Aziz Osman bin Selahaddin
Melik Aziz İmadeddin Ebu'l Feth Osman bin Selahaddin Eyyubi (Arapça: "الملك العزيز أبو الفتح عثمان عماد الدين بن صلاح الدين " el-Melik el-Aziz İmadeddin Ebu´l Feth Osman bin Selahaddin Eyyubi; Haçlılar: Melik el-Aziz veya Aziz Osman) (1171 – 29 Kasım 1198) Selahaddin Eyyubi'nin ikinci oğlu olup onun 4 Mart 1193'te ölümünden sonra Eyyubiler Mısır Sultanı oldu. 1198'de bir attan düşme kazası geçirerek öldü ve yerine oğlu Mansur bin Aziz geçti.
| Aziz Osman bin Selahaddin عثمان عماد الدين بن صلاح الدين | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Eyyubiler Mısır Sultanı | |||||
| Hüküm süresi | 1193-1198 | ||||
| Önce gelen | Selahaddin Eyyubi | ||||
| Sonra gelen | Mansur bin Aziz | ||||
| Doğum | 1171 | ||||
| Ölüm | 27 Kasım 1198 (27 yaşında) | ||||
| |||||
| Hanedan | Eyyûbîler | ||||
| Babası | Selahaddin Eyyubi | ||||
| Dini | Sünni İslam (Eş'ari) | ||||
Yaşamı
değiştirEyyubilerin Arap tarihçisi (ve Melik Efdal bin Selahaddin'in oğlu olan) Ebu'l-Fidâ[1] Aziz Osman'ın Selahaddin'in ikinci oğlu olduğunu ve ağabeyi olan Efdal'dan iki yaş küçük olduğunu bildirir.
1186 civarında Selahaddin Eyyubi Mısır'daki devlet işlerinden kendini ayırarak yakın akrabalarının bulunduğu Şam ve Halep civarına çekilmişti. Burada iken kurduğu devletin kendinden sonra ne olacağı hakkında önemli kararlar aldı ve bunu kardeşi Adil'e de kabul ettirdi. Bu kararlara göre birinci oğlu Efdal Suriye ve Filistin'in idaresi için Suriye Şam Emiri, ikinci oğlu Aziz Osman Mısır Sultanı; üçüncü oğlu Zahir Gazi Halep Emiri olacaktı. Kardeşlerinden Turanşah Yemen Emiri ve Adil'e Elcezire ve Diyarbakır yöreleri olan Mayyafarikin Emiri olarak hükûmet edeceklerdi. Kardeşi Adil'e ayrıca Ürdün'de Kerek ve Şuvbak kaleleri verilecekti.[2] Tarihçi Ebu Feda'ya göre 1189/87'de Selahaddin 14 yaşındaki oğlu Aziz Osman'ı Mısır valisi yapmış ve genç Aziz Osman bu görevi amcası Ebubekir Adil ile paylaşmıştır.[1]
Selahaddin 1193'te 2 Mart'ı 3 Mart'a bağlayan gece Şam'da öldü. Selahaddin'in verasetine göre ikinci oğlu olan Aziz Osman, Eyyubi Mısır Sultanı olarak "Melik" unvanı ile Mısır'da idareye başladı.
Fakat özellikle, kardeşi Efdal'a miras edilmiş Şam Emirliği ile baştan problemler çıkmaya başladı. Efdal'a bağlı olduğu kabul edilen Elcezire ve Diyarbakır yöreleri emiri olan amcası Adil bu bağlantıyı kabul etmedi. Zaten bu iki yörenin Selahaddin Eyyubi tarafından idare edilmeye başlamasından önce hüküm süren sülalelerin mensupları da (yani Musul ve civarında Zengiler hanedanından olanlar ve Diyarbakır yöresinde Artuklular) Adil'e ya da Efdal'a bağlı olmayı kabul etmediler. Diğer taraftan bazı tarihçilerin gençliğine, tecrübesizliğine hatta dengesizliğine dayandırdıkları nedenler dolayısıyla, Efdal'ın iyi bir idareci olmadığı ortaya çıktı. Efdal Şam'da emir iken kendi idaresini pekleştirmek hedefi ile babası Selahaddin'e destek sağlayan emir, vezir gibi yüksek devlet memurlarını işlerinden uzaklaştırdı ve yerlerine kendi adamlarını koydu. Bunların başında "Ziyaeddin bin Esir" gelmekteydi ve bu vezirin genç Efdal'ı hükûmet işlerinden uzaklaştırıp sarayında içki ve eğlence hayatına girmesine neden olduğu iddia edilmektedir.[2]
Şam'daki işlerinden atılan idareciler Mısır'a gidip Melik Aziz Osman'a kardeşinin tutumundan şikayetçi oldular ve Aziz Osman'ın Şam'a gidip idareyi ele almasını teşvik ettiler. Mayıs 1194'te Melik Aziz Osman ordusuyla Suriye'ye girip Şam'ı kuşatmaya başladı. Efdal, şehir halkının kendine destek vermeyeceğini anlayınca, amcası olan Adil'den yardım istedi. Adil de, Efdal'ın koruyucusu rolüne girerek, Melik Aziz Osman ile Efdal arasında arabuluculuk yapıp iki kardeş arasında bir anlaşma yapılmasını sağladı ve Malik Aziz Osman tekrar Mısır'a çekildi.
1195'te Melik Aziz Osman yine ordusuyla Suriye'ye kardeşine Efdal'a hücum etmek için sefere koyuldu. Fakat kendini bir arabulucu olarak gören Adil yine iki kardeş arasına girdi. Mısır'dan gelen ordunun komutanları emirleri Malik Aziz Osman'ın emirlerini dinlememek için ordudan ayrılmalarına teşvik etti. Böylece ordusu çok zayıflayan Melik Aziz Osman yine Mısır'a çekildi.[2]
Bu sefer kardeşinin hücum edemeyeceğini ve hatta kendi idaresi altında olan alanları koruyamayacağını anlayan Efdal kendi Suriye ordusuyla Mısır'ı ele geçirmeyi planladı. Fakat Eftal'ın güç kazanmasını istemeyen amcası Adil Eftal'ı bu plandan caydırdı.[2]
Adil bundan sonra Mısır'a geçti ve yeğeni Melik Aziz Osman'in yol göstericisi rolünü aldı. Suriye'de Efdal uygunsuz idaresi ile Şam'daki halkı gittikçe kendinden bezdirmeye başlamıştı. Bunu fırsat bilen Malik Aziz Osman ve amcası Adil, Haziran 1196'da Suriye'ye sefer hazırlıklarına geçtiler ve Mısır ordusu ilerleyip 3 Temmuz 1196'da Şam'ı ele geçirdi. Efdal küçük bir emirlik olan "Şarkhad"'a sürüldü. Orada daha önce sefahatla zamanını geçirmiş olan 26 yaşındaki Efdal, iyice dindarlığa dönüp namaz niyazla günlerini geçirmeye başladı. Melik Aziz Osman tüm Eyyubilerin Sultanı olarak kabul edildi ve amcası Adil ise Şam Emiri olarak göreve geçti. Fakat Eyyubiler devletinin esas iktidar gücü Melik Aziz Osman'ın elinde değildi; iktidar amcası Adil'in eline geçmişti.[2]
Melik Aziz Osman Mısır'da hükümdarlığı sırasında Gize Piramitleri'ni yıkarak taşlarını kendi yaptırdığı binalarda kullanmaya başladı. Bazı tutucu Avrupalı yazarlar onu Piramidleri yıkıp onları ortadan kaldırmayı hedef almakla, ama Piramidlerin çok büyük olduğu için bunda başarı kazanamamakla, itham ederler.[3] Bu arada Mikerinos Piramidi'ne büyük zararlar verdi. Melik Aziz Osman Filistin'deki "Banias" ve "Subaybah" şehirlerinde büyük yapılar yaptığı bilinmektedir ve bunlar günümüze kadar gelmiştir.[4]
Kasım 1198'de Malik Aziz Osman Kahire yakınlarında Piramidler civarında bir sürek avı sırasında ciddi bir attan düşme kazası geçirdi ve 23 Kasım 1198'de öldü. Adil'in Mısır'a gelip sultanlığa el koymasını önlemek icin, yerine Mısır'in ilerigelen idarecileri tarafından oğlu olan Mansur bin Aziz Eyyubliler Mısır Sultanlığı tahtına geçirildi.
Mezarı, sultan olmadan ölmüş olan ağabeyi "Muazzam bin Selahaddin Yusuf"'un türbesindedir.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ a b Ebu Feda (1869) Tarih-ül-muhtasar fi Ahbarı'l-beşer 2 Cilt, İstanbul. Bu kaynağın basit özeti [1] 11 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Foundation for Medieval Genealogy (Ortacağlar Soyağaçları Vakfi" websitesinde bulunmaktadır.
- ^ a b c d e Grousset, Rene (1935) Histoire des Croisades et du royaume franc de Jérusalem (Fransızca)
- ^ Way, The. "Why Western Art Is Unique, and Why Muslim Immigration Threatens It" The Brussels Journal 29 Haziran 2010 <http://www.brusselsjournal.com/node/2128 4 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.>.
- ^ Sharon, Moshe 1999, Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae: CIAP. Leiden: Brill, Print.
- ^ Humphreys, R. Stephen.(1977) From Saladın to the Mongols: the Ayyübids of Damascus, 1193-1260. Albany: State University of New York.
- Fransizca Vikipedia "Malik al-Aziz" maddesi 20 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca)
- İngilizce Vikipedia "Al-Aziz Uthman" maddesi 16 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Ayrıca bakınız
değiştirDış bağlantılar
değiştir- Maalouf, Amin (çev. Ali Berktay), (2006) Arapların Gözünden Haçlı Seferleri, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayınları, ISBN 975-08-1121-6
- Runciman, Steven (çev. Fikret Işıltan) (1992), Haçlı Seferleri Tarihi: III. Cilt - Akkâ Krallığı ve Daha Sonraki Haçlı Seferleri, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayınları ISBN 975-16-0511-3
- Grousset, Rene (1934-1936)Histoire des Croisades et du royaume franc de Jérusalem [2] 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 3 Cilt. Paris: Plon. OCLC 37267632 (Fransızca)
- Eyyubiler Hanedani soyağacı (Fransızca)
- http://www.hukam.net/family.php?fam=20 12 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Arapça)
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Selahaddin Eyyubi |
Eyyubiler Mısır Sultanı 1193-1198 |
Sonra gelen: Mansur bin Aziz |