Spoulen

Ju Spoule is n elektrisk Bauelement, dät bestoant uut Träid, die der winneld is ap n Kääden, die der uut Iersen bestounde kon.

Magnete

Älkuneen häd wäil moal heerd fon n Magnet. Dät is n Stuk Metal dät Iersen anlukt.

Man ieuwenske do bekoande Duur-Magneten, rakt dät uk Elektro-Magnete, do bloot Iersen anluuke, wan deer n elektrisken Stroom an toufierd wäd. Dät beraut ap dän Effekt, dät n elektrisken Stroom truch n Träid n magnetisk Fäild ärreeget. Die Effekt wäd noch stäärker wan me dän Träid in n Slinge lait.

Älk häd uk wäil moal fon n Dynamo heerd; do sitte ap t Rääd. Wan dät litje Rääd fon n Dynamo rund troalt, dan fangt ju Räädlampe oun tou baadenjen. Dät beraut nu wier ap dän Effekt dät n annerjend magnetisk Fäid in n Träid ne elektriske Sponnenge ärreeget. In n Dynamo sit n Träid ju der in gans fuul Slingen apwikkeld is un do Slingen traale dan in af bie n Magnet.

Anluukenge

Ne Spoule is eegentelk n Träid mäd fuul Slingen. Stjuure wie truch dän Träid n elektrisken Stroom, dan ärreeget die n magnetisk Fäild. Un wan die Stroom groot genouch is, dan lukt ju Spoule uk wier Iersen an.

Annerje wie nu dän Stroom, dan wäd in dosälge Slingen ne Sponnenge ärreeged. Dät hat, dät ju Spoule fersäkt dän Stroom gliektouhoolden. Ju Oainskup kon in ju Elektronik uk wier nutselk anlaid wäide.

Sälweninduktion

Ju Oainskup uum sun Sponnenge tou ärreegjen, hat "Sälweninduktion" un wäd uutdrukt in Henry. Ne Spoule is 1 Henry (1 H) wan ju bie ne Stroomannerenge fon 1 Ampêre pro Sekunde ne Sponnenge fon 1 Volt ärreeget. Do maaste Spoulen sunt fuul litjer un ju Sälweninduktion wäd dan uk maasttied uutdrukt in Millihenry (mH)= $10^{-3}$ Henry af Mikrohenry (μH)= $10^{-6}$ Henry. Ju Sälweninduktion wäd gratter bie moor Slingen 1), man wäd uk gjucht ferhööged wan me do Slingen lait uum n Kääden fon Iersen af Ferrit af soowät.

1) Twäie soofuul Slingen rakt n twäie so hooch magnetisk Fäild. Dät ärreeget in älk fon do Slingen uk wier twäie sofuul Sponnenge, also in Gansen fjauermoal sofuul. Bie twäie sofuul Slingen wäd ju Sälweninduktion also uk fjauermoal so groot !