ตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก

ตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก (อังกฤษ: Austroasiatic languages) เป็นตระกูลภาษาขนาดใหญ่ที่มีผู้พูดทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นดิน เอเชียใต้ และเอเชียตะวันออก ประชากรส่วนใหญ่ที่พูดภาษานี้อยู่ในประเทศเวียดนามและกัมพูชา ส่วนชนกลุ่มน้อยที่พูดภาษานี้กระจายไปทั่วพื้นที่ในประเทศไทย, ลาว, อินเดีย, พม่า, มาเลเซีย, บังกลาเทศ, เนปาล และจีนตอนใต้ มีประชากรที่พูดภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติกประมาณ 117 ล้านคน โดยในจำนวนมากกว่าสองในสามเป็นผู้พูดภาษาเวียดนาม ในบรรดาภาษาทั้งหมด มีเพียงเฉพาะภาษาเวียดนาม ภาษาเขมร และภาษามอญที่ปรากฏในบันทึกประวัติศาสตร์อย่างยาวนาน โดยมีเพียงสองภาษาเท่านั้นที่เป็นภาษาราชการของประเทศ คือ ภาษาเวียดนามในประเทศเวียดนาม และภาษาเขมรในประเทศกัมพูชา ภาษามอญเป็นภาษาชนกลุ่มน้อยที่ได้รับการยอมรับในประเทศพม่าและไทย ส่วนภาษาว้าเป็น 'ภาษาประจำชาติที่ได้รับการยอมรับ' ในรัฐว้า เขตปกครองตนเองโดยพฤตินัยในประเทศพม่า ภาษาสันถาลีเป็นหนึ่งใน 22 ภาษาที่กำหนดในประเทศอินเดีย ส่วนภาษาที่เหลือในตระกูลนี้มีผู้พูดเป็นชนกลุ่มน้อยและไม่มีสถานะทางการ

ตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติก
Austro-Asiatic
ภูมิภาค:	เอเชียใต้ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และเอเชียตะวันออก
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลภาษาที่มีผู้พูดมากที่สุดในโลก
ภาษาดั้งเดิม:	ออสโตรเอเชียติกดั้งเดิม
กลุ่มย่อย:	มุนดา คาซี-ปะหล่อง ขมุ มัง Pakanic เวียตติก กะตู บัฮนัร เขมร ปอร์ มอญ อัซลี นิโคบาร์
ISO 639-5:	aav
กลอตโตลอก:	aust1305
แผนที่แสดงการกระจายของภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติก   มุนดา   คาซี   ปะหล่อง   ขมุ   เวียตติก   กะตู   บัฮนัร   เขมร   มอญ   อัซลี   ปอร์   Pakanic   นิโคบาร์

เอทโนล็อกระบุภาษาในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติกถึง 168 ภาษา แบ่งออกเป็น 13 กลุ่มย่อย (อาจเพิ่มShompen เป็นกลุ่มที่ 14 แต่เป็นภาษาที่ไม่ได้รับการรับรอง) ซึ่งเดิมเคยแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลักคือ มอญ–เขมร และมุนดา อย่างไรก็ตาม การจัดจำแนกล่าสุดแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มย่อย (มุนดา, มอญ-เขมร และคาซี-ขมุ) ในขณะที่อีกกลุ่มและกลุ่มย่อยมอญ–เขมรให้เป็นหมวดหมู่เดียวกัน ทำให้เป็นชื่อพ้องกับตระกูลใหญ่

ตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติกดูเหมือนจะเป็นภาษาพื้นเพดั้งเดิมเท่าที่มีอยู่ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาคพื้นดิน โดยตระกูลภาษาขร้า-ไท, ม้ง-เมี่ยน, ออสโตรนีเซียน และจีน-ทิเบตเข้ามาในบริเวณผ่านการอพยพในภายหลัง

ศัพทมูลวิทยา

คำว่า Austroasiatic ได้รับการประดิษฐ์โดย Wilhelm Schmidt (เยอรมัน: austroasiatisch) โดยอิงจาก auster ศัพท์ภาษาละตินที่แปลว่า "ใต้" (แต่ Schmidt ใช้เรียกตะวันออกเฉียงใต้) กับ "Asia" แม้ว่าชื่อมีความหมายตรงตัวเป็นเช่นนั้น มีเพียง 3 สาขาเท่านั้นที่มีผู้พูดในเอเชียใต้ คือ กลุ่มภาษาคาซี, กลุ่มภาษามุนดา และกลุ่มภาษานิโคบาร์

การจัดจำแนก

นักภาษาศาสตร์โดยทั่วไปจัดภาษานี้เป็นสองกลุ่มใหญ่คือภาษากลุ่มมุนดาที่พบในอินเดียตะวันออกและอินเดียกลางกับบางส่วนของบังกลาเทศและภาษากลุ่มมอญ-เขมร ที่พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อินเดียตะวันออกเฉียงเหนือและหมู่เกาะนิโคบาร์ จากภาษาในตระกูลนี้ทั้งหมด 168 ภาษา อยุ่ในกลุ่มมอญ-เขมร 147 ภาษาและอยู่ในกลุ่มมุนดา 21 ภาษา การแบ่งย่อยลงไปอีกมีความแตกต่างกันดังนี้

Grérard Diffloth (1974)

เป็นการจัดแบ่งที่มีผู้นำไปอ้างอิงมากที่สุด แต่ภาษาที่ยังไม่พบในขณะนั้นไม่ได้รวมไว้ด้วย

• มุนดา
  • มุนดาเหนือ
    • กอร์กู
    • เคอร์วาเรียน
  • มุนดาใต้
    • คาเรีย-จวา
    • โกราปุต มุนดา
• มอญ-เขมร
  • มอญ-เขมรตะวันออก
    • ภาษาเขมร
    • ปอร์
    • ภาษากลุ่มบัฮนัร
    • ภาษากลุ่มกะตู
    • ภาษากลุ่มเวียตติก (รวมภาษาเวียดนาม)
  • มอญ-เขมรเหนือ
    • ภาษาคาซี (รัฐเมฆาลัย, อินเดีย)
    • ปะหล่อง
    • ขมุ
  • มอญ-เขมรใต้
    • ภาษามอญ
    • อัสเลียน
    • นิโคบาร์ (หมู่เกาะนิโคบาร์)

Ilia Peiros (2004)

เป็นการแบ่งโดยใช้ข้อมูลจากการใช้คำศัพท์ร่วมกัน

• นิโคบาร์
• มุนดา-เขมร
  • มุนดา
  • มอญ-เขมร
    • ภาษาคาซี
    • มอญ-เขมรศูนย์กลาง
      • ม้ง (ม้งและปยู)
      • เวียตติก
      • มอญ-เขมรเหนือ ประกอบด้วยกลุ่มปะหล่องและขมุ
      • มอญ-เขมรกลาง
        • ภาษาเขมรสำเนียงต่างๆ
        • ปอร์
        • อัสลี-บัฮนัร
          • อัสเลียน
          • มอญ-บัฮนัร
            • มอญ
            • กะตู-บัฮนัร
              • กะตู
              • บัฮนัร

Grérard Diffloth (2005)

• มุนดา
  • กลุ่มโกวาปุต
  • กลุ่มมุนดาแกนกลาง
  • กลุ่มคาเรีย-จวา 2 ภาษา
  • กลุ่มมุนดาเหนือ
    • กลุ่มกอร์กู, กลุ่มคาวาเรีย 12 ภาษา
• กลุ่มคาซี-เขมร
  • กลุ่มคาซี 3 ภาษาในอินเดียและบังกลาเทศ
  • กลุ่มปะหล่อง-ขมุ
    • กลุ่มขมุ มี 13 ภาษาในลาวและไทย
    • กลุ่มปะหล่อง-ปะกัน
      • กลุ่มปะกันหรือปยู มี 2 ภาษาในจีนตอนใต้
      • กลุ่มปะหล่อง มี 21 ภาษาในพม่า จีนตอนใต้และไทย รวมภาษาม้งในเวียดนาม
• กลุ่มมอญ-เขมรศูนย์กลาง
  • กลุ่มเขมร-เวียตติก
    • กลุ่มเวียต-กะตู
      • กลุ่มเวียตติก มี 10 ภาษาในเวียดนามและลาวรวทั้งภาษาเวียดนามซึ่งเป็นภาษาเดียวในตระกูลออสโตรเอเชียติกที่มีเสียงวรรณยุกต์
      • กลุ่มกะตู มี 19 ภาษาในลาว เวียดนามและไทย
    • กลุ่มเขมร-บัฮนัร
      • กลุ่มบัฮนัร มี 40 ภาษาในเวียดนาม ลาว และกัมพูชา
      • กลุ่มเขมร ซึ่งได้แก่ภาษาเขมรสำเนียงต่าง ๆ ในไทย กัมพูชา เวียดนามและกลุ่มปอร์ที่มี 6 ภาษาในกัมพูชา
  • กลุ่มนิโคบาร์-มอญ
    • กลุ่มนิโคบาร์ มี 6 ภาษาในหมุ่เกาะนิโคบาร์
    • กลุ่มอัสลี-มอญ
      • กลุ่มอัสเลียน มี 19 ภาษาในไทยและมาเลเซีย
      • กลุ่มมอญ มี 2 ภาษาคือภาษามอญในพม่าและภาษาญัฮกุรในไทย

และยังมีอีกหลายภาษาที่ยังจัดแบ่งไม่ได้ในจีนตอนใต้

ระบบการเขียน

นอกจากชุดตัวอักษรฐานละตินแล้ว ภาษาตระกูลออสโตรเอเชียติกหลายภาษาเขียนด้วยอักษรเขมร, อักษรไทย, อักษรลาว และอักษรพม่า ภาษาเวียดนามเคยมีอักษรของตนเอง โดยอิงจากตัวหนังสือคำของจีน ภายหลังจึงแทนที่ด้วยชุดตัวอักษรละตินในคริสต์ศตวรรษที่ ตัวอย่างข้างล่างคือชุดตัวอักษรในตระกูลภาษาออสโตรเอเชียติกที่เคยมีผู้ใช้งานและและยังคงมีผู้ใช้งานอยู่

• จื๋อโนม
• อักษรเขมร
• อักษรขอม (ใช้เพียงระยะสั้นในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 สำหรับภาษาพื้นเมืองในประเทศลาว)
• อักษรมอญ
• พ่าเฮ่าม้องเคยใช้เขียนภาษาขมุ ภายใต้ชื่อ "พ่าเฮ่าขมุ"
• อักษรไทใต้คง (ภาษาปะหล่อง, ภาษาปลัง)
• อักษรธรรมล้านนา (ภาษาปลัง)
• อักษรโอลสิกิ (ชุดตัวอักษรสันถาลี)
• Mundari Bani (ชุดตัวอักษรมุนดารี)
• อักษรวารังกสิติ (ชุดตัวอักษรโฮ)
• Ol Onal (ชุดตัวอักษร Bhumij)
• อักษรโสรัง สมเป็ง (ชุดตัวอักษรโสรา)

แหล่งข้อมูลอื่น

• Swadesh lists for Austro-Asiatic languages (from Wiktionary's Swadesh-list appendix)