İp Baskılı Seramik kültürü
İp Baskılı Seramik kültürü[1] (İngilizce: Corded Ware;[2] Almanca: Schnurkeramik; Fransızca: céramique cordée; Felemenkçe: touwbekercultuur), Avrupa'da MÖ 2900 ile 2350 dolaylarında, geç Neolitik dönem, Bakır Çağı ve erken Tunç Çağı'nda var olmuş arkeolojik kültür.[3] İp Baskılı Seramik kültürü, batıda Ren Nehri'nden doğuda Volga Nehri'ne kadar uzanan Kuzey Avrupa, Orta Avrupa ve Doğu Avrupa bölgelerini içine almış geniş bir alanı kapsamaktaydı.[3]
İp Baskılı Seramik kültürü halkının genetik olarak Yamna kültürü halkı ile yakın bir ilişki içinde olduğu ve bunun doğudan Avrupa'nın kalbine büyük bir göçü belgeledeği çeşitli çevrelerce savunulmuştur.[4] İp Baskılı Seramik kültürü, Proto-Cermence ve Proto-Balto-Slav gibi Hint-Avrupa dillerini yaymış olabileceği düşünülmektedir. Kültür ayrıca Proto-Hint-İran dili konuşmuş daha sonraki Sintaşta kültürüyle de genetik bir yakınlık göstermektedir.[5]
Terminoloji
değiştirİp Baskılı Seramik kültürü (Almanca: Schnurkeramik-Kultur, Felemenkçe: touwbekercultuur, Fransızca: ceramique cordée, İngilizce: Corded Ware) ilk kez 1883 yılında Alman arkeolog Friedrich Klopfleisch tarafından tanıtıldı.[6] Seramiklerde bulunmuş ip baskısına benzeyen süslemeler bu ismin verilmesine vesile olmuştur.[6] Bu kültüre ait bir alt kültür olan Tek Mezar kültürü terimi, çeşitli eserler ile çömelmiş pozisyonda gömülmüş bireylere uygulanmış tümülüs mezar geleneklerinden gelir. Kültürün başka bir alt kültürü olan Savaş Baltası kültürü ise, erkek mezarlarında bulunmuş taştan yapılmış savaş baltaları yüzünden bu şekilde isimlendirilmiştir.[6]
Coğrafya
değiştirİp Baskılı Seramik kültürü, günümüzde Almanya, Hollanda, Danimarka, Polonya, Litvanya, Letonya, Estonya, Belarus, Çekya, Avusturya, Macaristan, Slovakya, İsviçre, kuzeybatı Romanya, kuzey Ukrayna ve Rusya’nın Avrupa kesiminin yanı sıra Norveç kıyıları ve İsveç ve Finlandiya’nın güney kısımlarında var olmuştur.[3] Geç Eneolitik/Erken Tunç Çağı'nda, İp Baskılı Seramik kültürü, diğer bozkır kültürleriyle karışarak neredeyse tüm Balkan Yarımadası'nı da kapsamıştır.[7]
Hint-Avrupa dilleri konuşan grupları ile ilişkileri
değiştir
Kökenler
değiştirİp Baskılı Seramik kültürünün kökenleri ve dağılışı, Hint-Avrupalı halkların anayurtlarını araştırırken karşılaşılan ana sorunlarından biridir.[8] Kültürün, önceki kültürlere kıyasla göreceli yerleşim eksikliği nedeniyle Yamna kültürününkine benzer göçebe, pastoral bir ekonomiye sahip olduğu ve bunun sonucunda Hint-Avrupalı bir kavim olduğu düşünülmektedir. Geniş yayılış alanı aynı zamanda Hint-Avrupa dillerinin yayıldığı varsayılan zamanda hızlı bir genişlemeye işaret etmektedir.
Bu nedenden ötürü İp Baskılı Seramik kültürü bir zamanlar ilk at ve tekerlekli araç kullanımı, Hint-Avrupa dillerinin yayılımı ve Hint-Avrupalıların kökenleri ile ilişkilendirilmiştir.[8] Ancak günümüzde Kurgan hipotezi Hint-Avrupa dillerinin kökenlerini ve yayılımını açıklamak için en yaygın kabul edilen öneri olduğu için, bu fikir önemini yitirdi.[9]
Avrupa'daki Hint-Avrupa dillerinin oluşumu
değiştirİp Baskılı Seramik kültürü Avrupa'daki Hint-Avrupa dillerinin Bakır ve Bronz Çağlarda yayılmasında merkezi bir rol oynamıştır.[10][11] Mallory kültürün, Kelt, Cermen, Baltık, Slav ve muhtemelen İtalya'nın Hint-Avrupa dillerinden bazılarının tarih öncesi ortak atası olabileceğini belirtmiştir.[12] Yine de Mallory, Kablolu Gereçlerin Güneydoğu Avrupa'dan türetilen Yunanca, İliryalı, Trakya ve Doğu Italik'i hesaba katamadığını da belirtti.[12] Anthony’ye göre, İp Baskılı Seramik kültürü, Kuzey Avrupa’ya Cermen, Baltık ve Slav dillerini getirmiş olabilir.[13]
Ekonomi
değiştirKültüre ait çok az yerleşim keşfedildiğinden ötürü kültürün sadece göçebelerden oluştuğu düşünülmekteydi. Bununla birlikte, kültüre ait çeşitli yerleşik tarımsal kalıntılar bulunması üzerine bu görüş değişmiştir. Güneydoğu Polonya'da bulunan Bronocice'deki kültüre ait bölgelerde ekmeklik buğday ve arpa izleri de bulunmuştur. Muhtemelen öküzler tarafından çekilmiş tekerlekli taşıtlara ait kanıtlarda bulunmuştur.[8]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ a b c Beckerman, Sandra Mariët (2015). Corded Ware Coastal Communities: Using ceramic analysis to reconstruct third millennium BCE societies in the Netherlands. Leiden: Sidestone Press. 29 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "Beckerman" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Haak, W. (1 Haziran 2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. 522 (207–211). ss. 207-211. arXiv:1502.02783 $2. Bibcode:2015Natur.522..207H. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219 $2. PMID 25731166.
- ^ Allentoft, Morten; Sikora, Martin (2015). "Population genomics of Bronze Age Eurasia". Nature. 522 (7555). ss. 167-172. Bibcode:2015Natur.522..167A. doi:10.1038/nature14507. PMID 26062507. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ a b c Karel Sklenář, Archaeology in Central Europe: The First 500 Years(Leicester: Leicester University Press; New York: St. Martin's Press, 1983), 120.
- ^ Aleksandar Bulatović (Spring–Yaz 2014). "Corded Ware in the Central and Southern Balkans: A Consequence of Cultural Interaction or an Indication of Ethnic Change?". Journal of Indo-European Studies. 42 (1–2). 30 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- ^ a b c Mallory 1997, ss. 127-128.
- ^ Asya Pereltsvaig and Martin Lewis 2015. The Indo-European Controversy: Facts and Fallacies in Historical Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
- ^ Mallory 1999, s. 108; 244-250.
- ^ Anthony 2007, s. 360.
- ^ a b Mallory 1999, s. 108.
- ^ Anthony 2007, s. 367.
Kaynakça
değiştir- Allentoft, Morten E. (11 Haziran 2015). "Population genomics of bronze Age Eurasia". Nature. Cilt 522.
- Anthony, David W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age riders from the Eurasian steppes shaped the modern world. Princeton University Press.
- Gimbutas, Marija (1997). Dexter, Miriam Robbins; Jones-Bley, Karlene (Ed.). The Kurgan culture and the Indo-Europeanization of Europe: Selected articles from 1952 to 1993. Washington, DC: Institute for the Study of Man. ISBN 9780941694568. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.
- Haak, Wolfgang (2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. 522 (7555). ss. 207-211. arXiv:1502.02783 $2. Bibcode:2015Natur.522..207H. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219 $2. PMID 25731166.
- Lazaridis, Iosif; Haak, Wolfgang; Patterson, Nick; Anthony, David; Reich, David (2015). "Supplementary Information 11. Relevance of ancient DNA to the problem of Indo-European language dispersals". Massive migration from the steppe is a source for Indo-European languages in Europe.
- Lindquist, H (1993). Historien om Sverige (İsveççe).
- Mallory, J. P. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. Taylor & Francis. ISBN 978-1884964985. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
- Mallory, J.P. (1999). In Search of the Indo-Europeans (freprint bas.). Thames and Hudson.
- Østmo, Einar (1996). "The Indo-European question: A Norwegian perspective". Huld, Martin E; Jones-Bley, Karlene (Ed.). The Indo-Europeanization of Northern Europe. Journal of Indo-European Studies Monograph. Washington, DC: Institute for the Study of Man. ss. 23-41.
Dış bağlantılar
değiştir- Gibbons, Ann (10 Haziran 2015). "Nomadic herders left a strong genetic mark on Europeans and Asians". Science. AAAS. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2019.