Fatma Seher Erden
Fatma Seher Erden (1888, Erzurum - 2 Temmuz 1955, İstanbul) ya da soyadı kanunundan önceki takma adıyla Kara Fatma, Kurtuluş Savaşı kahramanı kadın askerdir.
| Fatma Seher Erden | |
|---|---|
 Fatma Seher Erden | |
| Lakabı | "Kara Fatma" |
| Doğum | 1888 Erzurum, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 2 Temmuz 1955 (67 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Kulaksız Mezarlığı, İstanbul |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1912-1919) Türkiye (1919-1923) |
| Hizmet yılları | 1919-1922 |
| Rütbesi | Milis Üsteğmen |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı |
| Ödülleri |    |
I. Dünya Savaşı'ndan sonra ülkede işgallerin başlaması üzerine önceleri yakın aile çevresi, akrabaları, köylüleri ile küçük savunma çeteleri kurdu; daha sonra çetesiyle düzenli orduya katıldı.[1] İstiklal Savaşı'nda üç sene hizmet etti ve 300 kişilik bir müfrezeyi yönetti. Yaya ve atlı olarak silah ve cephane yükleri ile cepheden cepheye gitti. İzmit'in düşman işgalinden kurtuluşunda rol oynadı; ardından I. ve II. İnönü Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde çarpıştı. İstiklâl Madalyası sahibidir.
Yaşamı
değiştir
1888'de doğdu. Kayıtlarla doğrulanmamış olmakla birlikte doğum yerinin Erzurum olduğu düşünülür.[1] Erzurum'un Ergemansur köyünden (bugünkü Çayköy) İbrahim Yahya'nın kızıdır. Nüfus kayıtlarında adı "Mahi" olarak geçer ancak kendisi ve çevresi "Fatma" adını kullanmıştır.[1]
"Derviş" lakaplı Subay Ahmet Bey ile evlendi. Edirne'de görev yapan eşi ile Balkan Savaşları'nda yer aldı. I. Dünya Savaşı'nda eşi Kafkas Cephesi'ne giderken Edirne'de kaldı. Kendi ailesinden on civarında kadını örgütleyerek Edirne'de çarpıştı. Eşi Binbaşı Ahmet Bey'in Sarıkamış'ta can verdiği haberini aldıktan sonra eşinin memleketi Van'a gitti. Erzurum Kongresi sırasında kardeşi Mehmet Çavuş'la birlikte teşkilat için 100-150 kişi topladı.
Mustafa Kemal ile görüşmesi
değiştirTrabzon'da yayımlanan İstikbal gazetesine 1922'de anlattıklarına göre; Sivas Kongresi devam ederken Mustafa Kemal'le bizzat görüşebilmek için Sivas'a gitti ve Kara lakabını, gözü karalığından ötürü bizzat Mustafa Kemal bu görüşme sırasında kendisine verdi.[2]
Kurtuluş Savaşı
değiştirMilis Müfreze Komutanı olarak onbaşı rütbesiyle Batı cephesinde görevlendirildi ve aldığı talimat üzerine İstanbul'a giderek Topkapılı Pir Mehmet ve Laz Tahsin ile birlikte on beş kişilik bir çete kurdu. Birlikte İzmit'e giderek çeteyi genişlettiler. Van'dan gelen kardeşi de 150 kişilik çetesiyle kendilerine katıldı. Zamanla emrinde 700 erkek, 43 kadından oluşan bir birlik doğdu. Bu birlik ile Rum ve Ermeni çeteleri ve eşkıyalarla savaştı. İzmit'in düşmanlardan kurtarıldığı 28 Haziran 1921'e kadar İzmit'te kaldı.
İzmit cephesinden sonra İznik cephesinde görev aldı. 300 kişiyi aşkın birliği ile I. İnönü Muharebesi, II. İnönü Muharebesi, Sakarya Meydan Muharebesi ile Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde çarpıştı. Teğmen rütbesini Sakarya Savaşı sonrasında aldı. Hatıralarında aktardığına göre Ankara'da Rusya Sefaretinin düzenlediği 1 Mayıs 1922'deki Bahar Bayramı kutlamalarına davet edilmiş olan Kara Fatma, Semyon Aralov'un bulunduğu bu kutlamada düzenlenen silah atma yarışmasında birinci gelmişti. Bunun üzerine davetlilerden Mustafa Kemal Paşa kendisine hem gümüş bir sigara tabakası hediye etmiş hem de rütbesini teğmenliğe (mülazim-i evvel) yükseltmiştir.[1] Kara Fatma, yurt dışı basının da ilgisini çekmiş; teğmenliğe yükselmesi "Orduda Savaşan Türk Kadını Teğmenliğe Yükseldi" (Fighting Turkish Woman made Lieutenant in Army) başlığıyla New York Times gazetesine haber olmuştur.[3]
Büyük Taarruz'un ilk günlerinde General Trikupis'in birliğine esir düştüyse de, kaçarak yeniden müfrezesinin başına geçti; Büyük Taaruz'un zaferle sonuçlanmasının ardından müfrezesiyle Bursa'ya geçerek Bursa'nın Yunan işgalinden kurtuluşunda rol oynadı. Mudanya Ateşkes Antlaşması'ndan sonra Erzurum'a döndü.
Savaştan sonra
değiştirFatma Seher Hanım, onbaşılık rütbesiyle başladığı askerlikten üsteğmen rütbesi ile emekli oldu. Emekli maaşını Kızılay'a bağışladı. İzmir İktisat Kongresi'nde İzmir delegelerinden birisi olarak yer aldı.[4]
Kendisi ile birlikte savaşa katılan ve bir çatışmada elini kaybeden ve aklî dengesi bozulan yeğeni küçük Fatma ile onun çocuklarını sahiplendi. İstanbul'da yaşamakta iken tanınmış gazeteci Mekki Sait Esen kendisini buldu. Sait Esen'in kendisiyle yaptığı röportaj, 1933 yılında Yedi Gün dergisinde yayımlandı.
1944 yılında anılarını yayımladı. Geçim sıkıntısı çeken Fatma Seher Hanım, geçimini sağlamak için anılarını yayımladığını "Muhterem Vatandaşlarım" başlıklı paragraf ile açıkladı.[1] Aynı yıl, kendisine maaş bağlanarak yardım edilmesi için Baş Vekalet'e bir dilekçe ile başvurduysa da yanıt alamadı.[2] 1950'de Kadın Gazetesi'ne ihtiyaç içinde olduğu haberinin yayımlanması üzerine yardım listeleri açıldığı, zamanın İstanbul Belediye Başkanı Lütfi Kırdar'ın girişimi ile defterdarlıkta bir iş verildiği ve Belediye bütçesinden düzenli yardım yapıldığı, 1946 Ankara gazetelerinden öğrenilmektedir.
1954 yılı başlarında ise yaşı ilerlediği için çalışamayan ve bakacak kimsesi bulunmayan Kara Fatma, zor durumda kaldı. Kendisi ile karşılaştığında fakirlik ve çaresizliğini gören Kars mebusu Tezer Taşkıran ve Rize mebusu Yusuf İzzet Akçal'ın 1954 yılında verdikleri önerge ile TBMM, Kara Fatma için 170 lira aylık tahsis etti.
Geçirdiği hastalık üzerine 21 Haziran 1955'te Darülaceze'nin hastane bölümüne yatırılan Fatma Seher Hanım, 11 gün sonra kalp yetmezliği nedeniyle 2 Temmuz 1955'te Darülaceze'de 67 yaşında öldü ve Kasımpaşa'daki Kulaksız Mezarlığı na defnedildi.
Ayrıca bakınız
değiştirPopüler kültür
değiştirTRT 1'de yayınlanan Kurtuluş isimli dizide kendisini Füsun Demirel canlandırmıştır.
Kanal D'de yayınlanan Vatanım Sensin isimli dizide Demet Evgar canlandırmıştır.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e Bektaş, İlknur (Eylül 2013). Kara Fatma. İstanbul: Timaş Yayınları. ISBN 978-605-08-1188-9.
- ^ a b Aktaş, Akın. "Sosyal Yardımlar Bağlamında "Nene Hatun-Kara Fatma" Analizi". Tarih ve Günce dergisi, Sayı 6, 30 Ocak 2020. 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2020.
- ^ "Fighting Turkish Woman Made Lieutenant in Army, New York Times Arşiv, 23 Nisan 1922". 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
- ^ Tunçkol, Mehmet. "Kara Fatma Mudurnu'da" (PDF). Mudurnulular Derneği, Sayı 3. 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020.
- ^ "Vatanım Sensin'de 'Kara Fatma' fırtınası!". Gazete Vatan. 10 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2022.
Dış bağlantılar
değiştir- Kara Fatma” kitabının yazarı İlknur Bektaş'la Kara Fatma hakkında söyleşi, Cumhuriyet Kadınları Derneği 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kara Fatma” kitabının yazarı İlknur Bektaş'la Kara Fatma hakkında söyleşi, CNNTurk, 11.11.2019 12 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Araştırmacı Yazar İlknur Bektaş anlatıyor: Üsteğmen Kara Fatma'nın mücadelesi, NTV 1 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TGRT Haber Kara Fatma'nın Kitabı ve hayatının anlatıldığı program 7 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kara Fatma hakkında İlknur Bektaş söyleşi TRT Haber, 3 Temmuz 2018
- Kara Fatma'nın Hikayesi Gün Yüzüne Çıktı, Bolu'nun Sesi 16 Eylül 2013 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yeşil Gözlü Bu Kadını Herkes Erkek Olarak Tanımış, Timeturk.com 5 Eylül 2013 6 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.