Азон
Азон (ар. أذان – эълом кардан, огоҳ намудан) — бонги намоз, садои баланди даъват барои намозхонӣ[1], маҷмӯи зикрҳои мушаххас, ки тавассути он мусулмонон аз фаро расидани вақти намоз огоҳ карда мешаванд.
Азон ва иқомат суннати муаккада мебошанд ва танҳо барои намозҳои фарз гуфта мешаванд. Он фарз, хоҳ бо ҷамоъат баргузор гардад ва хоҳ бо танҳогузорӣ, чи намози вақтӣ бошад, чи қазоӣ ва намозгузор, хоҳ муқим бошад, хоҳ мусофир. Азон ва иқомат барои мардон суннат ва барои занон макрӯҳ аст.[2]
Бар намозгузор суннат аст, ки қабл аз намозҳои панҷгона ва низ намози ҷумъа аввал азон ва баъд аз он иқомат гуфта, намозашро шурӯъ намояд.[3]
Таърих
вироишГуфтани азон дар соли дуввуми ҳиҷрӣ баъди таҳвили қибла аз Байтулмуқаддас ба сӯйи Каъба шурӯъ шудааст.
Азон дар Қуръон ва аҳодис
вироишАзон яке аз шаъоир (нишонаҳо)-и дин ва шиъори Ислом аст. Эҳтиром гузоштан ва муҳаббат бо азон муқтазои имони ҳар муъмин аст. Азонро бозичае пиндоштан, мазҳакае шумурдан ва ба он истеҳзо кардан аломати куфр аст. Дар Қуръони маҷид омадааст:
وَإِذَا نَادَيْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَلَعِبًا ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَا يَعْقِلُونَ 
«Ва чун ба намоз фаро хонед (азон диҳед), онро ба тамасхур ва бозӣ гиранд. Ин ба сабаби он аст, ки онҳо мардуми беақле ҳастанд».[4]
Низ омадааст:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَاةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ 
«Чун барои намози рӯзи ҷумъа нидо (азон) дода шавад, пас ба сӯи ёди Худо (намоз) бишитобед ва хариду фурӯшро (то анҷоми намоз канор) бигузоред. Ин барои шумо беҳтар аст, агар (онро) медониста бошед».[5]
Аз ду ояти боло машрӯъияти азон низ собит мегардад. Аз Молик ибни Ҳувайрис (р) ривоят шудааст, ки Расули Худо (с) мефармояд:
«Ҳамон тавре ман намоз мегузорам, намозро бигузоред. Ҳамин ки вақти намоз фаро расид, як нафаратон барои шумо азон диҳад ва бузургтаратон барои шумо имоматӣ намояд».[6]
Матн
вироишАзони аҳли суннат аз ҳафт ҷумларо дар бар мегирад[7].
| Шумора | Матни арабӣ | Рӯнавишт | Тарҷума |
|---|---|---|---|
| 4 бор | الله أكبر الله أكبر | Аллоҳу А́кбар | Аллоҳ Бузург аст! |
| 2 бор | أشهد أن لا اله إلا الله | Ашҳаду ал-ло илоҳа илла-Ллоҳ | Гувоҳӣ медиҳам, ки ба ҷуз Аллоҳ дигар маъбуде нест.! |
| 2 бор | أشهد أن محمدا رسول الله | Ашҳаду анна Муҳаммадан Расу́лу-Ллоҳ | Гувоҳӣ медиҳам, ки Муҳаммад — фиристодаи Аллоҳ аст! |
| 2 бор | حي على الصلاة | Ҳайя ъала с̣-с̣алоҳ | Бишитобед ба сӯйи намоз! |
| 2 бор | حي على الفلاح | Ҳайя ъала л-фалоҳ | Бишитобед ба сӯйи растагорӣ! |
| 2 бор | الصلاة خير من النوم | Ас̣-с̣алоту х̣айру мина-н-навм | Намоз аз хоб беҳтар аст! |
| 2 бор | الله أكبر الله أكبر | Аллоҳу А́кбар | Аллоҳ Бузург аст! |
| 1 бор | لا إله إلا الله | Ло илоҳа илла-Ллоҳ | Ба ҷуз Аллоҳ дигар маъбуде нест. |
Тартиби хондан
вироишИқомат
вироишФарқи иқомат (онро мардум қомат ҳам мегӯянд) аз азон танҳо дар он аст, ки дар иқомат баъди «Ҳаййа ала-л-фалоҳ» ду бор «Қад қомати-с-салот» гуфта мешавад.
Аҳкоми азон ва иқомат
вироишДар азон тарассул, яъне баъд аз ҳар таъбир таваққуф намудан, аммо дар иқомат шитоб кардан мустаҳаб аст. Азон ба забони арабӣ гуфта мешавад. Дар азони намози бомдод баъди «Ҳаййа ала-л-фалоҳ» ду бор «ас-салоту хайрун мина-н-навм» афзуда мешавад. Муаззин дар вақти азон ва иқомат гуфтан бояд рӯ ба қибла бошад; рӯйи худро дар ҳолати гуфтани «Ҳаййа ала-с-салот» ба ҷониби рост ва ҳолати гуфтани «Ҳаййа ала-л-фалоҳ» ба ҷониби чап бигардонад; ҳангоми гуфтани азон ду ангушти худро ба гӯшҳояш биниҳад. Азон ва иқомат, бар хилофи хутба, бояд дар макони гуногун гуфта шаванд.
Барои намози қазоӣ низ азон ва иқомат гуфтан суннат аст. Муаззин дар ҳолати гуфтани азон ва иқомат бояд бовузӯ бошад. Пеш аз даромадани вақти намоз, ба ҷуз намози бомдод, азон гуфта намешавад. Агар пеш аз вақти намоз азон гуфта шавад, он бояд баъди ба охир расидани вақти намоз низ гуфта шавад. Азон ва намоз барои мусофир низ суннат аст. Агар шахсе дар хонаи худ, ки дар шаҳр аст, намоз бигзорад, пас, бояд азон ва иқомат гӯяд, лекин агар азонро тарк кунад, ҷоиз аст, чунки азони масҷиди маҳалла кифоят мекунад.
Одоби шунидани азон
вироиш
Шунавандаи азон бояд хомӯшона ба он гӯш диҳад ва пас аз шунидани ҳар ҷумлае айни ҳамонро оҳиста такрор намояд, ки ин ҳамон ҷавоби азон аст. Масалан, ҳангоме ки муаззин Аллоҳу акбар гуфт ва дар он лаҳзаҳои гузарое, ки барои гуфтани ҷумлаи баъдӣ омода мегардад, шунаванда ҳамон калимаи «Аллоҳу Акбар»-ро такрор намояд. Вақте муаззин ба Ҳайя ъалас-салоҳ ва Ҳайя ъалал фалоҳ бирасад, шунаванда дар поён айни он калимотро такрор накарда, балки «Ло ҳавла ва ло қуввата илло биллоҳил ъалиййил ъазим» (ар. لا حول ولا قوة الا بالله العظيم — Қудрати боз истодан аз гуноҳон ва низ тавоноӣ бар анҷоми тоъатҳо танҳо бо мадади Худованди баландмартаба ва бузургвор муяссар мегардад) бигӯяд[8].
Баъд аз азон суннат аст, ки ҳам худи азондиҳанда ва ҳам шунавандагон ин дуъоро бихонанд:
Аллоҳумма рабба ҳозиҳид-даъватит-томмаҳ вас-салотил қоимаҳ, оти Муҳаммаданил василата вал фазилаҳ, вабъасҳу мақоман маҳмуданил-лази ваъаттаҳу. Иннака ло тухлифул миъод.
Бор Худоё! Парвардигори ин даъват ва нидои расо ва намози барпогашта! Барои Муҳаммад (с) васила ва бузургворӣ ато фармо ва ҷанобашро дар он ҷойгоҳ ва мақоми ситудае, ки барояш ваъда додаӣ, мабъус бигардон. Ростӣ, ки Ту ваъдагоҳи хешро хилоф насозӣ.
Гуфтани азон дар дигар маворид
вироишАзон дар баъзе мавридҳои дигар низ гуфта мешавад. Масалан, дар мавриди рухдод ё кори муҳимме, ки ба огоҳонидани мардум ва гирдоварии онҳо ниёз бошад. Дар миёни мусулмонон, аз ҷумла тоҷикон, дар гӯши кӯдаки навзод азон ва дар гӯши чапи ӯ иқомат гуфтан ҳам маъмул аст. Ин амалро бояд падари навзод ба ҷо орад[9]
Эзоҳ
вироиш- ↑ Фарҳанги забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд) Ҷ. 1 А – О./Дар зери таҳрири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Ҳошим, Н.А. Маъсумӣ. – Москва 1969, - c. 47
- ↑ Абдушарифи Боқизода. Фиқҳи исломӣ бар асоси мазҳаби Ҳанафӣ. Душанбе, 2008. саҳ 180.
- ↑ Абдушарифи Боқизода. Фиқҳи исломӣ бар асоси мазҳаби Ҳанафӣ. Душанбе, 2008. саҳ 177.
- ↑ Сураи Моида. Ояти 58
- ↑ Сураи Ҷумъа. Ояти 9
- ↑ Саҳеҳи Бухорӣ, 631.
- ↑ Ислам: ЭС, 1991.
- ↑ Абдушарифи Боқизода. Фиқҳи исломӣ бар асоси мазҳаби Ҳанафӣ. Душанбе, 2008. саҳ 182.
- ↑ Донишномаи фарҳанги мардуми тоҷик, Ҷилди 1. А-М – Душанбе: Муассисаи давлатии Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик, 2015, - саҳ. 19 // С. Маҳмадуллоев.
Адабиёт
вироишПайвандҳо
вироиш- Ответы на вопросы по азану Бойгонӣ шудааст 22 октябри 2013 сол. / AskImam.Ru
- Азан: краткая история Бойгонӣ шудааст 16 августи 2013 сол. / AskImam.Ru
- Время азанов в различных точках земного шара Бойгонӣ шудааст 9 Декабри 2021 сол. / Adhan.Ru
- Азан и икамат Бойгонӣ шудааст 16 сентябри 2016 сол. / Umma.Ru
- Азан и икамат Бойгонӣ шудааст 30 май 2012 сол. Al-Shia.Ru
Сарчашма
вироиш- Азон // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.