Asoge

Ang asoge o merkuryo (Kastila: mercurio, Ingles: mercury /ˈmɜrkjʊri/ MER-kyə-ree, quicksilver (/ˈkwɪksɪlvər/) o hydrargyrum (/haɪˈdrɑrdʒɨrəm/ hye-DRAR-ji-rəm)), ay isang elementong kemikal nay may gamit sa simbolong Hg (Griyegong Latinisado: hydrargyrum, mula sa "hydr-" na ang ibigsabihin ay matubig o likido at "argyros" na ang ibig sabihin ay pilak). Ang bilang atomiko nito ay 80.

Mercury, ₈₀Hg

Mercury
Appearance	shiny, silvery liquid
Standard atomic weight Ar°(Hg)
	200.592±0.003 200.59±0.01 (pinaikli)
Mercury sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson Cd ↑ Hg ↓ Cn gold ← mercury → thallium
Atomikong bilang (Z)	80
Group	12
Period	6
Block	d-block
Electron configuration	[Xe] 4f14 5d10 6s2
Electrons per shell	2, 8, 18, 32, 18, 2
Physical properties
Phase at STP	liquid
Melting point	234.3210 K ​(−38.8290 °C, ​−37.8922 °F)
Boiling point	629.88 K ​(356.73 °C, ​674.11 °F)
Density (near r.t.)	13.546 g/cm3
Triple point	234.3156 K, ​1.65×10−7 kPa
Critical point	1750 K, 172.00 MPa
Heat of fusion	2.29 kJ/mol
Heat of vaporization	59.11 kJ/mol
Molar heat capacity	27.983 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 315 350 393 449 523 629
Atomic properties
Oxidation states	−2 , +1, +2 (isang katamtamang panimulang oksido)
Electronegativity	Pauling scale: 2.00
Ionization energies	1st: 1007.1 kJ/mol 2nd: 1810 kJ/mol 3rd: 3300 kJ/mol
Atomic radius	empirical: 151 pm
Covalent radius	132±5 pm
Van der Waals radius	155 pm
Other properties
Crystal structure	​rhombohedral (hR1)
Lattice constants	ar = 301.06 pm α = 70.529° ah = 347.64 pm ch = 673.20 pm (at triple point)
Thermal expansion	60.4 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Thermal conductivity	8.30 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	961 nΩ⋅m (at 25 °C)
Magnetic ordering	diamagnetic
Molar magnetic susceptibility	−33.44×10−6 cm3/mol (293 K)
Speed of sound	liquid: 1451.4 m/s (at 20 °C)
CAS Number	7439-97-6
History
Discovery	Ancient Egyptians (before 1500 BCE)
Symbol	"Hg": mula sa Latin na pangalang hydrargyrum, na mula mismo sa Griyegong hydrárgyros, 'tubig-pilak'
Isotopes of mercury
Main isotopes Decay abun­dance half-life (t1/2) mode pro­duct 194Hg synth 444 y ε 194Au 195Hg synth 9.9 h β+ 195Au 196Hg 0.15% stable 197Hg synth 64.14 h ε 197Au 198Hg 10.0% stable 199Hg 16.9% stable 200Hg 23.1% stable 201Hg 13.2% stable 202Hg 29.7% stable 203Hg synth 46.612 d β− 203Tl 204Hg 6.82% stable

Isang mabigat at tila pilak na metal, ang asoge ay isa sa anim na elementong kemikal na tila tubig sa pangkaraniwang temperatura at presyon, gaya ng sesyo, pransiyo, galyo, bromina at rubidyo. Ang asoge ang katangi-tanging metal na tila tubig na ginagamit sa panukat ng temperatura at presyun. Sa temperatura ng pagkatunaw na −38.83 °C at sa temperatura ng pagkulo sa 356.73 °C, ang asoge ang may pinakamanipis na antas kung kailan ito tila tubig kumpara sa anumaang metal.

Nahahanap ang asoge sa kung saan-sang lugar sa daigdig gaya ng mga deposito ng sinabar (cinnabar, asogeng asuprido o mercuric sulfide), na pinagkukunan ng pulang pangkulay na bermilyon, na halos nakukuha lamang sa tinastas na sinabar. Pawang nakalalason ang sinabar kapag nilanghap o nilunok ang mga alikabok nito. Ang pagkalason mula sa asoge ay maaaring resulta ng padapo sa mga natutunaw na uri nito (gaya ng asogeng klorido o mercuric chloride, o kaya methylmercury), paglanghap ng usok na asoge, o pagkain ng mga isdang na kinontamina ng elementong ito.

Ginagamit ang asoge sa mga termometro, barometro, manometro, float valve, at iba pang mga aparato. Ang mga haka-haka tungkol sa nakalalason nitong katangian ay nagdulot sa pagpapalit sa mga termometro at espigmomanometro (metrong sumusukat sa presyon ng dugo) na may laman nito sa mga ospital at iba pang klinika ng mga instrumentong ang ginagamit ay hango sa alkohol, digital, o termistor. Nananatili itong ginagamit sa iba't ibang instrumento at eksperimentong pang-agham. pati rin sa paggawa ng amalgam na ngipin sa mga operasyong dental. Sa mga pailaw, ang kuryente ay dumadaan sa usok ng asoge sa isang tubong posporo para makagawa ng isang shortwave ultraviolet na liwanag na nagdudulot ng pagkaliwanag ng posporo para makagawa ng nakikitang ilaw.