Transvaal

Transvaal, dät däälich neen gultich Ferwaltengsrebät moor is, lait twiske do bee Äien Limpopo un Vaal.

Geskichte

Sänt dät oachte Jierhunnert lieuwden deer eerste Venda un Sotho, in 1817 koomen deer Stomme bietou, do fon dän Zulu-Köönich Shaka uut hiere Heemat ferdrieuwen wuuden sunt. Twiske 1830 un 1850 wonnerden deer do Buuren of "Voortrekker" uut ju britiske Kap-Kolonie ien, do dät Rebät sunner fuul Juunweer kolonisierden. Jo gruundeden in dät Noude eerste two litjere Stoaten, do ätter do Steede Winburg un Potchefstroom benaamd wieren. Jo fereenden sik in 1844. Dät sik leeter wier apdeelde in dän Oranje-Fräistoat twiske do Äien Oranje un Vaal un appe uur Siede ju Suudafrikoanske Republik ap dät Rebät fon Transvaal, ju nit tou ferwikseljen is mäd ju Republik Suudafrikoa fon däälich. In 1852 ärkoanden do Briten ju Uunouhongegaid fon do Rebätte noudelk fon ju Äi Vaal oun.

Die junge Stoat hiede dät wirtskuppelk stuur un waas buppedät noch fon do Zulu betruued, deer häbe do Briten hiere Kansje blouked un dät Lound as "Räddenge" anektierd. Man suk een Räddenge wüülen do Buuren nit, sodät uum 1880 die Eerste Buurenkriech begon. 1881 waas dan wier Free, do kriegen jo eerste een deelwiese Sälwenferwaltenge unner britiske Foarheerskup. 1884 kreegen jo dan wier fulle Uunouhongegaid. In do 1890er Jiere koomen noch Rebätte buute fon Transvaal tou ju Republik bietou.

In do 1880er wuude oun'n Witwatersrand Gould fuunen, wät fuul nit-buuriske Ljuude in't Lound look. Jo wieren bolde in ju Moorhaid. Tjoon Jiere leeter, fon dän 29. Dezember 1895 bit tou dän 2. Januoar 1896 fersoachten do Briten, aan Putsk fon ju buutloundske Moorhaid juun ju buuriske Heerskup loostoubreeken un Suldoaten toun Stöän tou seenden. Man uumdät jo sik in ju Organisatsjoon nit eenich wieren un dät noch Misferstounden roate, geen dät nit so, as jo ploanden. In't Eende waas deer bloot een Eenhaid fon säkshunnerd Mon unner dän Uppermon Leander Starr Jameson, juu dän Uurfaal uur ju Suudafrikoanske Republik begon, un jo moasten sik bolde do buuriske Troppen reeke.

Man düssen Uurfaal, die Jameson Raid, moakede dät Ferhooldnis twiske do Buuren un do Briten noch läpper, as dät in't Foaren al waas. Bee Sieden moakeden an't Skeed mobil. Paul Kruger, die Präsidänt fon ju Suudafrikoanske Republik, stoalde n Ultimoatum, do Briten skuulen hiere Troppen touräächluuke. Dät dieden jo nit, un so begon in 1899 die twäide Buurenkriech, dät britiske Waareldriek juun ju Suudafrikoanske Republik un dän Oranje-Fräistoat.

Toueerste wieren do Buuren in ju Moorhaid un koomen goud juun do Briten oun, man as die Kriech in 1902 tou Eende geen, wieren do Briten do Winnere. Man die Free fon Fereeniging, ätter dän do bee Republiken annektierd wuuden, roate do Buuren foar domoalige Ferhooldnisse noch goude Bedingengen: Jo doarsten britiske Buurgere mäd fulle Gjuchte wäide un Afrikoansk wuude Amtssproake.

Eerste noch as britiske Provins, bestuude Transvaal fon 1910 oun as Provins fon ju Suudafrikoanske Union fääre, ju wuude in 1931 juust as do uur Dominions uunouhongich un deer äntstuude in 1961 ju Republik Suudafrikoa uut.

As ju Apartheid-Politik, dät waas ju stoatelke Deeltaaienge fon do Swotte, stäärker wuude, wuuden in do 1960er Jiere sonaamde Homelands fon düsse un uur Provinsen outränd. Dät wieren skienbeer uunouhongige Rebätte, do as Uutflucht tjoonden, uum Swotte nit as gjuchte Buurgere fon Suudafrikoa tou behonneljen.

Fon dän 26. bit tou dän 29. April 1994 roate dät ju eerste meene un fräie Parlemäntsköär in Suudafrikoa. Aal do fuljierige Ljuude, Swotte un Wiete, doarsten hiere Stämme oureeke. Ätter dät die African National Congress do maaste Stämmen kreech, wuude ap dän 9. Moai fon dät sälge Jier Nelson Mandela as eersten Swotten toun Präsidänt fon Suudafrikoa kädden. Truch dän Machtwiksel wuude ju Provinsoardenge näi moaked. Transvaal un do aleer bietouheerende Homelands wuuden apdeeld in do näie Provinse Noudwääst, Limpopo, Mpumalanga un Gauteng.

Sänt düsse Tied rakt dät Transvaal as Ferwaltengsrebät nit moor.