ኵነት ነገር

ምትእኽኻብ ናይቲ ንጥረ ነገር ንጥረ ነቲ ንጥረ ነገር ብከላታት ይውስኖ። ምትእኽኻብን ንጥፈታትን ንጥረ ኣብ ዝተፈላለዩ ብከላታት ንጥረ ነገራት ይፈላለ እዩ። ከከም ምትእኽኻብ ናይ ንጥረ ነገር ንጥረ፡ ንጥረ ነገር ኣብ ሰለስተ በከልቲ ነገራት ይርከብ። ንሳቶም ድማ፡ ደረቕ ነገራት፡ ፈሳስን ጋዛትን እዮም። ንጥረ ነገር ካብ ሓደ ብከላ ናብ ካልእ ክቕየር ይኽእል። ኣብ ምትእኽኻብ ሱድ ዝመጽእ ለውጢ ኣብ ብከላታት ንጥረ ነገራት ለውጢ የስዕብ።

4 መሰረታዊ ኵነት

ደረቕ

ደረቕ ነገራት ሓደ ካብቶም ሰለስተ ብከላታት ንጥረ ነገር እዩ። ናይ ገዛእ ርእሶም ቅርጽን ባህርያትን ዘለዎምን ክምረዙ ዘይክእሉን ነገራት ደረቕ ይበሃሉ። ጽኑዕ ንጥረ ኣዝዮም ተቐራሪቦም እዮም። ስለዚ ኣብ ደረቕ ነገራት ዝርከቡ ሱድታት ምንቅስቓስ ኣዝዩ ድሩት እዩ። ኣብነት; ጨው ጠረጴዛ፡ ሽኮር፡ ዕንጨይትን ካልእ ከምኡ ዝኣመሰለን እዩ። ኣብ መንጎ ደረቕ ንጥረ ነገራት ዝነበረ ሓያል ናይ ስሕበት ሓይሊ፡ እቶም ደረቕ ነገራት ናይ ገዛእ ርእሶም ቅርጽን ምሓዝን ክሕዙ ገይርዎም። ሞለኪዩላቶም ብሓያል ሓይሊ ኣብ ነንሕድሕዶም ስለዝስሓቡ ኣዝዮም ይቀራረቡ። ስለዚ ደረቕ ነገራት ዋላ እቲ ጸቕጢ እንተወሰኸ ክምረዙ ኣይክእሉን እዮም።

ኣብ ክሪስታላዊ ደረቕ ነገራት፡ ንጥረ (ኣቶማት፡ ሞለኪዩላት ወይ ኣዮናት) ኩሉ ግዜ ብመስርዕ፡ ብተደጋጋሚ ቅዲ ይኽዘኑ። ዝተፈላለዩ ዝተፈላለዩ ባልሲ(ክሪስታል) ኣቃውማታት ኣለዉ፣ ሓደ ንጥረ ነገር ካብ ሓደ ንላዕሊ ኣቃውማ (ወይ ሶሊድ ፌዝ) ክህልዎ ይኽእል። ንኣብነት፡ ኣካል ማእከል ዝገበረ ኪዩቢክ ቅርጺ ዘለዎ ሓጺን ፡ ሙቐት ትሕቲ 912፡ ገጽ ማእከል ዝገበረ ኪዩቢክ መዋቕር ድማ ካብ 912 ክሳብ 1,394 . በረድ ዓሰርተ ሓሙሽተ ዝፍለጡ ኣቃውማ ባልሲ ወይ ዓሰርተ ሓሙሽተ ደረቕ ምዕራፋት ኣለዎ፣ እዚኦም ድማ ኣብ ዝተፈላለየ ሙቐትን ጸቕጥን ይርከቡ።

ፈሳሲታት

እቶም ፈሳሲ ንጥረ ብመጠኑ ተፈላልዮም እዮም። ምስ ደረቕ ነገራት ክነጻጸሩ ከለዉ ትሑት ስንባደ ኣለዎም። ኣብ መንጎ ፈሳሲ ንጥረ ኣዝዩ ውሑድ ቦታ ስለዘሎ፡ ደረቕ ፈሳሲታት ክነጻጸሩ ከለዉ ብመጠኑ መርዛማት እዮም። ፈሳሲታት ጽኑዕ ቅርጺ የብሎምን። ኣብቲ ንብረት ዘለዉዎ ቅርጺ ኣለዎም። ኣብነት; ማይ፡ ጸባን ካልእ ከምኡ ዝኣመሰለን እዩ። ንፈሳሲ ሱድ ስእሊ 2.6 ርአ። ስእሊ 2.6 ፈሳሲ ሱድ ፈሳሲ ዝተወሰነ ንብረት ኣለዎ። ሱድ ፈሳሲታት ካብ ናይ ጋዛት ዝያዳ ስለ ዝቐርቡ፡ ጸቕጢ ፈሳሲታት ካብ ናይ ጋዛት ይዓቢ። እቲ ፈሳሲ ክዝርጋሕ እዩ። ብኻልእ ኣዘራርባ፡ ሱድ ናይ ሓደ ዋሕዚ ቀስ ኢሎም ናብቲ ጎረቤት ዋሕዚ ይውሕዙ። ስለዚ ዝርገሐ ፈሳሲ ሱድ ካብ ናይ ጋዛት ዝወሓደ እዩ።

ጋዝ

ምስ ደረቕን ፈሳስን ክነጻጸር እንከሎ፡ ጋዛት ኣዝዩ ትሑት ጸቕጢ ኣለዎም። ምኽንያቱ እቶም ካብኦም ዝፍጠሩ ንጥረ ኣዝዮም ርሒቖም ስለዝኾኑ፤ ይውጥሩ፣ ብናጽነት ይንቀሳቐሱ፣ ይንቀሳቐሱ፣ ይሰፍሑ፣ ናይ ገዛእ ርእሶም ርጉጽ ምሓዝን ቅርጽን የብሎምን። ኣብነት; ሃይድሮጅን፡ ኣየር፡ ኦክስጅንን እዚን።

similar.suds of gases ኣዝዮም ርሒቖም እዮም። ጋዛት ኣብቲ መትሓዚ እንተሃልዮም ነቲ መትሓዚ ይመልእዎ፡ ኣብቲ መትሓዚ እንተዘይሃልዮም ግን ናብ ኣየር ይውሕዙ። ጋዛት ብቕልጡፍ ይዝርግሑን ዝረኸብዎ ቦታ ይሕዙን። ክትነፍሕ ከለኻ እንታይ ይኸውን? እቲ ናብቲ ንፋስ ዝነፍስ ኣየር ንኹሎም ኣብ ውሽጢ ዘለዉ መንፋሕቲ ይሕዞም። እዚ ዝኾነሉ ምኽንያት ድማ እቶም ናይ ጋዝ ንጥረ ስርዓታዊ ውህደት ስለዘይብሎም እዩ። ስእሊ 2.8 ከምዘርእዮ ጋዝ ኣብ ኩሉ ቦታ ክሕዝ ከምዝኽእል ይሕብር። እቲ ነቶም ናይ ጋዝ ንጥረ ብሓባር ዝኣስር ሓይሊ ኣዝዩ ድኹም እዩ። ኮስትሞኦም ኣብ ኣዝዩ ነዊሕ ርሕቀት ነንሕድሕዶም ይስሕቡ። ሱድታቶም ብዙሕ ተቐራሪቦም ዘይኮኑስ ፋሕ ኢሎምን ኣብ ስርዓታዊ ምንቅስቓስን እዮም። ጋዛት ብድኹም ሓይልታት ስለ ዝተኣሳሰሩ፡ ብዘይ ደረት ምንቅስቓስ ናብ ኩሉ ኣንፈት ይዝርግሑ። ልዑል ዝርገሐን መርዛምነትን ኣለዎም። እቶም ጋዛዊ ንጥረ ነገራት ብድኹም መንገዲ ተኣሳሲሮም ስለዘለዉ፡ ግዳማዊ ሓይሊ ኣብ ልዕሊኦም ክግበር ከሎ ይውሓጡ። ባህርያት ንጥረ ነገር ኣብ ዝተፈላለዩ ብከላታት ሓደ ኣይኮነን።

ፕላዝማ

ፕላዝማ (ካብ ጥንታዊ ግሪኽኛ πλάσμα (plásma) ‘ዝቕረጽ ንጥረ ነገር’)

ኣብ ዝኾነ ርክብ ዓቢ ክፋል ሱዶ-ቻርጅ ዘለዎም ኤሌክትሮናት ብምህላዎም ዝልለ እዩ። ኣብ ኣድማስ እቲ ዝበዝሐ መልክዕ ተራ ንጥረ ነገር ኮይኑ፡ ብቐንዱ ምስ ጸሓይ ሓዊሱ ምስ ከዋኽብቲ ዝተኣሳሰር እዩ።