Amerikan Bağımsızlık Bildirisi

Amerikan Bağımsızlık Bildirisi veya Amerikan İstiklal Beyannamesi, Amerika Birleşik Devletleri'ni kuran belgedir. Belge, 4 Temmuz 1776'da Philadelphia'daki daha sonra "Independence Hall" adı verilen Pennsylvania Eyalet Evi'ndeki İkinci Kıta Kongresi'nde kabul edildi. Bildiri, dünyaya On Üç Koloni'nin neden artık Britanya sömürgesi değil de bağımsız egemen eyalet olarak görüldüğünü açıklamakta.

Amerikan Bağımsızlık Bildirisi
Oluşturulma	Haziran-Temmuz 1776
Onaylanma	4 Temmuz 1776
Konum	Kongre Kütüphanesi
Yazar(lar)	Thomas Jefferson, Beşli komite
İmzacılar	56 Delege
Amaç	Büyük Britanya'dan ayrılığı açıklamak

Bağımsızlık Bildirisi, İkinci Kıta Kongresi'nin daha sonra Kurucu Babalar olarak bilinen 56 temsilcisi tarafından imzalandı. Bu kişilerin arasında New Hampshire, Massachusetts Körfezi, Rhode Island ve Providence Plantasyonları, Connecticut, New York, New Jersey, Pensilvanya, Maryland, Delaware, Virginia, Kuzey Carolina, Güney Carolina ve Georgia eyaletlerinin temsilcileri bulunuyordu. Bildiri, erken Amerikan tarihinde en çok yayılan ve basılan belgelerden biri oldu.

Beşli Komite, Kongre bağımsızlığı oyladığında hazır olması için bildirinin taslağını hazırladı. Bağımsızlığın önde gelen savunucularından John Adams, Beşli Komite'yi Thomas Jefferson'ı belgenin orijinal taslağını yazmakla görevlendirmeye ikna etti ve bu taslak daha sonra İkinci Kıta Kongresi tarafından düzenlendi. Bildiri, Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nın Nisan 1775'te başlamasından bir yıl sonra Kıta Kongresi'nin neden Amerika'nın Büyük Britanya Krallığı'ndan bağımsızlığını ilan etme kararı aldığının resmî bir açıklamasıydı.

Kongre, 4 Temmuz'da metni onayladıktan sonra Bağımsızlık Bildirisi'ni çeşitli şekillerde yayınladı. İlk olarak, geniş çapta dağıtılan ve halka okunan Dunlap broşürü olarak basıldı. Jefferson'ın orijinal taslağı, Adams ve Benjamin Franklin tarafından yapılan değişiklikler ve Jefferson'ın Kongre tarafından yapılan değişikliklere ilişkin notlarıyla birlikte şu anda Washington, DC'deki Kongre Kütüphanesi'nde muhafaza edilmektedir. Bildiri'nin en çok bilinen versiyonu, şu anda Washington'daki Ulusal Arşivlerde sergilenen ve halk arasında resmî belge olarak kabul edilen imzalı kopyadır. Bu kopya Kongre tarafından 19 Temmuz'da emredilmiş ve asıl 2 Ağustos 1776'da imzalanmıştır.

Bildiri, Kral III. George'a karşı 27 koloni şikâyetini sıralayarak ve devrim hakkı da dâhil olmak üzere bazı doğal ve yasal hakları ileri sürerek Birleşik Devletler'in bağımsızlığını meşrulaştırıyordu. Bildiri'nin asıl amacı bağımsızlığı ilan etmekti ve sonraki yıllarda bildiri metnine yapılan atıflar çok az oldu. Abraham Lincoln, 1863 Gettysburg Konuşması'nda olduğu gibi Bildiri'yi politikalarının ve söyleminin merkezi hâline getirdi. O zamandan beri, özellikle ikinci cümlesi olmak üzere, insan hakları konusunda iyi bilinen bir ifade haline geldi: "Biz şu gerçeklerin açık olduğu görüşündeyiz: Bütün insanlar eşit yaratılmıştır, onları yaratan Tanrı kendilerine vazgeçilemez bazı haklar vermiştir, bu haklar arasında Yaşama, Özgürlük ve Mutluluğu arama hakları yer alır." Bildiri herkes için eşit hakları garanti altına almak amacıyla hazırlanmıştır. Stephen Lucas bildiriyi "İngilizce dilinin en çok bilinen cümlelerinden biri" olarak nitelendirmiş, tarihçi Joseph Ellis ise belgenin "Amerikan tarihinin en güçlü ve en önemli kelimelerini" içerdiğini yazmıştır. Bildirge, Amerika Birleşik Devletleri'nin ulaşmak için çaba göstermesi gereken ahlaki bir standardı temsil eder hâle gelmiştir. Bu görüş özellikle bildirgeyi kendi siyasi felsefesinin temeli olarak gören ve bunun Birleşik Devletler Anayasasının yorumlanması gereken bir ilkeler beyanı olduğunu savunan Lincoln tarafından desteklenmiştir.

Bağımsızlık Bildirisi, ilki Avusturya Hollandası'ndaki Brabant Devrimi sırasında yayınlanan 1789 Belçika Birleşik Devletleri Bildirisi olmak üzere, diğer ülkelerdeki birçok benzer belgeye ilham kaynağı olmuştur. Ayrıca 19. yüzyılın ilk yarısında Avrupa, Latin Amerika, Afrika (Liberya) ve Okyanusya'daki (Yeni Zelanda) çok sayıda bağımsızlık bildirgesi için birincil model olarak hizmet etmiştir.

Oluşum süreci

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi, İngiliz Hükûmeti'ne karşı Amerikan Devrim Savaşı'nın başlamasından sonra oluşturulmuş bir belgedir. Bu sebeple Amerikan Devrim Savaşına kısaca değinmek gerekir. Amerikan halkı İngiliz Hükûmetinin artan ekonomik ve askeri baskısı sebebiyle George Washington önderliğinde İngilizlerle 6 yıl savaşmış ve genel savaşa dahil, birçok cephe savaşını kaybetmiş olsalar bile, azim ve sabır göstererek, Fransızların da yardımıyla savaştan zaferle çıkmasını bilmişlerdir.

İngiliz baskısı

İngiltere, Avrupa'daki savaşlarında özellikle Fransa ile yaptığı Yedi Yıl Savaşları'nda büyük maddi kayıpları uğrayınca bu kayıpları koloni devletleriyle paylaşmak için yeni vergiler ve yasalar çıkardı. Bu yasalar "İngiliz Seyrüsefer Kanunları" (İngilizce: The Navigation Acts) olarak adlandırılır. Bazıları:

• Pekmez Yasası (İngilizce: Molasses Act, 1733): Amerikan denizcileri West Indies (Orta Amerika Adaları) denilen bölgeden şeker ithal edip rom denilen bir içki üretiyorlardı. Bu içki Amerikan dış ticaret çarklarından biriydi. İngiliz Hükûmeti bu yasayla ağır vergilerle Amerika kolonilerinin West Indies bölgesiyle ticaretini yalnız İngilizlere ait adalara ayırmıştı. Amerikan denizcileri bu yasanın açıklarından faydalandığı için çok etkili olmamış fakat Amerikan halkında İngiliz hükûmetine karşı hoşnutsuzluklar başlamıştır.
• Şeker Yasası (İngilizce: Sugar Act, 1764): Şekerli Posa Yasası'nı etkin kılınmasını sağlayacak maddeler içeriyordu. Vergilerin toplanmasında etkinlik, kaçan denizcilerin gemilerine el konulması, gümrük memurlarına daha sıkı davranılması konusunda emir verilmesi, kaçakçıların yakalanması için İngiliz gemilerin Amerika sularında karakollarda bekletilmesi ve subaylara şüpheli gördükleri binalarda arama yapabilme yetkileri verilmişti. Fakat İngilizlerin korkutma, bastırma çalışmaları Amerikan halkındaki hoşnutsuzluğu artırmış ve yaygınlaştırmıştır.
• 1763 Bildirisi (İngilizce: Royal Proclamation of 1763): Hızla artan göçmen sayısı ve savaşların yol açtığı ekonomik sıkıntılar sebebiyle, birçok kolonist, dağların ötesinde kendilerine yeni bir yaşam kurmak istiyorlar. İngilizler bu yasayla Apalaş Dağları'nın ötesinde yeni koloniler kurulmasını yasaklıyordu.
• Pul Yasası (İngilizce: Stamp Act 1765): İngiliz Hükûmeti gümrük tarifeleriyle kolonilerden yüksek miktarda altın çekerken bu yasayla da, yeni bir vergiye tabi tutmuştur.

Bu yasalara ek olarak, kolonilerde sınai maddeleri sınırlayan ya da yasaklayan bir dizi yasayı da İngiliz hükûmeti çıkarmıştır.

Neden Amerika

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi gibi çağının ötesinde, demokratik ve cumhuriyetçi bir atılımın Amerika'daki kolonilerde oluşmasının 4 temel sebebi vardır.

Coğrafi etken: Kuzey Amerika kolonileri Avrupa'nın mutlakiyetçi ve dinci siyaset üreten merkezlerinden, uzaklık sebebiyetiyle etkilenmemişlerdir. Ayrıca, Londra da yine uzaklık sebebiyle Kuzey Amerika kolonileri üzerinde etkili olamamış, otoritesini tam olarak kuramamıştır.

Ekonomik durum: İlk yerleşimciler ekonomik olarak birbirlerine yakın durumdaydılar. Nüfus arttıkça sınırların ötesinde yeni topraklar yerleşime açılıyor, böylelikle Avrupa'daki gibi toprak kıtlığından kaynaklanan bir baskı oluşmuyordu. İlk yerleşim bölgelerinde ticaretle uğraşanlar, küçük bir zenginler sınıfı oluşturmuşsa da genel olarak Amerika, eşitlikçi bir çiftçi toplumu görüntüsü veriyordu. Belirgin bir aristokrasi sınıfı oluşmamıştı.

Sosyal durum: İlk yerleşimciler, genel olarak ülkelerindeki dinî,siyasî ve ekonomik baskılardan kurtulmak için göç etmişlerdi. Daha en başta, özgür, bağımsız ve refah içinde yaşama düşüncesi vardı. Bu düşünceler Kuzey Amerika kıtasında rahat bir gelişim ortamı bulmuştur.

Din: Çeşitli kolonilerde birbirinden farklı dinsel gruplar bulunuyordu. Birçoğu, din baskısından kurtulmak için anayurtlarından göç etmiş bu topluluğu kimse tek bir din veya mezhep çatısı altında birleştirmeyi düşünemezdi. Bu sebeple Amerika'da hiçbir din baskısı kurulmamıştı.

Bu sebeplerden dolayı, bu kadar ilerici bir hareket Avrupa veya başka bir kıtada değil, Kuzey Amerika'daki on üç kolonide ortaya çıkmıştır.

Kaynağı

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi yazarları özellikle iki kişiden etkilenmiştir. Bunlardan birincisi John Locke'tu. Locke'un two Treaties of Government kitabı, Amerikan Bağımsızlık Bildirgesinin kaynaklarından biridir. Locke, devletin en yüce görevinin, her insanın hakkı olan yaşam, özgürlük ve mülkiyeti korumak olduğunu söylemiştir.

İkincisi ise Jean-Jacques Rousseau'ydu. Onun toplumsal sözleşme teorisi bildirgenin yazarlarını oldukça etkilemiştir. Nitekim Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'nin ikinci paragrafı Rousseau'nun tezinin neredeyse kelimesi kelimesine yazılması bunu göstermektedir.

John Trumbull'ın tablosu. Kongre'nin Bağımsızlk Bildirgesi üzerine çalışması.

Genel hatları

Ulusların hakkı: Aşağıda gerçekler bizim için gayet açıktır: Tüm insanlar eşit yaratılmışlardır; Yaradan'ları tarafından bağışlanmış, belli bazı vazgeçilemez haklara sahiptirler; yaşam, özgürlük ve mutluluğa erişme hakları da bunların arasındadır. Bu hakları güvence altına almak amacıyla, insanlar kendi aralarında yönetimler kurarlar; bu yönetimler gerçek güçlerini, yönetilenlerin onamasından alırlar; herhangi bir yönetim biçimi, bu hedeflere ulaşmada köstekleyici olmaya başladığında, bu yönetimi değiştirmek ya da düşünmek, yeni bir yönetim kurmak ve bu yeni yönetimin yetkilerini ve dayandığı temelleri, güvenlik ve mutluluklarını sağlayacağına en çok inandıkları bir biçimde düzenlemek ve kurmak, halkın hakkıdır; aslında sağgörü, uzun bir geçmişi olan yönetimlerin sudan ve geçici nedenlerle değiştirilmemesini buyurur; bu yüzden insanların durumlarını düzeltmek amacıyla alışılagelen yönetim biçimlerini değiştirmek yerine, kötülüklere katlanmayı yeğlediklerini deneyimler göstermiştir; ancak sürekli aynı amaca yönelik, uzun bir yolsuzluklar ve zorbalıklar silsilesi, ulusu, mutlak bir despotizme sürüklemek niyetini açığa vurursa, o zaman böyle bir yönetimi yıkmak ve gelecekteki güvenlikleri için yeni koruyucular seçmek, o ulusun hakkı ve görevidir.

İngiltere Kralı'nın yaptıkları:

• Yargıçlık yetkisinin verilmesiyle ilgili yasaları onaylamayarak, kazai içtihadı etkisiz hale getirmiştir.
• Yargıçların görev sürelerini, maaşlarının tutarını ve ödeme biçimini sadece kendi keyfine göre belirlemiştir.
• Halkımıza eziyet olsun ve halkın cevherleri tükensin diye, sayısız yeni makam açmış, buralara büyük memur yığınları yollamıştır.
• Barış zamanında, yasama meclisinin onayı olmaksızın, topraklarımız üzerinde sürekli bir ordu bulundurmuştur.
• Askeriyeyi sivil güçten bağımsız ve üstün kılmaya kalkışmıştır.

Britanya halkı: Britanyalı kardeşlerimize karşı da saygıda kusur etmiş değiliz. Zaman zaman onları, yasa koyucuların üzerimizde haksız bir yönetim kurma girişimleri konusunda uyardık. Buraya hangi koşullar altında göç edip, yerleştiğimizi anımsattık onlara. Doğal adalet ve alicenaplık duygularına seslenerek aramızdaki ırk bağları dolayısıyla, bu zorbalıkları kınamalarını rica ettik. Çünkü bu zorbalıkların, aramızdaki bağlantıları ve ilişkilerimizi bozması kaçınılmaz bir şeydi. Ama onlar da adaletin ve kan bağımızın feryatlarına kulaklarını tıkadılar. Bunun için artık, onlardan ayrılmamız gerektiği sonucuna boyun eğmek ve onları da, insanlığın geri kalan kısmı gibi, savaşta düşman, barışta dost kabul etmek zorundayız.

Sonuç: Bu yüzden, Genel Kongre halinde toplanan biz ABD temsilcileri, görüşlerimizin doğruluğuna, dünyanın en yüce Yargıcı'nı tanık tutarak, bu kolonilerin halkından aldığımız yetkiyle, onların adına, Birleşik kolonilerin özgür ve bağımsız devletler olduklarını ve bunun hukuken böyle korunacağını; Büyük Britanya Krallığı’na karşı her türlü yükümlülükten kurtulmuş olduklarını; bu kolonilerle Büyük Britanya Devleti arasındaki her türlü siyasal ilişkilerin sona erdirildiğini ve bunun böyle kalacağını; özgür ve bağımsız devletler olarak, savaş açmak, barış ilan etmek, antlaşmalar yapmak, ticareti düzenlemek ve diğer tüm bağımsız devletlerin yapabileceği her şeyi yapmak hakkına sahip olduklarını resmen açıklar ve ilan ederiz. Ve bu bildirinin korunması için, Tanrı’nın inayetine tam bir güvenle, yaşamlarımız, servetlerimiz ve en kutsal varlığımız olan onurumuz üzerine and içeriz.

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'de büyük katkıya sahip Thomas Jefferson

Etkileri

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yazan beşli komite ve kabul eden delegeler sadece bir ülkenin bağımsızlığını ilan etmemiş aynı zamanda bütün insanların özgür ve eşit olduğunu, insanların doğuştan gelen ve kaybetme ihtimali olmayan, hükûmetler veya devletler tarafından bağışlanmamış ve onların keyfine tabii olmayan haklara sahip olduğunu ilan etmiştir. O dönemde Amerika'da kadın-erkek eşitsizliği, siyah-beyaz ayrımcılığı vardı ve Amerikan Bağımsızlığı yayınlandıktan uzun süre sonra bile bunlar çözüme kavuşturulamadı. Fakat Jefferson'ın yazdığı gibi "bir toplumun, yaşayışında bir ideali tamamen gerçekleştirememiş olması, bu ideali değerden düşürmez."

Dünya üzerindeki etkileri

Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi, tüm Avrupa'da ama özellikle Fransız aydınları üzerinde bir etki yapmıştır. Fransızlar, bu belgeyle kendi aydınlarının söylediklerini tekrar hatırlamışlardır ve bu belge kafalarındaki düşünceleri dirilişe geçirmiştir. Fransızlar bir avuç Amerikalının küçük salonlarda özgürlük ve bağımsızlık üzerine konuşmalar yapıp kararlar almalarına, bu uğurda savaşmalarına imrenerek ve hayranlıkla bakmışlardır. Amerikan halkına yardım için giden Fransızlar, buradaki tecrübeleriyle birlikte Fransa'ya geri dönmüşlerdi Fransız İhtilali'nde önemli görevler almışlardır. Bu bağlamda Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi Magna Carta gibi yerel kalmamıştır, insan haklarının dünyada yayılması için ilk adım sayılabilir.

Kaynakça

• Oral Sander "Siyasi Tarih İlk Çağlardan 1918'e", İmge kitabevi, s:151-160, 2002 ISBN 975-533-043-7
• Hagen Schulze "Avrupa'da Ulus ve Devlet" Çeviri: Timuçin Binder, Literatür yayıncılık, s:85, 2005 ISBN 975-04-0264-2
• Allan Nevins-Henry S. Commager "ABD Tarihi", Çeviri: Halil İnalcık, doğubatı yayınları, s:77-101, 2005 ISBN 975-8717-11-1

Dış bağlantılar

• Bildirge metni 9 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• John Locke