Fritz Haber
Fritz Haber (d. 9 Aralık 1868, Breslau, Almanya - ö. 29 Ocak 1934, Basel, İsviçre) Alman kimyager. 1918 yılında Nobel Kimya Ödülü'nü kazanmıştır. I. Dünya Savaşı süresince klor ve diğer zehirli gazları geliştirme ve dağıtımı konusundaki çalışmaları nedeniyle "kimyasal savaşın babası" olarak da tanımlanır.
Fritz Haber | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 9 Aralık 1868 Breslau, Almanya |
| Ölüm | 29 Ocak 1934 (65 yaşında) Basel, İsviçre |
| Milliyet | Almanya |
| Eğitim | Heidelberg Üniversitesi, Berlin Humboldt Üniversitesi Berlin Teknik Üniversitesi |
| Ödüller |  Nobel Kimya Ödülü (1918) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Fiziksel kimya |
| Çalıştığı kurumlar | İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü Karlsruhe Üniversitesi |
| Doktora danışmanı | Robert Bunsen |
Haber'in eşi Clara Immerwahr da kimya üzerine doktora yapmıştır. Immerwahr, Haber'in zehirli gazlar konusundaki çalışmalarına karşıydı ve II. Ypres Muharebesi'nde klorun ilk başarılı kullanımına yanıt olarak bahçelerinde intihar etmiştir.[1]
Haber, Max Born ile birlikte, iyonik bir katı maddenin kafes enerjisini değerlendirmek için Born-Haber siklusu yöntemini geliştirmiştir. Haber MDMA'yı ilk sentezleyen kişi olarak da bazı yerlerde anılsa da, bu bilgi doğru değildir.[2][3]
Yahudi bir anne babanın çocuğu olarak Breslau, Almanya'da (günümüzde Wrocław, Polonya) doğmuştur.[4] Annesi doğumda ölmüştür. 1886'dan 1891'e kadar Robert Bunsen'in yanında Heidelberg Üniversitesi'nde, A. W. Hofmann'ın grubunda Berlin Üniversitesi'nde (günümüzde Berlin Humboldt Üniversitesi) ve Carl Liebermann'ın yanında Technical College of Charlottenburg'da (günümüzde Technical University of Berlin) çalıştı. 1901'de Clara Immerwahr ile evlendi ve oğulları Hermann 1902'de doğdu. Akademik kariyerine başlamadan önce babasının kimyasal işinde ve Zürih'te Georg Lunge ile İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü'nde çalıştı.
1933'te Nazileri desteklemesine rağmen Haber İngiltere'ye göç etmek zorunda kaldı ve burada bir süre Cambridge Üniversitesi'nde çalıştı. Fritz Haber, 1934'te İsviçre'nin Basel kentinde eşinin yanında aile kasasında gömüldüğü yerde öldü.[5]
Kaynakça
değiştir- ^ Hobbes, Nicholas (2003). Essential Militaria. Atlantic Books. ISBN 978-1-84354-229-2.
- ^ "...MDMA was actually first synthesized by Fritz Haber in 1892..." Ask Erowid. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Benzenhöfer, U. ve Passie, T. (2006): Zur Frühgeschichte von Ecstasy. In: Der Nervenarzt. Bd. 77, S. 95-99. PMID 16397805 PDF 18 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ http://www.nobel.se/chemistry/laureates/1918/haber-bio.html 4 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fritz Haber'in Nobel sayfasındaki biyografisi
- ^ "Фриц Габер: ученый из Вроцлава, создавший искусственные удобрения и удушающий газ иприт - iwroclaw.com" (Rusça). 10 Kasım 2022. 30 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022.
Konuyla ilgili yayınlar
değiştir- Daniel Charles, Master mind: The Rise and Fall of Fritz Haber, the Nobel Laureate Who Launched the Age of Chemical Warfare (New York: Ecco, 2005), ISBN 0-06-056272-2.
- Dietrich Stoltzenberg, Fritz Haber: Chemist, Nobel Laureate, German, Jew: A Biography (Chemical Heritage Foundation, 2005), ISBN 0-941901-24-6.
- Vaclav Smil, Enriching the Earth: Fritz Haber, Carl Bosch, and the Transformation of World Food Production (2001) ISBN 0-262-19449-X
- Thomas Hager, The Alchemy of Air: A Jewish Genius, a Doomed Tycoon, and the Scientific Discovery That Fed the World but Fueled the Rise of Hitler (2008) ISBN 978-0-307-35178-4.
Dış bağlantılar
değiştir- Nobel e-Museum - Fritz Haber Biyografisi4 Aralık 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- HABER - Fritz Haber hakkında biyografik bir film 16 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fritz Haber'in yaşamından fotoğraflar2 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fritz Haber'in kısa bir biyografisi, yazan Bretislav Friedrich 3 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Encyclopedia Britannica: Nobel Prizes - Fritz Haber 22 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fritz Haber. "The Synthesis of Ammonia from its Elements", Nobel Lecture, 2 Haziran 1920 26 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.