Malaga
Malaga (šp. Málaga) je posle Sevilje drugi po veličini grad autonomne zajednice Andaluzije i glavni grad pokrajine Malaga. Malaga je sa 565.000 stanovnika oko peti grad u Španiji po broju stanovnika.
| Malaga Málaga | |
|---|---|
 Panoramski pogled na Malagu | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Španija |
| Autonomna zajednica | Andaluzija |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 566.447 |
| — gustina | 1.434,04 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 36° 43′ 00″ S; 4° 25′ 00″ Z / 36.716667° S; 4.416667° Z |
| Aps. visina | 11 m |
| Površina | 395 km2 |
  Malaga Malaga na karti Španije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Fransisko de la Tore Prados |
| Poštanski broj | 29001–29018 |
| Pozivni broj | 95 |
| Veb-sajt | |
| www.malaga.eu | |
Nalazi se na krajnjem zapadu Mediterana, na nešto više od 100 km od Gibraltara. Demografski, Malaga je najgušće naseljen grad Koste del Sol. Okružena je planinskim vencima, a dve reke, Gvadalmendina i Gvadalorse, prolaze kroz grad i ulivaju se u Mediteransko more.
Istorija
urediStari vek
urediTeritorija današnje Malage i okoline je bila naseljena još u praistoriji, što dokazuju arheološki ostaci kao što su dolmeni iz Antekere, pećine kao što je Pileta, Nerha itd.
Grad Malagu su osnovali feničanski moreplovci u 8. veku pre nove ere, mada postoje indicije o postojanju iberskog naselja. Feničani su osnovali koloniju Malaka na ušću reke Gvadalorse u more. Feničanski period je trajao od 770. do 550. godine p. n. e.[1] Navukodonosor je osvojio feničanske teritorije oko 570. godine, i uspostavio vlast Kartaginjana u ovom gradu.
U 3. veku p. n. e., sa Punskim ratovima, cela teritorija Iberijskog poluostrva, pa i Malaga, prešle su u ruke Rimljana. Pod rimskom vlašću, Malaga će napredovati ekonomski i kulturno. Flavijevska dinastija otpočela je izgradnju luke Malage, sa Avgustom na vlasti podignut je Rimski teatar, a car Tit Vespazijan, koji je pripadao Flavijevcima, dodelio je Malagi privilegije rimske opštine[1].
Srednji vek
uredi
Oko 411. godine, germanska plemena pustošila su obale Malage. Justinijan je u svom pokušaju da obnovi Rimsko carstvo, iskoristio poziv u pomoć vizigotskog pretendenta na presto Atanagilda i 554. osvojio južni deo Iberijskog poluostrva i tu osnovao vizantijsku provinciju Spaniju kojoj je pripadala i Malaga. Vizantijska vlast u Malagi trajala je sve do 619. godine kada je vizigotski kralj Sisebut konačno proterao Vizantince i opet uspostavio vizigotsku vlast.
Godine 711. Iberijsko poluostrvo su osvojili Mavri i Malaga je potpala pod muslimansku vlast.[1].
Tri veka je Malaga bila u sastavu prvo Kordopskog emirata, a potom i Kordopskog kalifata kojim su vladali pripadnici dinastije Omejada, sve do propasti Halifata, 1031. godine, nakon čega je više puta bila prestonica nekoliko različitih taifa, arapskih malih kraljevina koje su 1089. godine pozvale pleme Almoravida da reše rivalstvo koje je razdiralo južni, muslimanski deo poluostrva. Almoravidi su došli i osvojili teritorije Al-Andaluza gde su ostali do 1143. godine, kad ih je smenila druga dinastija koja je došla iz Afrike, Almohadi. Vladavna Almohada trajala je sve do 1212. godine kada su doživeli strahoviti poraz u bici kod Navas de Tolosa od udruženih snaga više hrišćanskih kraljevina. Međutim, uprkos ovoj pobedi, Malaga nije prešla u hrišćanske ruke, nego je 1228. godine postala deo Granadskog emirata.
Novi vek
urediArapska vlast u Malagi trajala je do 1487. godine, kada su je konačno osvojili Katolički kraljevi i iz nje proterali Mavre. Više od 15.000 afričkih ratnika bilo je utvrđeno u tvrđavi Hibralfaro koji su srčano branili grad od hrišćanskih napada. Među osvajačima bio je i pesnik Garsilaso de la Vega. Bitka je bila teška i otpor je bio veliki, tako da su represalije pobednika nad pobeđenima bile velike. Ostalo je samo 40 porodica, a ostatak stanovništva je bio deportovan ili prodat u roblje[1].
Provinciju Malagu naselili su hrišćanski doseljenici — njih 5.000-6.000, od kojih je 1.000 se nastanilo u gradu Malagi. Osnovali su četiri parohije, i podigli nekoliko crkava: crkva Sagrario (posvećena svetom Petru), osnovana 1488. i obnovljena u 18. veku, zatim crkva svetog Jovana, svetog Jakova i svetih mučenika, podignuta 1490. a obnovljena između 1758 i 1777. Jedan od prvih manastira bio je franjevački, današnji Santuario de la Viktorija.
Izgradnja Katedrale počela je 1528. godine, a 1541. godine radovi su zaustavljeni. Godine 1549. došao je novi arhitekta Dijego de Vergara koji je radio na Katedrali do svoje smrti. Radove je nastavio njegov sin. Godine 1588, iako još nezavršena, Katedrala je bila svečano otvorena.
Malaga na dalje nije imala veliki značaj osim svog strateškog položaja — blizine sa Gibraltarom i severom Afrike. Hrišćani nisu menjali sistem odbrane koji su ostavili Arapi, nego su ga samo ojačali i utvrdili.
Od 16. do 18. veka uprkos epidemijama, zemljotresima, poplavama i nasilnim regrutacijama, stanovništvo je poraslo sa 3.616 na 4.296 porodica.
18. i 19. vek
urediTokom 18. veka dolazi do naglog širenja grada, tako da odbrambeni zid koji je okruživao grad, nestaje. Krajem 18. veka, oko 10% stanovništva bili su stranci.
Tokom Napoleonove invazije na Španiju Malaga je bila pod Francuzima tokom dve godine (1810—1812). Godine 1831. Hose Marija Torihos sa još 50 liberala je podigao bunu protiv apsolutizma Fernanda VII. Na trgu Plaza de la Mersed, postoji spomenik posvećen ovim ustanicima.
Malaga je bila centar više ustanaka u toku 19. veka koji su se dizali protiv apsolutizma i u korist liberalnijeg režima.
Počev od 1826. godine, dolazi do velikog razvoja industrije grada. Malaga se pretvara u najvećeg proizvođača gvožđa u Španiji i na tom mestu ostaje tokom nekoliko decenija. Od 1880. godine, dolazio do opšteg opadanja i ekonomske krize.
20. i 21. vek
urediNa kraju 19. veka, Malaga je prošla kroz ekonomsku krizu koja se produžuje i na prve decenije 20. veka. Ovaj period se odlikuje vladavinom mesnih moćnika (kasikizmo), zaostalošću i velikim procentom nepismenosti. U ovom kontekstu, nastaje republikanizam male buržoazije i radnički pokret, naročito u urbanom jezgru. Malaga doživljava znatne promene — uvode se prvi tramvaji i puštena je u rad hidroelektrana Čoro[2].
Prvi svetski rat je doneo izvesno ekonomsko poboljšanje, međutim, klasni odnosi su se još više zategli. Emigracija je opala, a povećala se imigracija u grad. Kraj Prvog svetskog rata je međutim, doneo novu ekonomsku krizu, i tenzije između poslodavaca i radnika sve više rastu. 1918. godine Malagu je zadesila epidemija gripa koja je najviše žrtava odnela među siromašnim, radničkim slojem stanovništva. Socijalizam se od dvadesetih godina ustoličava u celoj pokrajini, a ponajviše u samom gradu Malagi[2].
Tokom diktature Prima de Rivere (1923—1930), iako se stvaraju nova radna mesta, emigracija je u stalnom porastu. U periodu između diktature i Druge republike, u Malagi se reorganizuju republikanske grupe i beleži se intenzivna aktivnost u kontaktima sa socijalistima. Anarhisti vode socijalne bitke za poboljšanje očajnih uslova u kojima se nalazila radnička i nadničarska klasa[2].
Nakon Španskog građanskog rata, Malaga je bila potpuno uništena ratom. Između 1941. i 1943. Malaga je doživela epidemiju tifusa u kojoj su najviše stradali muškarci između 39 i 59 godina.
Od pedesetih godina u ekonomiji Malage postoji dualizam — napredni i moderan sektor turizma, i tradicionalni reakcionarni sektor poljoprivrede i seoski svet. Ovaj dualizam rezultuje u neravnopravnom razvoju grada koji traje do Frankove smrti[2].
Sa demokratizacijom, Malaga nastavlja da se ekonomski razvija, ali takođe oživljava politička aktivnost grada.
Geografija
urediKlima
uredi
Malaga ima mediteransku suptropsku vlažnu klimu. Prosečna godišnja temperatura je 18 °C. Maksimalna prosečna temperatura je 25,4 °C u avgustu i minimalna prosečna temperatura je 11,9 °C u januaru. Zime su blage a leta topla. Proleća i jeseni su veoma blagi i prijatni.
Godišnje padavine u Malagi iznose 469,2 milimetara. Najviše padavina ima između novembra i marta, dok su leta uglavnom suva. Registrovano je oko 70,9 kišnih dana godišnje.
Broj sunčanih sati je 2.901 godišnje u proseku. Najviše ih je u julu, sa 354 sati i najmanje u decembru — 167 sati[3].
| Klima (Malaga) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Srednji maksimum, °C (°F) | 16,6 (61,9) |
17,7 (63,9) |
19,1 (66,4) |
21,0 (69,8) |
23,8 (74,8) |
27,3 (81,1) |
29,9 (85,8) |
30,3 (86,5) |
27,9 (82,2) |
23,7 (74,7) |
20,0 (68) |
17,4 (63,3) |
23,0 (73,4) |
| Prosek, °C (°F) | 12,0 (53,6) |
12,8 (55) |
14,1 (57,4) |
15,6 (60,1) |
18,7 (65,7) |
22,2 (72) |
24,8 (76,6) |
25,4 (77,7) |
23,1 (73,6) |
19,0 (66,2) |
15,4 (59,7) |
12,9 (55,2) |
18,0 (64,4) |
| Srednji minimum, °C (°F) | 7,3 (45,1) |
7,9 (46,2) |
9,0 (48,2) |
10,4 (50,7) |
13,4 (56,1) |
17,1 (62,8) |
19,7 (67,5) |
20,5 (68,9) |
18,2 (64,8) |
14,3 (57,7) |
10,8 (51,4) |
8,4 (47,1) |
13,0 (55,4) |
| Količina padavina, mm (in) | 81 (31,9) |
55 (21,7) |
49 (19,3) |
41 (16,1) |
25 (9,8) |
12 (4,7) |
2 (0,8) |
6 (2,4) |
16 (6,3) |
56 (22) |
95 (37,4) |
88 (34,6) |
526 (207,1) |
| [traži se izvor] | |||||||||||||
Stanovništvo
uredi
Prema proceni, u gradu je 2008. živelo 566.447 stanovnika. [4]
| 1981. | 1989. | 1991. | 2001. | 2002. |
|---|---|---|---|---|
| 503.251 | 522.108[5] | 534.683 | 524.414 | 524.414[5] |
Sa 560.631 stanovnika u 2006.[6] godini, Malaga je postala šesti grad u Španiji po broju stanovnika. Grad sa prigradskim naseljima ima 1.074.074 stanovnika, i obuhvata opštine kao što su Marbelja, Toremolinos, Benalmadena, Fuenhirola, Mihas, itd. i peta je po broju stanovnika u Španiji.
Oko 21,68% stanovništva je mlađi od 20 godina, a 14,11% je starije od 65. U 2006. godini, Malaga je doživela blagi porast stanovništva za nekih 2,09%.
Tokom šezdesetih godina, veliki broj stanovnika Malage je emigriralo u razvijenije evropske zemlje, uglavnom u Nemačku, Švajcarsku, Belgiju i Francusku. Danas, stanovništvo Malage se sve više seli van grada ili u prigradska naselja, kao što su Alaurin de la Tore, Kartama, Rinkon de la Viktorija itd, u kojima se poslednjih godina broj stanovnika udvostručio.
Od kraja 20. veka, Malaga je takođe postala atraktivna za imigrante iz drugih delova Španije i drugih zemalja koji u njoj nalaze posao na građevini, turizmu i u nešto manjoj meri, u industriji i trgovini.
Broj stranaca se popeo na 29.717 u 2006. godini. Najviše ima Marokanaca (19,25%), Argentinaca, Donjosaharijanaca. Poslednjih godina, znatno se povećao i broj Kineza.
Administrativna podela
urediGrad Malaga je podeljen na 10 distrikta:
- Malaga-centar (šp. Málaga-Centro)
- Malaga-istok (šp. Málaga-Este)
- Sijudad Hardin (šp. Ciudad Jardín)
- Bajlen-Miraflores (šp. Bailén-Miraflores)
- Palma-Palmilja (šp. Palma-Palmilla)
- Kruz de Umiljadero (šp. Cruz de Humilladero)
- Karetera de Kadiz (šp. Carretera de Cádiz)
- Čurijana (šp. Churriana)
- Kampaniljas (šp. Campanillas)
- Puerto de la tore (šp. Puerto de la Torre)
Svaki distrikt je dalje podeljen na nekoliko desetina kvartova.
Kulturnoistorijske znamenitosti
uredi
- Rimski teatar (šp. Teatro Romano), koji datira iz 1. veka. Otkriven je 1951. godine pri pripremanju terena za izgradnju bašte ispred Doma kulture. Izgrađen je u doba Oktavijana Avgusta, i upotrebljavao se do 3. veka. Arapi su ga koristili kao skladište materijala u toku izgradnje Alkazabe. Trenutno se nalazi u fazi restauracije[7].
- Tvrđava Hibralfaro (šp. castillo de Gibralfaro), čiji temelji potiču još iz doba Feničana, sagrađena je u doba arapske dominacije u 14. veku[8].
- Alkazaba (šp. Alcazaba), palata-tvrđava, potiče iz istog razdoblja — doba arapske dominacije. Najveći deo je izgrađen do 11. veka[9].
- Katedrala Malage (šp. Catedral de Málaga), koja se takođe zove i Katedrala de la Enkarnasion (šp. Catedral de la Encarnación), započeta u doba hrišćanskog osvajanja grada (1528). Gradnja je trajala tokom celog 17. i 18. veka i koja još uvek nije završena, jer joj nedostaje južna kula, zbog čega je zaradila nadimak Mankita (šp. La Manquita), što znači „sakata"[10].
- Spomenik Hoseu Mariji Torihosu (19. vek), španskom liberalu poreklom iz Malage koji je bio pogubljen u ovom gradu zajedno sa drugim liberalima, i čiji posmrtni ostaci se nalaze ispod velikog obeliska na trgu Plaza de la Mersed.
- Kuća i muzej Pabla Pikasa. Malaga je takođe poznata kao rodni grad čuvenog slikara Pabla Pikasa. Muzej posvećen ovom umetniku, kao i njegova kuća, nalaze se na trgu Plaza de la Mersed. Muzej sadrži oko 200 Pikasovih dela[11].
- Bazilika i Kraljevsko svetilište sv. Marije od Viktorije (šp. Basílica y Real Santuario de Santa María de la Victoria), marijanski centar posvećen kultu device Marije od Viktorije. Potiče iz doba Katoličkih kraljeva, međutim, građevina koja se danas može posetiti datira iz 17. veka[12].
- Bazilika i Kraljevsko svetilište sv. Marije od Viktorije (šp. Basílica y Real Santuario de Santa María de la Victoria), marijanski centar posvećen kultu device Marije od Viktorije. Potiče iz doba Katoličkih kraljeva, međutim, građevina koja se danas može posetiti datira iz 17. veka[12].
Praznici i proslave
uredi- Sveci zaštitnici grada. Nakon hrišćanskog osvajanja Malage, proglašeni su svecima zaštitnicima grada dva mučenika koja su stradala 305. godine na tlu Malage u rimskom progonu hrišćana, sv. Sirijako i sv. Paula. Godine 1582. proglašeni su zvanično svecima zaštitnicima i određen je 18. juni kao dan proslave. Međutim, vremenom je slavljenje ova dva sveca opalo, s obzirom na jak kult device Marije od Viktorije koja je takođe zaštitnica Malage.
- Hodočašće Virhen de la Viktorija. je hodočašće koje se organizuje od zgrade Opštine gde gradonačelnik hodočasnicima predaje zastavu grada koju ovi nose ka hramu zaštitnice grada gde se održava misa u njenu čast. Hodočasnici idu obučeni u tradicionalne nošnje u stilu flamenko.
- Avgustovski vašar. Slavi se od drugog petka u avgustu do nedelje sledeće sedmice. Ovom proslavom se obeležava ulazak Fernanda Katoličkog u Malagu nakon osvajanja od Arapa, 19. avgusta 1487. godine. Ova proslava je karakteristična po tome što se ljudi oblače u tipične nošnje u flamenko stilu, kao i Vašaru konja na kom se mogu videti autentični primerci andalužanskog konja. Slavlje se održava na ulicama u istorijskom centru grada, gde je tipično piti alkoholno piće „fino“ i igrati flamenko. Noću se slavlje seli van grada gde se degustiraju „tapas“ a u odeljcima se sluša kako flamenko, tako i moderna muzika. Takođe se održavaju koride sa bikovima.
- Uskršnji praznici, koji su karakteristični po masovnim procesijama koje održavaju tradiciju još od 1487. godine, i u kojima se iznose na ulicu figure svetaca, od kojih je obavezna figura zaštitnice grada, Virhen de la Viktorija. Takođe učestvuju mnogobrojne „kofradije“ (bratstva ili udruženja katoličkih vernika koji se okupljaju oko kulta Hrista, device Marije ili nekog drugog sveca, ili nekog momenta u Hristovom stradanju ili oko neke relikvije).
Poznate ličnosti
uredi- Pablo Pikaso (šp. Pablo Picasso, 1881–1973), slikar
- Antonio Banderas (šp. Antonio Banderas, 1960), glumac
- Huan de Gutijerez Padilja (šp. Juan de Gutiérrez Padilla, 1590–1664), kompozitor
- Estebanez Kalderon (šp. Estébanez Calderón, 1799–1867), pisac
- Antonio Kanovas del Kastiljo (šp. Antonio Cánovas del Castillo, 1828–1897), političar
- Emilio Prados (šp. Emilio Prados, 1899–1962), pisac
- Manuel Altolagire (šp. Manuel Altolaguirre, 1905–1959), pisac
Partnerski gradovi
uredi
Reference
uredi- ^ a b v g „Istorija Malage (na španskom)”. Arhivirano iz originala 01. 07. 2007. g. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ a b v g „Turistički biro Malage. Istorija. 20. vek”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Turistički biro Malage”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Stanovništvo po opštinama”. Državni zavod za statistiku. Arhivirano iz originala 08. 12. 2013. g. Pristupljeno 3. 10. 2012.
- ^ a b „Gradovi u Španiji”. City Population. Pristupljeno 3. 10. 2012.
- ^ „Statistički zavod Andaluzije”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Turistički biro Malage. Rimski teatar”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Turistički biro Malage. Tvrđava Hibralfaro”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Turistički biro Malage. Alkazaba”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Turistički biro Malage. Katedrala”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ „Turistički biro Malage. Muzej Pablo Pikaso”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
- ^ a b „Turistički biro Malage. Bazilika i kraljevsko svetilište sv. Marije od Viktorije”. Pristupljeno 12. 4. 2013.
