Getih

Getih téh nyaéta jaringan sumebar nu mangrupa cairan plasma jeung sél (sél getih beureum, sél getih bodas, platélét). Istilah médis nu patali jeung getih biasana sok maké émbohan/awalan hémo- atawa hémato-, tina kecap Yunani "haima" nu hartina "getih".

Sél getih beureum (éritrosit) aya dina getih pikeun mawa oksigén ka sakabéh sél di sakuliah awak

Fungsi utama getih nyaéta pikeun ngasupan zat-zat gizi (oksigén, glukosa), unsur-unsur pangganti jaringan sarta miceun runtah (kawas karbon dioksida jeung asam laktat). Getih ogé jadi patalimarga sél-sél (leukosit, sél tumor abnormal) sarta rupa-rupa zat (asam amino, lipid, hormon) antukna bisa diangkut antarjaringan jeung antarorgan. Gangguan kana kandungan atawa sirkulasi getih bisa ngabalukarkeun karuksakan/gangguan jaringan.

Anatomi getih

Getih diwangun ku sababaraha rupa korpuskel/sél; unsur bentukan ieu ngawengku kira 45% tina getih. Sésana mah mangrupa plasma getih, cairan semu konéng nu jadi média cair getih. Dina kaayaan normal, pH getih artéri téh 7,40. Pikeun babandingan, getih dina sakujur awak manusa téh 7% tina beuratna [1] Archived 2006-02-19 di Wayback Machine, antukna jalma sawawa umumna dieusi getih 5 léter (2,7-3 léter mangrupa plasma). Mun digabungkeun, lega buengeut éritrosit dina anatomi manusa téh sarua jeung 2.000 kali lega pakulitan luar manusa.

Sél-sél nu ngeusi getih:

• Sél getih beureum atawa éritrosit (96%). Dina mamalia, sél ieu teu boga inti jeung organél, antukna sacara ugeran teu kaasup kana golongan sél. Sél getih beureum ngandung hémoglobin getih nu nyebarkeun oksigén.
• Sél getih bodas atawa leukosit (3.0%), mangrupa anggota sistim imun nu ngancurkeun zat-zat inféktif.
• Platélét atawa trombosit (1.0%) nu pancénna dina ngabekukeun atawa koagulasi getih sarta dina inflamasi.

Plasma getih téh mangrupa leyuran nu ngandung 96% cai, 4% protéin plasma getih, sarta bahan renik lianna, di antarana

• albumin
• faktor koagulasi getih
• imunoglobulin (antibodi)
• hormon
• rupa-rupa protéin
• rupa-rupa éléktrolit (utamana natrium)

Sakabéh komponén getih di luhur ngabentuk cairan non-Newtonian nu pasipatan alirna unik luyu jeung wangunan saluran getih.

Fisiologi getih

Produksi jeung degradasi

Sél-sél getih dijieun dina sumsum tulang, dina prosés nu disebut hématopoiésis. Komponén-komponén protéin dijieun dina ati, hormonna dihasilkeun ku kelenjar éndokrin, sedengkeun fraksi cairna dikokolakeun ku peujit jeung ginjal.

Sél-sél getih didegradasi ku limpa jeung sél Kupffer dina ati. Ati ogé boga tugas méré sihan protéin jeung asam amino (ginjal ngasékrésikeun protéin-protéin leutik kana urin). Umur hirup éritrosit umumna nepi ka 120 poé, nu salajengna sacara sistimatis diganti ku éritrosit anyar nu dihasilkeun tina prosés hématopoiésis.

Angkutan oksigén

Oksigénasi getih diukur ku tekenan parsial oksigén. Oksigén sacara kimiawi 98.5% kabeungkeut ku Hémoglobin (Hb). Ukur 1.5% nu leyur sacara fisik. Molekul Hb mangrupa alat angkut oksigén dina mamalia sarta sababaraha spésiés lianna.

Iwal artéri pulmonal jeung umbilik katut vénana, artéri mawa getih nu ngandung oksigén ngajauhan jantung ka sakujur awak ngaliwatan arteriola jeung kapilér, tempat diserepna oksigén. Sabalikna, vénula jeung véna mawa getih nu geus teu ngandung oksigén balik deui ka jantung.

Warna

Dina manusa jeung mahluk nu maké hémoglobin lianna, getih nu ngandung oksigén téh warnana beureum burahay, sedengkeun nu teu ngandung oksigén warnana leuwih kolot, beureum ati, nu bisa katempo nalika donor getih nu disedot tina véna. Mun ditilik ti luar, saluran getih nu ngageleng handapeun kulit awak urang katémbongna bulao[2].

Insékta

Dina insékta, getihna (sebutanana hémolimfa) teu ngangkut oksigén (lawang nu disebut trahéa bisa ngasupkeun oksigén ti luar maké prosés difusi langsung ka jaringan). Getih insékta fungsina ukur mindahkeun gizi ka jaringan sarta miceun produk sésa.

Invertebrata leutik

Dina sababaraha invertebrata leutik kawas insékta, oksigén langsung leyur dina plasma. Sato nu leuwih badag ngagunakeunprotéin réspiratori pikeun ngaronjatkeun kapasitas ngangkut oksigén. Hémoglobin mangrupa protéin réspiratori nu paling umum aya di alam, sedengkeun krustaséa jeung moluska ngagunakeunhémosianin (bulao, ngandung tambaga).

Dina lolobana invertebrata, protéin pangangkut oksigén ieu téh leyur dina plasma getih, béda jeung vertebrata nu boga sél getih beureum nu hususon ngakut oksigén (antukna ngaronjatkeun daya angkutna tanpa ngarobah viskositas atawa ngaruksak organ panyaring getih kawas ginjal.

Transpor karbon dioksida

Nalika getih artéri sistemik ngalir dina kapilér, lumangsung difusi CO₂ ti jaringan kana getih. Sawaréh (lolobana) aya nu leyur na getih (dina bentuk bikarbonat jeung ion hidrogén), sawaréh deui aya nu ngahiji jeung hémoglobin jadi karbamino hémoglobin.

Transpor ion hidrogén

Déoksihémoglobin (hémoglobin nu geus ngaleupaskeun oksigén) boga fungsi séjén, nyaéta pikeun ngabeungkeut ion hidrogén; déoksihémoglobin mibanda afinitas éléktron leuwih luhur batan oksihémoglobin.

Kaséhatan jeung panyakit

Diagnosis

Tekanan getih jeung uji getih mangrupa papanggihan diagnostik pangilaharna dipaké pikeun mariksa getih jeung kaayaan umum awak.

Patologi

Baca ogé panyakit getih

Gangguan sirkulasi jeung kandungan getih mangrupa sumber rupa-rupa panyakit.

• Tatu luar bisa ngabalukarkeun kakurangan getih. Trombosit bisa nulungan ngabekukeun dina kajadian tatu leutik, sedengkeun dina tatu badag mah kudu geuwat diubaran.
• Kapendetna sirkulasi bisa ngabalukarkeun rupa-rupa gangguan médis, ti iskémia nepi ka nékrosis jaringan jeung gangrene.
• Hémofilia, kasakit génétik nu ngabalukarkeun disfungsi salah sahiji mékanisme koagulasi getih.
• Leukemia, kangker jaringan nu ngahasilkeun getih.
• Kurang getih, boh alatan trauma atawa lain (misalna nalika dibédah), ogé kasakit getih lianna kawas anémia jeung talasémia, kadang merlukeun transfusi getih. Sababaraha nagara boga bang getih pikeun nedunan pangabutuh getih (di Indonésia mah dikoordinir ku PMI).
• Getih mangrupa véktor penting dina inféksi. HIV, virus nu ngabalukarkeun AIDS, bisa tépa mun aya kontak getih, mani, atawa sékrési awak ti jalma nu geus kainféksi. Hépatitis B jeung C ditépakeun utamana ngaliwatan kontak getih.
• Inféksi getih disebut baktérémia atawa sépsis. Malaria jeung tripanosomiasis mangrupa inféksi parasitik nu ngaliwatan getih.

Natambaan

Transfusi getih mangrupa terapi getih sacara langsung. ku sabab aya rupa-rupa golongan getih, getih donor jeung nu rék narimana kudu sarua (transfusi getih nu golonganana béda bisa ngabalukarkeun komplikasi anu parna).

Produk getih lian nu dipaké (disuntikkeun) nyaéta platélét, plasma getih, cryoprecipitate, sarta konsentrat lieur ah faktor koagulasi khd.

Baca ogé

• Getih artifisial
• Béréndélan kandungan getih manusa
• Donor getih
• Golongan getih
• Sistem sirkulasi

Sumber rujukan

• Blood, Wikipédia édisi basa Inggris per 15 Nopémber 2005