Emeklilik

Emeklilik, hayatlarını çalışarak sürdüren kişilerin yaşlılık dolayısıyla çalışamayacağı varsayılıp planlı bir şekilde çalışmayı bırakmalarıyla başlayan durumlarına verilen isimdir. Bu kimselere emekli veya tekaüt denir.

Hayatlarını sürdürmek için gereken gelir çalışarak kazandıkları maaş yerine emeklilik amacıyla önceden oluşturulmuş fonlar kullanılır. Bu fonlar, içinde hayatlarını geçirdikleri devletler tarafından, çalıştıkları iş yerleri tarafından veya şahısların kendileri tarafından oluşturulmuş olabilir. Bazen her üç türden birçok fon aynı kişinin emekliliğini amaçlar.

Çalışmadan yaşayabilmek için gerekli para emekliye genellikle sürekli bir gelir olarak, bazen yüklü bir ödeme olarak, bazen de bunların bir karışımı olarak ödenecek şekilde düzenlenir.

Emeklilik gelirleri bazen çalışanlardan toplayıp, o sırada emekli olanlara dağıtılarak, bazen her kişinin çalıştığı süre içinde çalışma gelirinin bir kısmıyla biriktirilip emekliliğinde sadece bu kendinden birikenlerden ödenecek şekilde olur.

Kaba hesapla hayatın üçte birinin hayata hazırlık, üçte birinin çalışmak, son üçte birinin de emeklilik olduğunu varsayarsak, emeklilik fonları çok uzun sürede biriktirilip, yine çok uzun sürede eriyeceği, var oldukları sürece güvenilir ve iyi gelir getiren faaliyetlerde kullanılarak ayrıca büyümeleri amaçlanacağı için ekonomik hayatta önemli ve süreklilik sağlayan bir yatırım kaynağıdırlar.

Bu uzun süreli yatırım özelliği ve dolayısıyla faizin faizi faktörünün ağır basması yüzünden kişinin emeklilik fonunun oluşturulması ile ilgili detaylar konusunda erken farkındalığı ve iyi gözetimi, iyi bir emeklilik gelirine ulaşmak bakımından büyük önem taşır.

Emeklilik fonlarının biriktirilmesi ve eritilmesi sürecinde bir sürü öngörülmesi zor etken vardır. Bu süreçteki yükümlülükleri ve riskleri kimlerin hangi sürelerde taşıyacağını, emekli gelirinin hangi süre içinde ne miktarda ödeneceğini belirleyen kanunlar ve sözleşmeler, bu süre içinde, fonların yatırımlarının ne kadar iyi ve verimli idare edildiği, ekonominin ne kadar iyi gittiği, demografinin nasıl bir gelişme gösterdiği (örneğin ortalama yaşam sürelerinin uzaması/kısalması), kuralların, politik seçeneklerin ve hatta faiz oranlarının nasıl ne yönde geliştiği gibi etkenler sonucu çok değiştirebilir. Savaş, afet, pandemi, yeni buluşlar, yeni gelişmelere toplumun ne hızla uyum sağladığı gibi şeyler gelecekteki emekli maaşlarını etkileyebilir.

Tarihi

Yaşlılara ve sakatlanarak artık toplum içindeki işlevini yerine getiremeyenlere bakma eğilimi tarih öncesi zamanlarda, hatta neandertal toplumlarda bile vardı.

Anne babaya saygının birçok din tarafından telkin edilmesi, aile içi iş bölümünde yaşlılara daha söz temelli ve danışma yönü ağır basan görevler düşmesi de çok yaygın olgulardır. "Süt hakkı" gibi kavramlar bir çeşit emeklilik benzeri oluşumdur.

Emekliliğin ilk devlet eliyle kurala bağlanması Augustus döneminde savaşçılara emeklilik şeklinde olmuştur. Roma devletinin bu yüzden fazla yükümlülük altına girmesinin sonunda yıkımına sebep olduğu iddia edilir.

Daha sonra kabile üyelerinin bakımı (8.yüzyıl, Irlanda), gazilerin bakımı (1593, İngiltere), kilise rahiplerinin dul kalan eşlerinin emekliliği (1645, Almanya), öğretmenlerin emekliliği (1667, Almanya), Otto von Bismarck tarafından başlatılan devlet garantili ve her konudaki çalışanları kapsayan yaşlılık ve malüllük sigortası (1889), yaşlılık sigortası (1908, İngiltere) gibi tarihi gelişmeler gelir.

Emeklilik yaşı

Ülke	Erken emeklilik	Normal emeklilik	55–59 arası çalışan	60–64 arası çalışan	65–69 arası çalışan	70 ve üstü çalışan
Avusturya	60 (57)	65 (60)	39%	7%	1%	0%
Belçika	60	65	45%	12%	1%	0%
Kamboçya	50	55	16%	1%	0%	0%
Danimarka	yok	65	77%	35%	9%	3%
Fransa	62*	65*	51%	12%	1%	0%
Almanya	65	67	61%	23%	3%	0%
Yunanistan	58	67	65%	18%	4%	0%
İtalya	57	67	26%	12%	1%	0%
Hollanda	60	65 (67)	53%	22%	3%	0%
Norveç	62	67	74%	33%	7%	1%
İspanya	60**	65**	46%	22%	0%	0%
İsveç	61	65	78%	58%	5%	1%
İsviçre	63 (61), [58]	65 (64)	77%	46%	7%	2%
Tayland	50	60	?	?	?	?
Birleşik Krallık	65	68	69%	40%	10%	2%
ABD	62	67	66%	43%	20%	5%

Ayrıca bakınız

• Malülen emeklilik
• Yaşlılık sigortası