Ecuador
| Ecuador | |
| |
| kian | |
| |
| sintuqi squ kian | 00°13′12″S 78°30′43″W |
| kinbhci | 283,561 km2 |
| qalang | Quito |
| ke | |
| Spanish, Kichwa, Shuar | |
| Linpgan squliq | |
| 17,715,822 | |
| Pinqasan ryax nakoka | |
| 10 na tay mspat byacing na qutux kawas | |
| sinnhen | |
| Cyorokay | 12.7% |
| Tenskyo | 80.4% |
| ungat sinnhen | 6.1% |
| binah | 0.8% |
| ryax nqu kian | |
| UTC−5 / −6 | |
| pposa giqas nqu zyuwaw | |
| .ec | |
Ecuador (厄瓜多) hya’ ga cyux maki’ tay 2 00 S, 77 30 W na Nan-Meco syuw.
kwara’ kinghciyan niya’ 283,561 sq km (maki’ tay 74ginkgan kin wahci’)
(kinwhci’ niya’ ga 276,841 sq km, kinwhci’ na lawsayan wsilung hya’ ga 6,720 sq km)
Kinkhmayan kwara’ squliq hya’ ga 16,080,778.
Pinbcyan naha’ sni’ naha’ rhzyal hya’ iy pqmahun hya’ ga 29.70%, lhlahuy hya’ ga 38.90%, sni’ naha’ sa pptzyuwaw sa bzinah hya’ ga 31.40%.
Zyuwaw na sraral
Kinnita na minnraw，’Kwato zyuwaw na sraral qani ga mosa byazyu sacyugal seng ru magal kbhul sraral。Ryax nasa ga nyux maki sa syuaw na umi rima maki qqalang mgayang qani la。kawas1463 mIncya tiko na bung。Maki sa squliq na Sipanya ’llwan nha qu giqas na Taluw，koka na maki sa ’Kwato 1532 qolang na squliq Sipanya，qaring kya lga ryyal ru squliq Sipanya minpira kbhul kawas。
kawas1809 byacing mspat mopuw ryax ptke ru ’Kwato mha pbuci sami nanak lma，ana ga ini kbsyaq lga kbihan na Sipanya lozi。Mtbzoq memopuw kawas，kawas1822 mtalax pihtan na kinlahang na Sipanya la。kawas1825 amwang sa hopa na Klunpiya linhayal na koka，ana ga koka qani ga kawas1830 msbugah la。psrux qu koka na’Kwato linhoyan la。
’Kwato koka qani ga aring mbuci psrux kinlahang na sefu ga psmsun zyuwaw nha ga ini kthuk qu innaras nha na，squliq na minnqwas biru ru hetay ga msesyu lmahang koka mopuw qeru kawas qu pinzyugan nha，tehuk sa kawas 1979 squliq na minnqwas biru lmahang sefu，kblaxyu nha qu gaga，mpusal kawas min pspngan nha qu gaga qani。
Kawas 2007 byacing payat mopuw magal ryax，senkyo qu kwara minsyu
Psrux gaga na kokrua，qas nagaga koka。
Kawas 2019 byacing mtzyu mopuw sazing ryax ，’Kwato koka spyang
wagiqna Hoin smpong mha swalan nya pinsqunan na mmlikuy ru kkneril，
ana msqutux tnuxan.min sinpang nya ga ryax sa Kawas 2019 byacing
mpitu mspat ryax pptke mha mlikuy ki mlikuy ru kneril ki kneril ana baq
msbes kekong ru usa pbiru sa pbraw。
Kawas 2019 mopuw byacing，sefu na ’Kwato malax sa ptapang sa
abura(gasorin) na pila nanu yasa cingay balay squliq hantay sa sefu .nanu yasa hopa na qalang nha kahul sa Cito zyugun nha te spyang hopa na qalang Kwayacirl mtzyuwaw。
Kian na rhyal
Koka na’Kwato te byaqan na wagi ga maki bih na Taypinyang，smka na rhyal na koka nha ga wiway rrgyax，msobih na syaw umi ga te htgan na wagi ga b’nux na rhyal，maki sa wagiq na taray na rhyal ga mqqasu sa binah。Rhyal na tesga ga wagiq cikay，spyang ki wagiq ga mtzyu seng cyugal kbhulru mopuwmi na Cinpolaso na rgyax gluw na Antissan na rgyax na bung，qani ga mhoqil rgyax na puniq。Rhyal qani ga spyang kin wagiq na b’bu balay na rgayx（kin wagiq nya ga mtzyu seng sazing kbhul ru tzyu pgan mpitu kons），nanu yasa maki sa kian ta Ticyu ga spyang twahiq ki babaw naTisin qani（baha hmswa mthwiru na Lisinli，nanu Ticyu mqutux kura ghyaq ru te mkilux mchzyu ru mngbang sa te htgan wagi kura sa byaqan wagi ga rtung cikay ru mtapeq na yang mari，nanu yasa Cinpolaso na rgyax ana iyat spyang na wagiq na rhyal na rgyax，baha hmswa maki sa te habuk na mkilux qu kian nya ga nanu yasa mk=aki cikay qu lalu nya）。Maki sa rhyal na Koka na’Kwato cingay qu rgyax na puniq，kya hazi mpusal rgyax ga kin wagiq nya ga magal seng mi na rgyax na puniq 。Koka na’Kwato rhyal na kilabang ru kin hopa nya ga mpusal mspat mang ru cyugal seng magal kbhul ru mpusal pin fang kong li，twangan Cyalapa llamu na taw。Kya qu ，rhyal nha kilabang ru kmhayal ga mpusal mpitu mang ru mtzyu seng mspat kbhul ru mpatul qutux pin fang kong li ，kin labang na qqsya nha ga mtzyu seng mpitu kbhul ru mpatul pin fang kong li 。maki sa kura mkilux na Meco ga，rhyal na Koka ’Kwato kinlabamg nya ga slaqux nya ku Wulakuwe，Sulinana，Kayyana ru bung na Furans na Kayyana。
Psmsun zyuwaw na psplang
Koka na’Kwato qani ga gluw ga gluw na maki sa te ska qu psplang nha pila ru nyux taring sa mtgih na koka，Psmsun zyuwaw na psplang nha mstama sa yang abura (gasoring)，ru pinbahuw nha sa Nogyo na psmsun na ppqayat sa qsinuYunwurayw。Ryax na Kawas 2000 koka nha phtuw sa ppzyu pila na Amerika，ana balay mtlokah inlungan na minsyu smyuk sa lmahang na mrhuw memaw wayal malax cinthken nha qu mrhuw，ana ga baha hmswa ga cipoq qu pila na koka na’Kwato Sukele mhgun qu rngu na pilananu yasa olang na pila Amerika qu pila nha la。Phpah na Koka na’Kwato qani ga mplquy na rang，qbhniq na koka nha ga Antis na utux kwali。
sezi
Koka na’Kwato na Soto ga te spayat kawas ga mtxal senkyo ru mhtuw qu soto nha。rayhyo na komin linhoyan ga（ke naSipanya ga：Asamblea Nacional）Koka na’Kwato na psrux gaga na koka linhoyan，te kahul sa qutux kbhul ru mtzyu mpitu na Giin msqutux linhoyan。
nniqun
Koka na’Kwato maki sa rgayx ga mami、ngahi、qetun、layang、 qu nniqun nha、llamu na wayay stwang ru cqunun nha sa hi na bzwaq、kacing、miruku、Sala qu spyang nniqun nha；maki sa syuaw na umi na cinqalang ga smoya maniq guqoh ru qqulih ru kbolung maki sa zit na umi na nniqun。Maki sa Citao ru Hweyeci na pqniqan na qalang ga pzyux balay llamu nya，Itali、koka Furans ru Miru na nniqun pzyux iyal，Kantci ru Maytanlaw cingay balay uzi。Wagiq pila na pqniqan ga qutux hi ga mzimal pila na Amerika kiwagiq，tska na nniqan ga mtzyul pila Amerika 。maniq sa bih na ttuqi ga cipoq cikay pila nya.nanak kryaxan ga maki ﹙Almuerzo﹚，qutux hi ga cyugal ru mpayat pila lga tnaq la，maki ayang nya ru nnbuw ru spyang nniqun，ana ga pinbaqi qu esey na nniqan。
llukus
Koka na’Kwato qani ga pisplang nha ga ini kwagiq，ana ga syu nha inlungan qu pinkusan nha，ana maki sa ana inu ga mutu ini psripa ru ini plukus sa zit na
lukus . maki balay qu pibleqan qu pinkusan nha musa te tanux；kya qu sanka sa kekong ru maki myoqil na squliq ga blaq balay qu pinkusan nha 。
Mcisal rangi
maha musa mcisal sa lpyung uni rangi ga siki maqut su ru swalan su nha lga pkal ryax ru pkaki sa inu，iyat nbah si hmut htuw sa ngasal nha ru mcisal maha ni musa lga siki blequn su singagay，musa su mcisal ga maras su cikay hinnukuy (omeyage) su；mha iyat cinngasal na squliq maras isu ga ，laxi hmut musa tanghat nha ru binah na qqbyen。Maki su ngasal mnaga squliq ru llpyung ga，cinngsal na mlikuy ru kneril pinblaq mlukus ru kaki sa blihun mnaga rangi su，pposa sa squliq uzi ga kisa sqani uzi。
Hngawang ru pzian
1. pslokah hi homyan ga，squliq na’Kwato ana mlikuy ru kneril ga smoya
pslokah hi kwara，yang mtlkah mari、mari tara、mara tmucing、rirensya、mzwy sa tlaka、mtama oma、lmqyaq、mzwyumi cingay balay squliq sanka，mtlkah mari pslokah hi qani ga ana bnkis mrkes laqi smoya kwara，kya squliq na’Kwato smoya syaw na umi(satan)，tehuk sa hngawan lga memaw tqupuw qu squliq nha musa .ana nha ttuqi ga mqhuk qu ttorak ru turwi nha。
2.yang binah na CunnanMe koka ga mtnaq，squliq na’Kwato inlunang nha ga blaq nha mqas ，ana llaqi ru bnkis ga smoya balay mzyugi ru mqwas ru baq balay sissyq kmal ke，maki sa ngasal mpzyugi ru qalang nha ga baq mssli ru mpzyugi krryax。Cingay na kahul binah na koka ru qalang na psemon na squliq ga mwah sa Ecin「gaga na ngasal」ppkita nha sa squliq。Qalang na sefu Cito mppqwas ru mkalay sa llamu na kktan Onga squliq krryax，misu na Onga lga maki sa hopa na qalang ru cipoq na qalang pkita sa minsyu。Qalang na Cito teska ga El Ejido konyun hngawan na ryax ga cingay qu baq matas biru ru baq kbalay mnanak na kinbalay na qba spyangay nha。
3.Cito qalang qani ga cingay qu llamu na pslokah hi ru maki sa zit na baqun
lmqyaq na ppman，kya uzi qu tlkah mari ru ngngayal na kkacing na pslokah
hi na hngawan ru llamu na pzian. Quito Tenis y Golf Club.pzian na ptucing
mari nyux sa kura ghyaq na Cito qalang，maki baqun lmngyaq na ppman、
ptcingan mari、ptlkah mari、mzuy na mari排球場、Kawrlfu na mari ru
mtama oma。
4.Ecin na spyang na ngyan Hayzyu，Sucre koka na ngyan Hayzyu( Teatro
Nacional Sucre)、Bolivar na ngyan Hayzyu(Tea na ngyan Hayzyu tro
Bolivar) ru gaga na ngasal(Teatro Nacional de la Casa de la
CulturaEcuatoriana)。
5. Ecin na spyang na hopa na Powu kwan，kya qu Cunyang giko na Powu
kwan、Tenskyo na raygang na Poukawn、ru Guayasamin Poukawn nyasquliq nanak spyang hopa lalu nha。
6. Ecin na spyang na hopa na Ega kan ru bbiran na teska pzyux balay，kkita
na Ega cipoq qu pila nha ana ga mazi sa qeqaya lga hmit qu pila nya la。
7.Karlfu mari ga：bih na qalang Cito kya cyugal ，Los Arayanes qalang
Cilpuw、Cito Karlfu Cilpuw（Quito Tenis y Golf Club）ru Los Cerros.
Karlfu Cilpuw（Club Los Cerros）。Bih na Hweyeci kya cyugal Karlfu
mari，ru Country Club, Campo Chino，ru Club de la Costa。Mari qani ga
psrux sa linhoyan，ini nha phmti pwah qu squliq。
spzyang qalang na Kokka’ (首都)
smr’zyut miru’spzyang naha’ krahu’ qalang hya’ ga Quito.
snyan kinramat inlungan na Kokka’ (國家紀念日)
smr’zyut miru’snyan kinramat inlungan na Kokka’ hya’ ga 10 na tay mspat byacing na qutux kawas.
mrhuw Kokka’ (國家元首)
smr’zyut miru’mrhuw Kokka’ ta’ misuw hya’ ga Rafael Correa, aring ryax 15 squ byacing tay 1 sa kawas 2007 lga, musa’ spazyang balay ms’rux kya la.