshtunica e denoncoi ekstradimin si të paligjshëm dhe antikushtetues, ndërsa një parti e vogël në qeverinë e koalicionit Gjinxhiç u largua në protestë. Avokati i Millosheviqit, Toma Fila tha se ekstradimi shkel ndalimin kushtetues jugosllav për ekstradim. Gjinxhiq tha se do të kishte pasoja negative nëse qeveria nuk bashkëpunonte. Për më tepër, qeveria argumentoi se dërgimi i Millosheviqit në ICTY nuk ishte ekstradim pasi ai është një institucion i OKB-së dhe jo një vend i huaj. Pas ekstradimit, një grup donatorësh premtuan rreth 1 miliard dollarë ndihmë financiare për Jugosllavinë.

Marrëdhëniet me Vendet e Tjera

Rusia

Historikisht, Rusia dhe Serbia kanë pasur marrëdhënie shumë të ngushta, duke ndarë një prejardhje të përbashkët sllave dhe besim të krishterë ortodoks. Rusia mbahet mend nga shumica e serbëve për ndihmën që i dha Serbisë gjatë kryengritjes dhe luftës për pavarësi nga Perandoria Osmane në shekullin e 19-të. Gjatë sundimit të Millosheviqit, Rusia ndoqi politika që në përgjithësi mbështetën politikat e tij. Gjatë konfliktit të Kosovës në vitin 1999, disa vëzhgues sugjeruan mundësinë që Rusia të vendoste trupa në mbështetje të Serbisë. Rusia i ka ofruar azil politik gruas dhe fëmijëve të Millosheviqit.

Kina

Milosheviq vizitoi për herë të parë Kinën në fillim të viteve 1980 kur ishte drejtor i Beobank. Ai vizitoi përsëri Kinën në vitin 1997, pas një ftese të presidentit kinez Xhiang Zemin. Millosheviqi shpesh njihej gjerësisht në Kinë me pseudonimin "Lao Mi", një formë e shkurtuar e pseudonimit joformal të stilit kinez "Milošević i vjetër"; mes mediave të drejtuara nga shteti në Kinë, Millosheviq shpesh quhej "Shoku Millosheviç". Shumë burime thonë se qeveria kineze pohoi mbështetjen e fortë të Millosheviqit gjatë presidencës së tij deri në dorëzimin e tij, dhe ishte një nga vendet e pakta që e mbështetën atë dhe qeverinë jugosllave, në një kohë kur shumica e vendeve perëndimore ishin ashpër kritike ndaj qeverisë së Millosheviqit. New York Times thekson se Republika Popullore e Kinës ishte "një nga mbështetësit më të vendosur të z. Millosheviç" gjatë konfliktit në Kosovë. Kina kundërshtoi me zë të lartë ndërhyrjen e armatosur të NATO-s në Kosovë gjatë gjithë fushatës. Udhëheqësit parlamentar kinez Li Peng iu dorëzua nga Millosheviqi medaljen më të lartë të Jugosllavisë (Ylli i Madh) në Beograd në vitin 2000. Marko Millosheviq, djali i Millosheviqit të rrëzuar, u largua nga Kina më 9 tetor 2000. Marko Millosheviq mund të ketë tentuar të udhëtojë në Kinë për shkak të 100 milionë paundëve që dyshohet se janë pastruar në bankat kineze nga familja Millosheviq.

New York Times vuri në dukje se Millosheviqi, dhe veçanërisht gruaja e tij Markoviq, e kishin parë "prej kohësh Pekinin dhe partinë e tij komuniste" si aleatë dhe "lloji i shokëve ideologjikë" që mungonin në Evropën Lindore pas rënies së komunizmit në vitet 1990. Pas aktakuzës së Millosheviqit, deklaratat publike të Kinës u zhvendosën drejt theksimit të marrëdhënieve jugosllavo-kineze në vend që të fokusoheshin në mbështetjen e saj për Millosheviqin, ndërsa pas zgjedhjes së Vojislav Koshtunicës si president jugosllav, Ministria e Jashtme kineze deklaroi zyrtarisht se "Kina respekton zgjedhjen e popullit jugosllav. "

Gjyqi në Hagë

Millosheviqi u padit në maj të vitit 1999, gjatë Luftës së Kosovës, nga Gjykata Penale Ndërkombëtare e OKB-së për ish-Jugosllavinë për krime kundër njerëzimit në Kosovë. Një vit e gjysmë më vonë u shtuan akuzat për shkelje të ligjeve apo zakoneve të luftës, shkelje të rënda të Konventave të Gjenevës në Kroaci dhe Bosnje dhe gjenocid në Bosnje.

Shkrimtari Edward S. Herman ishte kritik për kohën dhe natyrën e perceptuar politike të këtyre akuzave, duke argumentuar se lideri i një kombi sovran po akuzohej ndërkohë që ai komb po sulmohej nga NATO, në mënyrë që të jepte justifikim për sulmet e përmendura. Ai më tej argumentoi se natyra e dobët e çështjes u forcua duke shtuar akuza nga Lufta e Bosnjës dhe Kroacisë, e cila përfundoi vite më parë dhe Millosheviqi ishte përpjekur t'i jepte fund.

Akuzat për të cilat Millosheviqi u padit ishin: gjenocid; bashkëpunimi në gjenocid; deportim; vrasje; persekutimet mbi baza politike, racore ose fetare; akte çnjerëzore/transferim me forcë; shfarosje; burgim; tortura; vrasja me dashje; mbyllje e paligjshme; duke shkaktuar me dashje vuajtje të mëdha; dëbimi ose transferimi i paligjshëm; shkatërrimi dhe përvetësimi i gjerë i pronës, i pajustifikuar nga nevoja ushtarake dhe i kryer në mënyrë të paligjshme dhe të paarsyeshme; trajtim mizor; plaçkitja e pronës publike ose private; sulmet ndaj civilëve; shkatërrimi ose dëmtimi i qëllimshëm i monumenteve historike dhe institucioneve kushtuar arsimit ose fesë; sulme të paligjshme ndaj objekteve civile. Aktakuza e ICTY thotë se Millosheviqi ishte përgjegjës për dëbimin me forcë të 800,000 shqiptarëve etnikë nga Kosova, dhe vrasjen e qindra shqiptarëve të Kosovës dhe qindra joserbëve në Kroaci dhe Bosnje.

Pas transferimit të Millosheviqit, akuzat fillestare për krime lufte në Kosovë u përmirësuan duke shtuar akuzat për gjenocid në Bosnje dhe krime lufte në Kroaci. Më 30 janar 2002, Millosheviqi akuzoi gjykatën e krimeve të luftës për një "sulm të keq dhe armiqësor" kundër tij. Gjyqi filloi në Hagë më 12 shkurt 2002, me Millosheviqin duke u mbrojtur.

Prokurorisë iu deshën dy vjet për të paraqitur çështjen e saj në pjesën e parë të gjykimit, ku mbuloi luftërat në Kroaci, Bosnje dhe Kosovë. Gjatë gjithë periudhës dyvjeçare, gjykimi po ndiqej nga afër nga publiku i ish-republikave të përfshira jugosllave, pasi ai mbuloi ngjarje të ndryshme të rëndësishme nga lufta dhe përfshinte disa dëshmitarë të profilit të lartë.

Millosheviqi vdiq para se të përfundonte gjyqi. Megjithatë, në katër aktgjykime të veçanta, ai u zbulua se ishte pjesë e një ndërmarrjeje të përbashkët kriminale, e cila përdorte krime për të larguar kroatët, boshnjakët dhe shqiptarët nga pjesë të mëdha të Kroacisë, Bosnjë-Hercegovinës dhe Kosovës. Në vitin 2007, në vendimet e saj kundër presidentit të SAO Krajina, Millan Martiq, ICTY përfundoi:

Midis 1991 dhe 1995, Martić mbajti postet e ministrit të brendshëm, ministrit të mbrojtjes dhe presidentit të "Rajonit Autonom Serb të Krajinës" të vetëshpallur (SAO Krajina), i cili më vonë u quajt "Republika e Krajinës Serbe" (RSK). Ai u zbulua se kishte marrë pjesë gjatë kësaj periudhe në një sipërmarrje të përbashkët kriminale që përfshinte Slobodan Millosheviqin, qëllimi i të cilit ishte krijimi i një shteti të bashkuar serb përmes kryerjes së një fushate të gjerë dhe sistematike të krimeve kundër jo-serbëve që banonin në zonat e Kroacisë dhe Bosnjë-Hercegovinës. parashikohet të bëhet pjesë e një shteti të tillë.

- Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë, vendimi kundër Milan Martiqit

Në vendimin e tij të vitit 2021 kundër operativëve të Serbisë Jovica Stanishiq dhe Franko Simatoviq, Mekanizmi Ndërkombëtar i Mbetur për Gjykatat Penale vijuese përfundoi:

Prandaj, Dhoma Gjyqësore gjen të provuar përtej dyshimit të arsyeshëm se, të paktën që nga gushti i vitit 1991, dhe në çdo kohë të rëndësishme për krimet e akuzuara në aktakuzë, ekzistonte një qëllim i përbashkët kriminal për të hequr me forcë dhe përgjithmonë, nëpërmjet kryerjes së krimeve të persekutim, vrasje, dëbim dhe akte çnjerëzore (transferim me forcë), shumica e jo-serbëve, kryesisht kroatët, myslimanët e Bosnjës dhe kroatët e Bosnjës, nga zona të mëdha të Kroacisë dhe Bosnjë-Hercegovinës. Dhoma Gjyqësore konstaton se qëllimi i përbashkët kriminal, siç u përkufizua më sipër, ishte i përbashkët nga udhëheqja e lartë politike, ushtarake dhe policore në Serbi, SAO Krajina, SAO SBWS dhe Republika Srpska, me anëtarët kryesorë, ndër të tjera dhe që ndryshonin në varësi. për zonën dhe kohën e kryerjes së krimeve, duke qenë Sllobodan Millosheviq.

- Mekanizmi Ndërkombëtar i Mbetur për Tribunalet Penale, vendimi kundër Stanishiqit dhe Simatoviqit

Në dy aktgjykimet e Kosovës, Nikola Shainoviq et al. dhe rastet Vlastimir Gjorgjeviq, Millosheviqi u zbulua se ishte "një nga anëtarët kyç" të ndërmarrjes kriminale që synonte çrrënjosjen e pjesëve të mëdha të shqiptarëve nga Kosova.

Vdekja

Më 11 mars 2006, Millosheviqi u gjet i vdekur në qelinë e tij të burgut në qendrën e paraburgimit të gjykatës së OKB-së për krimet e luftës, e vendosur në seksionin Scheveningen të Hagës, Holandë. Autopsitë vërtetuan shpejt se Millosheviqi kishte vdekur nga një atak në zemër. Ai vuante nga problemet e zemrës dhe presioni i lartë i gjakut. Shumë dyshime u shprehën se sulmi në zemër ishte shkaktuar ose ishte bërë i mundur qëllimisht - nga ICTY, sipas simpatizantëve, ose nga ai vetë, sipas kritikëve.

Vdekja e Millosheviqit ndodhi menjëherë pasi Tribunali refuzoi kërkesën e tij për të kërkuar trajtim të specializuar mjekësor në një klinikë kardiologjike në Rusi. Reagimet ndaj vdekjes së Millosheviqit ishin të përziera: mbështetësit e ICTY-së ankoheshin për atë që ata e panë se Millosheviqi kishte mbetur i pandëshkuar, ndërsa kundërshtarët fajësuan Tribunalin për atë që kishte ndodhur.

Ndërsa atij iu mohua një funeral shtetëror, një funeral privat për të u mbajt nga miqtë dhe familja e tij në qytetin e tij të lindjes në Pozharevac, pasi dhjetëra mijëra mbështetës të tij morën pjesë në një ceremoni lamtumire në Beograd. Kthimi i trupit të Millosheviqit dhe kthimi i të vesë së tij në Serbi ishin shumë të diskutueshme. Pjesëmarrësit e funeralit përfshinin Ramsey Clark dhe Peter Handke.

Trashëgimia

Sondazhi i fundit i opinionit i bërë në Serbi para vdekjes së Millosheviqit e renditi atë si politikanin e tretë më të vlerësuar në Serbi pas kryetarit të atëhershëm të Partisë Radikale Serbe Tomislav Nikoliq dhe presidentit të atëhershëm serb Boris Tadiq. Në shkurt 2007, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë e shpalli Serbinë nën sundimin e Millosheviqit nga përgjegjësia e drejtpërdrejtë për krimet e kryera gjatë Luftës së Bosnjës. Presidenti i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND), megjithatë, deklaroi se ishte ""provuar përfundimisht" se udhëheqja serbe, dhe Millosheviq në veçanti, "ishin plotësisht të vetëdijshëm.. se "masakra mund të ndodhnin". Në vendimin e saj të vitit 2016 në lidhje me Radovan Karaxhiqin, ICTY konstatoi se "nuk kishte prova të mjaftueshme të paraqitura në këtë rast për të gjetur se Sllobodan Millosheviqi ishte dakord me planin e përbashkët [për të krijuar territore të pastruara etnikisht nga joserbët]" duke cituar "kritikat e përsëritura të Millosheviçit dhe mosmiratimin e politikave dhe vendimeve të marra nga të akuzuarit dhe udhëheqja serbe e Bosnjës", megjithëse theksoi gjithashtu se "Milošević ofroi ndihmë në formën e personelit, dispozitave dhe armëve për serbët e Bosnjës gjatë konfliktit".

Në vitin 2010, faqja e internetit Life e përfshiu Millosheviqin në listën e saj të "diktatorëve më të këqij në botë". Ai mbetet një figurë e diskutueshme në Serbi dhe në Ballkan për shkak të luftërave në Jugosllavi dhe abuzimit të tij me pushtetin, veçanërisht gjatë zgjedhjeve të vitit 1997 dhe 2000. Imazhi publik i Sllobodan Millosheviqit në Serbi u ndryshua nga një burokrat pa fytyrë në mbrojtës të serbëve, ndërsa Qëndrimi i rrëfimeve perëndimore ndaj Millosheviqit luhatej nga demonizimi i Millosheviqit si "Kasapi i Ballkanit" deri te Millosheviqi "garantuesi i paqes në Ballkan".

Libra të Botuar

• Godine raspleta (BIGZ, 1989)

Shih edhe

• Luftërat në Jugosllavi
• Sanksionet Kundër Jugosllavisë
• Gjenocidi i Srebrenicës
• Masakrat e Kosovës