Xhuzepe Garibaldi
Giuseppe Garibaldi (Shqiptim italian: [dʒuˈzɛppe ɡariˈbaldi]; 4 korrik 1807 – 2 qershor 1882) ishte një gjeneral, patriot, revolucionar dhe republikan italian. Ai kontribuoi në bashkimin italian dhe krijimin e Mbretërisë së Italisë. Ai konsiderohet si një nga gjeneralët më të mëdhenj të kohëve moderne[1] dhe një nga "baballarët e atdheut" të Italisë, së bashku me Camillo Benso, Kontin e Cavour, Victor Emmanuel II të Italisë dhe Giuseppe Mazzini.[2] Garibaldi njihet edhe si "Heroi i Dy Botërave" për shkak të ndërmarrjeve të tij ushtarake në Amerikën Jugore dhe Evropë.[3]
Giuseppe Garibaldi | |
|---|---|
 Garibaldi më 1866 | |
| Anëtar i Dhomës së Deputetëve të Mbretërisë së Italisë | |
| Në detyrë 18 shkurt 1861 – 2 qershor 1882 | |
| Diktatori i Siçilisë | |
| Në detyrë 17 maj 1860 – 4 nëntor 1860 | |
| Ministri i Luftës së Republikës Romake | |
| Në detyrë 9 shkurt 1849 – 25 prill 1849 | |
| Paraprirë nga | Pozita u themelua' |
| Pasuar nga | Pozita u shfuqizua |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | Giuseppe Maria Garibaldi 4 korrik 1807 Nice, Perandoria Franceze |
| Vdiq më | 2 qershor 1882 (74 vjet) Caprera, Mbretëria e Italisë |
| Nënshtetësia | Italian, Peruan (1851–1882) |
| Partia politike |
|
| Bashkëshortja/et |
|
| Fëmijët | Menotti, Ricciotti, and 6 others |
| Nënshkrimi |  |
| Shërbimi ushtarak | |
| Aleanca | |
| Branch | |
| Service years | 1835–1871 |
| Grada | General |
| Komanda | |
| Luftërat | Lufta Ragamuffin
|
Garibaldi ishte një ndjekës i nacionalistit italian Mazzini dhe përqafoi nacionalizmin republikan të lëvizjes "Italia e Re".[4] Ai u bë një mbështetës i bashkimit italian nën një qeveri republikane demokratike. Megjithatë, duke u shkëputur nga Mazzini, ai u bashkua në mënyrë pragmatike me monarkistin Cavour dhe Mbretërinë e Sardenjës në luftën për pavarësi, duke nënshtruar idealet e tij republikane ndaj atyre nacionaliste derisa Italia u bashkua. Pasi mori pjesë në një kryengritje në Piemonte, ai u dënua me vdekje, por u arratis dhe lundroi në Amerikën e Jugut, ku kaloi 14 vjet në mërgim, gjatë të cilave mori pjesë në disa luftëra dhe mësoi artin e luftës guerile.[5] Në 1835 ai u bashkua me rebelët e njohur si Ragamuffins (farrapos), në Luftën Ragamuffin në Brazil, dhe mori kauzën e tyre për krijimin e Republikës Riograndense dhe më vonë Republikën Catarinese. Garibaldi gjithashtu u përfshi në Luftën Civile të Uruguait, duke ngritur një forcë italiane të njohur si Këmishat e Kuqe, dhe ende festohet si një kontribues i rëndësishëm në rindërtimin e Uruguait.
Në vitin 1848, Garibaldi u kthye në Itali dhe komandoi dhe luftoi në fushatat ushtarake që përfundimisht çuan në bashkimin italian. Qeveria e përkohshme e Milanos e bëri atë gjeneral dhe Ministri i Luftës e gradoi në Gjeneral të Republikës Romake më 1849. Kur shpërtheu lufta e pavarësisë në prill 1859, ai udhëhoqi Gjuetarët e tij të Alpeve në pushtimin e qyteteve të mëdha në Lombardia, duke përfshirë Varese dhe Komon, dhe arriti në kufirin e Tirolit Jugor; lufta përfundoi me marrjen e Lombardisë. Një vit më pas, ai drejtoi Ekspeditën e Njëmijëve në emër dhe me pëlqimin e Victor Emmanuel II. Ekspedita ishte një sukses dhe përfundoi me aneksimin e Sicilisë, Italisë Jugore, Marche dhe Umbria në Mbretërinë e Sardenjës përpara krijimit të një mbretërie të bashkuar të Italisë më 17 mars 1861. Fushata e tij e fundit ushtarake u zhvillua gjatë Luftës Franko-Prusiane si komandant i Ushtrisë së Vosges.
Garibaldi u bë një figurë ndërkombëtare për pavarësinë kombëtare dhe idealet republikane, dhe konsiderohet nga historiografia dhe kultura popullore e shekullit të njëzetë si heroi më i madh kombëtar i Italisë.[6][7]
Garibaldi gjithashtu frymëzoi figura të mëvonshme si Jawaharlal Nehru and Che Guevara.[8] Historiani A. J. P. Taylor e quajti atë "figurën e vetme tërësisht të admirueshme në historinë moderne".[9]
Referime
Redakto- ^ Brooks, Constant (1991). Antonio Panizzi: Scholar and Patriot. "Chapter VIII. Panizzi and Garibaldi. The Kingdom of Italy". Manchester University Press. p. 133.
- ^ Bouchard, Norma (2005). Risorgimento in Modern Italian Culture: Revisiting the Nineteenth-Century Past in History, Narrative, and Cinema. Madison: Fairleigh Dickinson University Press. p. 76. ISBN 978-0838640548.
- ^ "Unità d'Italia: Giuseppe Garibaldi, l'eroe dei due mondi". Enciclopedia De Agostini (në italisht). 7 mars 2011. Marrë më 2 shtator 2020 – nëpërmjet Sapere.
- ^ Riall, Lucy (2007). Garibaldi: Invention of a Hero (në anglisht). New Haven: Yale University Press. fq. 1. ISBN 978-0300144239.
- ^ Ridley, Jaspar (2001). Phoenix: Garibaldi (illustrated, reprint ed.). London: Phoenix Press. ISBN 9781842121528.
- ^ AA.VV. (1999). La fabrique des héros (në italisht). Maison des Sciences de l'Homme. fq. 11. ISBN 2-7351-0819-8.
- ^ "La scuola per i 150 anni dell'Unità I protagonisti: Garibaldi" (në italisht). Arkivuar nga origjinali më 27 tetor 2014.
- ^ Di Mino, Massimiliano; Di Mino, Pier Paolo (2011). Il libretto rosso di Garibaldi. Rome: Castelvecchi Editore. p. 7. ISBN 978-8895903439.
- ^ Parks, Tim (2 korrik 2007). "The Insurgent: Garibaldi and his enemies". The New Yorker (në anglisht). Marrë më 2 shtator 2020.