Нокомӣ

Нокомӣ (форсӣ: ناکامی‎), сархӯрдагӣ (форсӣ: سرخوردگی‎), фрутсратсия (лот. frustratio — «бетартибии нақшаҳо», «вайроншавии ниятҳо») — ҳолати рӯҳиест, ки дар вазъияти воқеӣ ё эҳтимолии номумкинӣ қонеъ нашудани ин ё он эҳтиёҷот (ниёзот)-и муайян ба вуҷуд меояд, ё соддатар, дар ҳолате, ки хоҳишҳо ба имкониятҳои мавҷуда номутобиқанд. Ин вазъро то андозае осебпазир ҳисобидан мумкин аст .

Шахс дар ҳолати фрустатсия

Тавсиф

Фрустратсия дар ҳолате ба амал меояд, ки субъект онро ҳамчун таҳдид (потенсиал, воқеӣ) барои қонеъ кардани ин ё он ниёзҳои худ мешуморад. Он дар як қатор равандҳои эҳсосӣ, аз қабили ноумедӣ, изтироб, хашмгинӣ ва ҳатто дилбойдиҳӣ зоҳир мешавад .

Мисли ноумедӣ, он дар сурати мавҷуд набудани баъзе натиҷаҳои чашмдошт ва дилхоҳ ба миён меояд, аммо дар ҳолати фрустратсия, мардум то ҳол муборизаро барои ба даст овардани чизи дилхоҳ идома медиҳанд, ҳатто агар онҳо аниқ намедонанд, ки барои ба даст овардани муваффақият чӣ кор кардан лозим аст .

Фрустатор ва фрустратсия

Фрустратор ашё ё унсурест, ки ҳолати фрустратсия ба вуҷуд меорад.

Фрустратсия аз се намуди фрустатор вобаста аст:

1. Маҳрумият ин набудани воситаҳои зарурӣ барои ноил шудан ба ҳадаф ё қонеъ кардани эҳтиёҷот мебошад. Маҳрумияти беруна ба назар мерасад — —рустатори берун аз инсон (одам мехоҳад, ки хӯрад, аммо худаш ғизо гирифта наметавонад) ва маҳрумияти ботинӣ дар шахс худи инсонро асабӣ мекунад (андешаи бад дар бораи худ монеаи рушди муносибатҳо мебошад).
2. Талафҳо — марги шахси наздик, гум кардани хона (талафоти беруна), аз даст додани нуфуз дар даста (зарари дохилӣ).
3. Низоъ — убориза. Низои берунӣ, масалан, вақте нишон медиҳад, ки мард бо он мубориза мебарад, ки ҳамсари содиқи каси дигарро дӯст медорад . Муноқишаи дохилӣ, масалан, вақте зоҳир мешавад, ки мард аз сабаби он фикре, ки касе модар ё хоҳари ӯро низ ҳамин тавр мехоҳад, зон анро орзу намекунад .

Дараҷаи таъсири фрустратор аз хусусиятҳои фардии инсон вобаста аст. Як фрустратор метавонад дар одамони гуногун аксуламалҳои тамоман гуногунро ба вуҷуд орад.

Таснифоти ҳолатҳои фрустатсиякунанда

Мешавад синфтақсимкунии фрустатсияро ба ду навъ ҷудо кард. Аввалан, аз рӯи табиати ангезаҳои ноумедӣ (яъне он чизе, ки барои расидан ба ҳадаф тела медиҳад):

1. Фрустатсияҳои патогенӣ, ки ба эҳтиёҷоти асосӣ асос ёфтааст : бехатарӣ, эҳтиром, муҳаббат
2. Ғайрипатогенӣ, яъне боиси вайроншавии рӯҳӣ мегардад ва дар асоси талаботи бадастомада асос ёфтааст

Дуввум аз рӯи табиати монеаҳо (яъне он чизе, ки барои расидан ба ҳадаф монеъ мешавад) мебошад:

1. Бо монеаи ҷисмонӣ (деворҳои зиндон)
2. Бо монеаи биологӣ (саратон, пирӣ)
3. Бо монеаи психологӣ (изтироб, зеҳни паст)
4. Бо монеаи иҷтимоию фарҳангӣ (қонун, қоидаҳо)

Ҳамчунин монеаҳои дохилӣ ва берунии Т. Дембо мавҷуданд: аввалӣ барои расидан ба ҳадаф монеа эҷод мекунанд, дуюмӣ намегузоранд, ки шахс аз вазъият берун ояд.

Типологияи ҳолатҳои рафтор ҳамчун оқибати фрустатсия

Рафтор дар вазъияти фрустатсия бо ду параметр тавсиф мешавад:

1. Ҳавасмандӣ — мавҷудияти робитаи маънавии перспективии рафтор бо мотиве, ки вазъияти равонӣ дорад.
2. Ташкилотнокии мақсад, ки ба он вобаста нест, ки оё расидан ба ин ҳадаф боиси амалӣ шудани ангеза мегардад ё не.

Дар ин ҳолат, параметрҳо ҳангоми ноумедӣ дар қутбҳои гуногун зоҳир мешаванд: ё рафтор аз рӯи мақсад ташкил карда шудааст, ё номуташаккилона; ва дар айни замон пайваста ба мотив монанд бошанд ё набошанд.

Дар натиҷа, чор намуди рафтор ташаккул меёбанд:

1. Ҳавасманднокӣ ва аз рӯи мақсад, ё псевдофрустратсия: одам ҳолати муайяни асабоният (апатия ё агрессия)-ро мебозад, аммо дар айни замон бошуурона барои расидан ба ҳадафи худ кумак мекунад.
2. Ҳавасмандкунанда, аммо аз рӯи ҳадаф номуташаккилона: одам як ғазабро «ғелонда», идора (ирода)-ро аз даст медиҳад, аммо аз сабаби он ки назорати шуур вуҷуд дорад, умеди ҳалли низоъ аз байн намераад.
3. Ҳавасмандкаунанда, аммо бо як ҳадаф муташаккил: инсон назорати ҳушро аз даст медиҳад (ангезаи аслӣ корашро қатъ мекунад) ва на ба хотири «ба хотири чизе», балки «дар натиҷаи чизе» мақсаднок амал мекунад. Масалан, як зан бо одамони дар навбат истода баҳс мекунад, зеро ба қатори роҳгузар дер мондааст.
4. Ҳавасманд нест ва аз рӯи мақсад муташаккил нашудааст ва ё фалокатбор: одам ҳам ирода ва ҳам назорати ҳушро аз даст медиҳад ва ӯ бетартиб аст, рафтори ӯ дигар бо ангезаи аслӣ иртибот надорад (умед ва сабр вуҷуд надорад).

Вазъҳои маъмулӣ дар зери амали фрустатор

1. Таҳаммулпазирӣ: Ҳолате, ки фрустатор боиси фрустатсия намешавад.
   • Таҳаммулпазирии «солим» — оромӣ, оқилӣ, пазируфтани он чизе, ки рӯй дод, ҳамчун дарси ҳаёт
   • Таҳаммулпазирии " шадид " — аксуламалҳои манфӣ
   • " Ҷаззобӣ " ҳамчун таҳаммулпазирӣ — бетафовутӣ, хашми пинҳон, ноумедӣ.
2. Агрессия ҳамчун фрустатсия — ин ҳамлаи мустақиман қасдан бо мақсади дастгир кардан ё таҳдид, хоҳиши ҳамла, душманӣ мебошад .
3. Фиксатсия (ислоҳ) ҳамчун фрустатсия ду маъно дорад :
   • Фиксатсия ҳамчун ҳолати фаъол — ин идомаи амали бе ин ҳам нолозим (бефоида ё хатарнок) мебошад, ки бо қолаби шабеҳ, такрор, сахтӣ ва душманӣ ифода ёфтааст
   • Замима ба фрустратор ин тасмимест, ки тамоми диққатро ба фрустратор ҷалб мекунад (таҷриба, таҳлил) ва дар дарки стереотипӣ ва тафаккури он ифода ёфтааст (рафтори ҷаззоб)
4. Диққат дар фаъолияти фаромӯшшавӣ
5. Ҳолати депрессивӣ — ҳисси ғамгинӣ, ноамнӣ, ноумедӣ, бепарвоӣ
6. Регрессия — баргаштан ба шаклҳои навзодонаи рафтор, паст шудани сатҳи фаъолият, ибтидоиятнокӣ (эҳтиёҷот барои он, ки мисли кӯдак раҳми одам ояд)
7. Эҳсосотнокӣ

Давомнокии фрустатсия

Намудҳои зерини фрустатсия тавсиф мешаванд, ки аз рӯи давомнокӣ фарқ мекунанд:

• хуруҷҳои мухтасари агрессия ё депрессия
• кайфияти дароз
• оне, ки то охири ҳаёт ё давраи муайян нишонааш мемонад

Омӯзиши таҷрибавии фрустатсия

Т. Дембо вазифаҳоеро гузошт, ки ҳалли худро наёфтаанд:

Навъи якум: ба шумо лозим аст, ки 10 маротиба пай дар пай ба шишаҳо аз масофаи 3,5 метр ҳалқаҳоро тир карда, дароред, ки ин ғайриимкон аст.

Намуди дуюм: бе баромадан аз як мураббаъи 2,5 × 2,5 м, ба шумо гул гирифтан лозим аст (дар баландии 110 см ва дар масофаи 120 см аз мураббаъ). Дар дохили майдон курсӣ ҳаст. Агар таҷрибачӣ роҳи иҷрои ин корро ёбад, озмоишгар ба ӯ мегуфтаст, ки роҳи дигареро биёварад.

Ҷустуҷӯи усул метавонад аз 1-2 соат то 2-3 рӯз давом кунад.

Ин тадқиқот ба шумо имкон медиҳад, ки раванди пайдоиши хашм (шиддат, таҳаммулнопазирӣ) -ро омӯзед. Хашм зиддияти байни ду монеа аст: дохилӣ — он чизе, ки барои расидан ба ҳадаф монеъ мешавад (ашё, мураккабӣ, нотавонӣ); берунӣ — он чизе, ки ба боздоштани вазифа халал мерасонад (талаботи озмоишгар).

Таҳқиқоти дигаре, аз тарафи Р. Баркер, T. Дембр, К. Левин омӯзиши ноумедӣ чунон регрессияи равона шуда буд: 3 гурӯҳ (2-5 сола) аз томактаби таври доимӣ анҷом 3 ҳолатҳои бозӣ. Дар рӯзи аввал, кӯдакон дар нимаи утоқ 30 дақиқа як ба як бозӣ мекунанд. Дар рӯзи дуюм, онҳо дастрасӣ доранд дар нимаи дигари ҳуҷра бо як бозича ҷолибтар дар тӯли 15 дақиқа бозӣ кунанд. Пас аз гузашти вақт, дастрасӣ бо тақсимоти шаффоф маҳдуд мешавад ва кӯдак метавонад танҳо дар нимаи аввали ҳуҷра бо як бозичаи камтар ҷолиб бозӣ кунад (30 дақиқа).

Дар асоси миқёси «рушди кӯдак ба моҳҳо дар давоми бозӣ», ки онро муҳаққиқон сохтанд, маълум шуд, ки бинобар пайдо шудани маъюсӣ (маҳрум сохтан аз бозичаҳои ҷолиб), кӯдакон «примитивизатсия» -и бозиро нишон доданд, ки ин аст, ки амалҳо, манфиатҳои онҳо маҳдуд буданд, манипулясияҳо бо бозичаҳо бефаҳмӣ шуданд, бозӣ камтар воқеӣ шуд. Инчунин, регрессияи амиқ дар кӯдакони дорои норозигии зиёд ба мушоҳида мерасад ва дар кӯдаконе, ки дараҷаи паст доранд, хашмгинӣ камтар ба назар мерасад.

Таъсири созанда

Фрустатсия ва муноқиша метавонад барои ноил шудан ба ҳадаф кумак кунад, зеро диққат ба ангезаи асосӣ равона карда шудааст ва ниёзҳои дигар аз паҳлӯ мегузаранд.

Кӯшишҳо метавонанд шиддат гиранд: монеаҳо зиёдтар сафарбар кардани қувваҳо барои рафъи онҳо зиёдтар мешавад. Агар монеае вуҷуд дошта бошад, пас қувваи ангеза ҳадди аксар аст.

Инчунин иваз кардани василаҳо барои расидан ба ҳадаф (нигоҳи тоза ба мушкилот, бознигарии амали худ), иваз кардани худи ҳадаф (афзалият ба ҳадафи дигаре, ки ниёзро қонеъ мекунад), арзёбии вазъ (дарки гуногуни контексти масъала барои расидан ба ҳадаф дар натиҷаи шиддат) метавонанд рӯй диҳанд

Таъсири харобиовар

Агар таъсири созанда ба мушоҳида нарасад, шиддат бо фрустатсия ва муноқиша меафзояд ва таъсири харобиовар ба амал меояд, ки харобкор аст.

Сабабҳо:

1. Афзоиши зиёди сафарбаркунии энержӣ, аз сатҳи иҷрои супориш зиёдтар (шитобкунӣ)
2. Стрессҳои аз ҳад зиёд, ки ба маҳдуд шудани сатҳи маърифатӣ оварда мерасонанд (бинобар тамаркуз ба ҳадаф, инсон роҳҳои муваффақи ноил шудан ба онро намебинад)
3. Афзоиши шиддат метавонад ба эҳсоси эҳсосотӣ оварда расонад, ки боиси интихоби ғайримантиқии ҳалли мушкилот мегардад (масалан, вақте ки одам нигарон ва ваҳмгир аст, назоратро аз болои вазъият гум мекунад).

Оқибатҳои харобиовар, ки боиси афзоиши ҳадди таҳаммулпазирии инфиродӣ барои фрустатсия мешаванд (яъне бо баланд шудани сатҳи стресс, ба тавозуни рӯҳӣ оварда мерасонанд):

1. Агрессия — ҳамлаи мустақим ба монеа ҳамчун рафтори мутобиқшавӣ ё ҳамлаи ғайримустақим ба «бузҳои гуноҳкор»
2. Гурехтан аз вазъ санади манфист, ки боиси расидан ба ҳадаф намешавад

Ниг. инчунин

• Абстинентсия
• Назарияи фрустатсионии агрессия
• Антифрустатсионизм

Адабиёт

• Barker R., Dembo T., Lewin K. Frustration and regression: an experiment with young children. \\ Studies in topological and vector psychology, vol. II, Univ. Iowa Stud, Child Welf., 1941, 18, N 1, p. 1-314.
• Dembo T. Der Arger als dinamishes problem. Psychol. Forsch., 1931, 15, 144 p.
• Rosenzweig S. An Outline of Frustration Theory. In: Hunt J. M. W. (edit). Personality and Behavior Disorders. V. 1. N. Y., 1949.
• Василюк Ф. Е. Психология переживания. — Издательство Московского университета. — Москва, 1984. — 200 с.
• // .
• Экспериментальная психология. / Ред.-сост. П. Фресс, Ж. Пиаже. М.: Прогресс, 1975. С. 77-80, 82, 84 (с сокращ.)