Çaykara
Çaykara (Romeika: Κατωχώρι, Katoxόri), Trabzon ilinin ilçesidir. İlin önemli turistik yerlerinden Taşkıran ve Uzungöl bu ilçede bulunur. İl merkezine 76 km uzaklıktadır.
| Çaykara | |
|---|---|
 Çaykara'nın en turistik bölgesi Uzungöl, 2024 | |
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Trabzon |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Muhammet Güzel[1] |
| • Belediye başkanı | Hanefi Tok (AK Parti) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 420 km² |
| Rakım | 280 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 16.213 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 61940 |
| İl alan kodu | 0462 |
| İl plaka kodu | 61 |
Resmî site [1] | |
Siyasi yapı
değiştir2014 yılına kadar ilçeye bağlı 27 köy bulunurken, 2014 yılı itibarıyla Trabzon ilinin Büyükşehir olması nedeniyle 32 yerleşim mahalle statüsü almıştır.
Tarihçe
değiştir
İlçenin tarihi, genelde Trabzon'un tarihi ile ilişkilidir. Tarihi bilgilere göre bölgede varlığı tespit edilen en eski halk Lazların ataları olan Kolhlardır. Antik Çağ'da sırasıyla Pontus Krallığı, Roma İmparatorluğu, Bizans ve Trabzon İmparatorluğu'nun yönetimine giren yöre,[2] 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet'in Trabzon İmparatorluğu'nu yıkması ile kesin olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimine geçmiştir. Çaykara ilçe merkezinin Osmanlı dönemindeki adı "Kadahor"'dur. Kadahor adıyla Of'a bağlı köyden ilk olarak 1681 yılı Avarız Defterinde bahsedilmektedir. Bu defterde, yerleşimde tamamı Müslüman 24 avarız neferi kaydedilmiştir.[3]
1915 yılında I. Dünya Savaşı sırasında ilçe Rus Ordusunun işgaline uğramıştır. İlçenin 27 km güneyindeki Sultan Murat Yaylası'nda bulunan "Şehitler Tepesi" bu savaşta şehit düşen Türk Askerlerinin ölümsüz anıtıdır. 1925 yılına kadar Of ilçesine bağlı bir köy iken, 1925 yılında bucak, 1 Haziran 1947 tarihinde 5071 sayılı kanunla ilçe statüsüne kavuşmuş, 01 Ocak 1948 tarihinde de fiilen teşkilatlandırılmıştır. 27 Şubat "Kurtuluş Günü" olarak kutlanmaktadır.
İlçeye " Çaykara" adı Solaklı ve Yeşilalan derelerinin birleştiği yere yakın taşların arasından çıkan "Çaykara Suyu" nedeniyle verilmiştir. Halk arasında kullanılan eski adı Kadahor olup "Aşağı köy" anlamına gelmektedir.[4]
Coğrafya
değiştir
İlçe, dağlık ve kayalık bir yapıya sahiptir. Trabzon iline 75 km uzaklıktadır. İlçe merkezi denizden 280 m yükseklikte ve 25 km içeridedir. Of ilçesinden Bayburt ili İstikametine uzanan vadinin içinde kurulmuştur.
Soğanlı Dağları ve Uzungöl bucağının doğu ve güneyinde bulunan dağlardan çıkan sular, Ataköy Kasabası yakınında birleşerek Solaklı Çayı adını alır ve Of ilçesinde denize dökülür. Solaklı Çayı'nın yatağı dar olduğundan, bu çayın kenarında bulunan İlçein yerleşim alanı da dardır. Çaykara, Trabzon'un deniz sahilinden içeride olan 6 ilçesinden biridir. İlçenin 420 km²'lik bir yerleşim alanı vardır. Of-Dernekpazarı-Çaykara-Bayburt Devlet Karayolu, Solaklı Çayı'nı takip eder.
İdari yapı
değiştir1947 yılında İlçe statüsüne kavuşan Çaykara'nın 4 kasabası, 27 mahallesi ve 11 mahallesi bulun- maktadır. İlçenin dağlık ve yamaç oluşu yerleşim alanlarının dağınık olmasına sebep olmaktadır. Bu itibarla her mahallenin birçok mezrası (Kom) ve yazın şenlenen yaylaları bulun- maktadır. Merkez Belediyesinden başka Ataköy, Karaçam, Uzungöl ve Taşkıran kasabalarında belediye teşkilatı kurulmuştur. İlçe Merkezinde alt yapı hizmetleri tamamlanmış olup, çevre ilçelerle de ulaşımı sürekli ve normal durumdadır.
Sosyal yapı
değiştirİlçede evlenme yaşları genelde erkeklerde 20-24, kızlarda 17-20 yaşları arasındadır. Evlenen gençler gelir düzeyinin düşük olması nedeniyle genelde ilçeyi terk edip gurbete göç etmektedir. Eşler evlilikten önce kısa bir nişanlılık dönemi geçirirler. Düğünler genelde basit geçer. Düğünü takip eden 7. Gün "Yedi" diye tabir edilen tören yapılır. Son zamanlarda İlçe merkezindeki düğünler Halk Eğitim Merkezi ve Belediye Düğün Salonunda yapılmaya başlanmıştır. Düğünlerde kemençe ve kaval gibi mahalli çalgılar eşliğinde horon oynanır.
Halkın giyim kuşamı giderek modern görünüme dönüşmektedir. Yöresel kıyafet genelde yaşlılarda görünür. Geleneksel kıyafetlerde en önemli giysiler Zıpka, Laz Donu, Sapuk, peştamal, Yazma, Kefiye ve Oğluk olarak gösterilebilir. Karadeniz Rumcası birçok köyde kullanılmaya devam edilmektedir.
Turizm ve doğal kaynaklar
değiştir
İlçe turizm yönünden Trabzon'un diğer ilçelerine nazaran, sınırları içinde bulunan Taşkıran ve Uzungöl Beldeleri nedeniyle şanslı bir konuma sahiptir. Özellikle son 10 yıl içinde tanıtım yapılan bu doğa harikası beldelerimiz, her yıl birçok yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmiştir.
Çaykara Uzungöl arasındaki asfalt yol yapımı çalışmaları bitmiştir. Halen beldedeki yatak kapasitesi 1000'e ulaşmıştır. Girişimciler tarafından yaptırılan bungalov tipi evler vardır.
Yıllar önce bir dağ yamacının kayarak dere ağzını kapatması sonucu oluşan suni gölün hemen yanında başlayan gür çam ormanların yüksekliği 2000 metreyi bulur. Bu ormanların hemen bittiği yerde, hemen yöre insanlarının yazın kullandığı geniş yaylalarımız gelir. Son zamanlarda deniz turizmin den sıkılan yerli ve yabancı turistler Yayla Turizmine önem vermeleri neticesinde yaylalar da bu hareketlilikten nasibini almaya başlamıştır. Nitekim Sultanmurat Yaylasında 3 yıldızlı otel ayarında ve 150 yataklı modern otel 1997 yılında faaliyete geçmiş olup, hâlen var olan talepleri daha şimdiden karşılayamaz duruma gelmiştir. Keza aynı güzergâh üzerinde bulunan Limonsuyu Yaylasında 100 yataklı otel bulunmakta olup, yapılan bu yatırımlar ileride yapılacak yeni yatırımların müjdesini vermektedir. Ancak, Uzungölde yapılan yatırımlar, doğa güzelliklerini tahrip etmiş olup gidenleri kartpostallardan çok daha farklı hayal kırıklığına uğratan görüntüler karşılamaktadır.
Nüfus
değiştir| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1950[5] | 34.284 | 801 | 33.483 |
| 1955[6] | 35.559 | 950 | 34.609 |
| 1960[7] | 38.652 | 1.097 | 37.555 |
| 1965[8] | 38.221 | 1.605 | 36.616 |
| 1970[9] | 42.138 | 1.318 | 40.820 |
| 1975[10] | 38.636 | 1.351 | 37.285 |
| 1980[11] | 34.697 | 1.085 | 33.612 |
| 1985[12] | 33.906 | 2.022 | 31.884 |
| 1990[13][a] | 21.660 | 2.250 | 19.410 |
| 2000[14] | 35.435 | 5.829 | 29.606 |
| 2007[15] | 14.018 | 1.500 | 12.518 |
| 2008[16] | 16.268 | 2.617 | 13.651 |
| 2009[17] | 18.092 | 2.436 | 15.656 |
| 2010[18] | 16.939 | 2.469 | 14.470 |
| 2011[19] | 14.254 | 2.086 | 12.168 |
| 2012[20] | 13.220 | 2.000 | 11.220 |
| 2013[21] | 14.384 | 14.384 | veri yok |
| 2014[22] | 13.854 | 13.854 | veri yok |
| 2015[23] | 12.874 | 12.874 | veri yok |
| 2016[23] | 12.672 | 12.672 | veri yok |
| 2017[23] | 12.396 | 12.396 | veri yok |
| 2018[23] | 16.213 | 16.213 | veri yok |
| 2019[23] | 14.379 | 14.379 | veri yok |
| 2020[23] | 13.890 | 13.890 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Resim galerisi
değiştir-
Çaykara’da bir eski ev. -
Yayla’da bir mahalle
Notlar
değiştir- ^ Dernekpazarı ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ "Çaykara Kaymakamlık". www.caykara.gov.tr. 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2023.
- ^ "Karadeniz Bömlgesi tarihi". 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.
- ^ Bostan, Mehmet Hanefi (2005). "XVII. Yüzyıl Avârız ve Cizye Defterlerine Göre Of Kazasının Nüfusu ve Etnik Yapısı-XIV. Türk Tarih Kongresi". www.academia.edu. ss. 413-429. 21 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
- ^ Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük 27 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kadahor maddesi. istanbul. 2005
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Çaykara Nüfusu - Trabzon". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Trabzon Çaykara Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
değiştir- Çaykara Kaymakamlığı13 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.