Deli bal
Deli bal, arıların Beyaz ormangülü ve Kafkas ormangülü (Komar - Rhododendron ponticum ve Rhododendron flavum) çiçeklerinden elde ettiği, halk arasında 'bal tutması' denilen olaya (deli bal zehirlemesi) sebep olan arı ürünü. Halk arasında 'tutan bal' da denilir.
Ormangülleri türleri, Türkiye'de Türkiye'de Karadeniz ikliminin görüldüğü yerlerde deniz seviyesinden 0-3000 metre yükseklikte yetişir. Mayıs ayında açan çiçekler yüksek alanlarda yaz süresince açıktır. Dalı, yaprakları, çiçekleride zehirli olan bitkiye halk arasında kuzu katili, dana katili de denilmektedir.[1]
Deli balı alışkın olmayan kişilerin az miktarda tüketmeleri bile sağlık sorunları oluşmasına neden olmaktadır. Avrupa'da doktor gözetiminde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır.[2]
Acı balın içinde yer alan grayanotoksin maddesi zehirlenmeye neden olmaktadır. Belirtileri şunlardır; kalp ritmi bozukluğu, boğazda yanma, deride ve gözde kızarma, bulantı, kusma, ağız ve burunda kaşınma, tükürükte artış, bulanık görme veya geçici körlük, baş ağrısı ve dönmesi, ishal, tansiyon düşüklüğü, bilinç kaybı. Bir kaşık bal tüketilmesiyle genellikle 1-1,5 saat içinde etkileri görülmeye başlanır. Hafif etkiler tıbbi müdahaleye gerek kalmadan 24 saat içinde kendiliğinden geçer.[3]
Kaynatılarak veya uzun süre bekletilerek zehirli etkisi yok olan Deli bal kahverengi renktedir. Deli bal zehirlenmesi, tarihte ilk defa Ksenofon tarafından kaydedilmiştir. Ksenofon, Perslerle girdikleri savaştan dönen 10 bin Yunan askerinin ishal, kusma ve bilinç bulanıklığından şikayetlerini not etmiştir.[1] 10.000 Yunan askerinin zehirlendiği olay, tarihteki ilk kimyasal silahın acı bal olduğunu düşündürmektedir.[4] Ksenofon'a göre, Güney Kolhis Savaşı sırasında deli balı kimyasal silah olarak Yunanlara karşı kullanan toplum Kolhislilerdir.
Halk tıbbında mide ağrısı, bağırsak rahatsızlıklarında şeker ve yüksek tansiyonda kullanılır. Bir çay kaşığından fazla tüketilmemesi tavsiye edilmektedir.[4]
Deli bal zehirlemesi tıbbi müdahale yapılmazsa ölümlere neden olabilmektedir. Deli balın 1983 yılında tibbi olarak tanımlanmasından sonra ölüm vakalarına rastlanmamıştır. Son yıllardaki deli bal zehirlenmelerinin çoğunluğu Türkiye'de görülmektedir.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ a b BAŞGÜL, Dr.Ayda. "Deli Bal Zehirlenmesi". yogunbakimdergisi.org. 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
- ^ "B) İlkbaharda Nektar, Salgı ve Polen Veren Bitkiler" (PDF). Bal Ormanı Eylem Planı. ogm.gov.tr. 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
- ^ YENGİL,Erhan ve ark. "Deli bal ile zehirlenen bir aile: Olgu sunumu" (PDF). 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
- ^ a b "Deli bal hem ilaç hem zehir". hurriyet.com.tr. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2014.
- ^ BÖLÜKBAŞI, Duygu Nur. "Olgular" (PDF). Deli Bal. 10 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2014.