Aluminium
Aluminium is n chemisk Element mäd Symbol Al un Atomnummer 13. Dät is n säälwerwiet Metal.
| Oainskuppe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Algemeen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Noome, Symbol, Oardnengstaal | Aluminium, Al, 13 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Serie | Metalle | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gruppe, Periode, Blok | 13, 3, p | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Uutsjoon | säälwersk | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Massenandeel an ju Äidhülle | 7,57 % | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomar | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atommasse | 26,981538 u | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Atomradius (bereekend) | 125 (118) pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kovalenten Radius | 118 pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Van-der-Waals-Radius | - pm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronekonfiguration | [Ne] 3s2 3p1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektrone pro Energieniveau | 2, 8, 3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Uuttreedoarbaid | 4,08–4,25 eV | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1. Ionisierungsenergie | 577,5 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. Ionisierungsenergie | 1816,7 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3. Ionisierungsenergie | 2744,8 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Physikalisk | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aggregoattoustand | fääst | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kristallstruktuur | kubisk flächenzentrierd | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tichte | 2,7 g/cm3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Mohshädde | 2,75 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Magnetismus | paramagnetisk | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Smiltpunkt | 933,47 K (660,32 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sjoodepunkt | 2740 K (2467 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Molar Volumen | 10,00 · 10−6 m3/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ferdampengswaarmte | 293,4 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Smiltwaarmte | 10,79 kJ/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dampdruk | 2,42 · 10−6 Pa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Skalgauegaid | 6420 (long.), 3040 (trans.) m/s bei 293,15 K | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Spezifiske Waarmtekapazität | 900 J/(kg · K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektriske Laitfäiegaid | 37,7 · 106 S/m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Waarmtelaitfäiegaid | 237 W/(m · K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Chemisk | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oxidationstoustande | 3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Oxide (Basizität) | Foarloage:Chemieformel (amphoter) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Normoalpotentioal | −1,66201 V (Al3+ + 3e− → Al) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Elektronegativität | 1,61 (Pauling-Skala) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Isotope | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| NMR-Oainskuppe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sicherhaidswaiwiesengen | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gefoarstofkänteekenge aus RL 67/548/EWG, Anh. I | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pulver | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| R- und S-Sätze | R: Foarloage:R-Sätze (nicht stabilisiert) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| S: Foarloage:S-Sätze | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sowied muugelk un gebruukelk, wäide SI-Eenhaide ferwoand. Wan nit uurs fermäärkt, jäilde do anroate Doaten bie Standoardbedingengen. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Äntdäkkenge
BeoarbaidjeFerbiendengen fon Aluminium wieren al bekoand in dät Oalerdum. So wäd Alun unner Uur bruukt uum Bläidengen tou stiljen. Dät is oawers nit eenfach, dät Metal uut Alun fräi tou moakjen. Aluminium wuud 1807 äntdäkt fon Humphry Davy, die fersoachte dät tou moakjen uut Aluminiumoxid. In dät Jier 1825 moakede Hans Christian Ørsted ne uunsüüwere Foarm fon Aluminium uut Aluminiumchlorid en Kaliumamalgam. Jiereloang waas dät Metal so juur, dät et in Ornamente anwoand wuud, as in ju Kappe uut massiv Aluminium ap dät Washington Monument. Eerst 1886 wuud truch dän Hall-Heroult Prozess ju elektrochemiske Produktion fon dät Metal muugelk in grooten Uumfang.
Die Noome is oulat fon latiensk ‘alumen’ (Aluun). (Ap Britisk-Ängelsk hat dät alumínium, man in Amerikoansk-Ängelsk alúminum.)
Anweendengen un Wiesen fon Beoarbaidenge
BeoarbaidjeDät Metal stoant nu n bitjen laanger as n Jierhunnert tou Ferföigenge un in ju Tied häd dät ap stoarmske Wiese ju Waareld ärooberd. Dät is wirtskaftelk n gjucht wichtich Metal. Aluminium is licht (bloot n Träädepaat fon dät Gewicht fon Stäil of Bronze), un mäd 4% Cu 1%Mg 1% Mn 0,5% Si glieke stäark, ferslietfääst un korrosionsbeständich, uutgenuumen Sponnengskorrosion. Dät is n gouden Laiter, dät is nit magnetisk (man kon bie dät Inkontaktkuumen mäd n gjucht kräftigen Magnet wäil sien oain di-magnetisk Fäild moakje), dät spoorket nit, un dät lät sik licht foarmje. Aluminium oaint sik deermäd besunners as Konstruktionsmaterioal foar ju Flieger- un Ruumfoart-Industrie, man nit foar Motore, dan dät wäd wooker bie Hatte. Dät Metal häd ne Plasmonfrequenz fon 15eV en is deermäd n uutgeteekenden Speegel foar aal Stroalenge in dät infraroode, dät sichtboare un dät nai-ultraviolette Beräk; foarallen as toufoarkeemen wäd, dät ju speegeljende Uurfläche Oxidation uutsät wäd. Dät kon eenfach apdamped wäide un aluminium Speegele wäide wäil in ju Astronomie anwoand.
Dät Metal wäd oafte truch Lasersnieden beoarbaided.
Eenige Anweendegsfäilde:
- Bolde aal nit-ekologiske Deodorante
- Pakkenge: Aluminiumfolie
- Spieltjuuch (Dinky Toys)
- Beföärderenge (Auto, Flieger, Ruumfoartjuuch, Such, Skip, usw.)
- Huushoold-Reewen (Potte un Ponnen toun Sjooden un Bräiden, Lätsen un Goabele, Soole fon dät Striekiersen usw.)
- Kompier-Uutrustenge (Fooldestoul, Tält, Ponnen, Tältstikken usw.)
- Elektriske Hoochsponnengslaitengen (Laitfäiegaid is 63% fon ju fon Kooper, man wächt n Träädel)
- Konstruktionsbau (Kesiene, Dooren)
- Feelgen (Aluminium Autofeelgen)
- Aluminium Dakke un Gääwelbekloodenge
- Baustaigere
- Laaderen
- Jachtbau
- Lucht- un Luudindustrie (Moakjen fon Konstruktione)