Giyim

Giyim, vücudun bir kısmını veya tamamını kapsayan her türlü kıyafet ve aksesuar. Giyim kuşamın en önemli ve muhtemelen en eski işlevi, vücudu doğa şartlarından korumasıdır. Hava koşullarından korumasının yanı sıra, spor ve yemek yapmak gibi tehlikeli faaliyetler sırasında deri ile çevre arasında bariyer görevi görerek güvenliği artırır. Ayrıca vücuda hijyenik bir bariyer sağlayarak vücuda toksinlerin ve mikropların girişini sınırlandırır. Giyim kuşamın en önemli işlevlerinden biri de kişinin stilini, zevklerini ve modayı yansıtmasıdır. Her halka ve ülkeye ait ulusal giyimler mevcuttur.

Giyim, sosyal ve kültürel hayatta önemli bir rol oynar. Örneğin bir üniforma, polis veya asker tarafından giyildiğinde devletin otoritesini temsil eder, üniforma aynı zamanda bir grubu, takımı veya politik kişiyi de temsil edebilir. Birçok toplumda giysiler, bir insanın; alçak gönüllülük, din, cinsiyet ve sosyal statü gibi özelliklerini belirtir.

Tarihçe

Tarih boyunca, pek çok farklı malzeme kıyafet ve aksesuar yapımında kullanılmıştır. Bu malzemeler, deriden kürke, ketenden ipeğe kadar geniş bir yelpazeye yayılır. Son araştırmalar insanların 650.000 senedir giyimden faydalanmakta olduğunu göstermektedir.^[1]

Aksesuar

Giyilmek yerine taşınan (cüzdan vs.), vücudun sadece bir kısmına takılıp kolayca çıkarılabilen (atkı, fular vs.), sadece süs amaçlı takılan (mücevherat vs.) veya sağlık amaçlı kullanılan (gözlük vs.) nesneler kıyafet olarak değil, aksesuar olarak tanımlanır.^{[kaynak belirtilmeli]}

İşlevleri

Giyimin en önemli özelliklerinden biri de onu giyen kişiyi rahat tutmaktır. Sıcak iklimlerde giyim, güneş yanığı veya rüzgardan korurken, soğuk iklimlerde hipotermiyi önlemesi sebebiyle giyimin önemi çok daha fazladır. Barınaklar genellikle bir insanın giyim ihtiyacını düşürür. Örneğin kış aylarında sıcak bir eve girilirken (özellikle eve giren kişi orada kalıyorsa) palto, bere, eldivenler, ayakkabılar, çoraplar ve öteki yapay katmanlar çıkarılır. Benzer olarak giyim, mevsimlere ve iklimlere göre değişir. Bu yüzden sıcak iklim ve mevsimlerde soğuk olanlarınkine nazaran daha ince ve daha az giysi katmanı kullanılır.

Giyim, doğal ortamda oluşabilecek sıyrıklardan ve kesiklerden insanı korur. Giysiler; yağmur, kar, rüzgâr ve diğer hava koşulları, bunların yanı sıra güneş gibi doğa şartlarından korunmayı sağlar. Giysiler aynı zamanda iş veya spor gibi faaliyetler boyunca risk seviyesini düşürür. Bazı giysiler; böcekler, zararlı kimyasallar, silahlar ve yıpratıcı maddeler gibi belirli tehlikelerden korunma amaçlı giyilir. Diğer taraftan giysiler, bir ortamı onu giyen insandan koruma görevi de görebilir. Örneğin: Hastalarını ve kendisini enfeksiyon riskinden korumak için ameliyat önlüğü giyen doktorlar.

İnsanlar, çevresel tehlikelerden korunmak amacıyla giyim dalında büyük bir yaratıcılık örneği göstermişlerdir. Örneğin: uzay giysileri, havalandırmalı giysiler, zırhlar, dalış kıyafetleri, mayolar, arıcı giysileri, motosiklet giysileri, fosforlu giysiler ve diğer koruyucu giysiler. Koruma amaçlı giysiler modadan uzak olmak zorunda değildir. Emniyet odaklı giysiler aynı zamanda modaya uygun tasarlanabilir.

Kültürel yönleri

Cinsiyet farkı

Eski Amerikan dış işleri bakanı Condoleezza Rice ile Türk Cumhurbaşkanı Abdullah Gül el sıkışıyorlar. İkisi de batı tarzı iş giysileri giyiyor.

Çoğu kültürde erkekler ve kadınlar, giyimdeki cinsiyet farkından dolayı farklı türde giysiler giyerler. Bu farklar tarzda, renkte ve dokumada yer alır.

Batılı toplumlarda, etekler, tuvaletler ve topuklu ayakkabılar genellikle kadın giyiminde görünürken, kravatlar ise genellikle erkek giyiminde görünür. Eski zamanlarda pantolon, erkeklere özel bir giyim eşyasıyken, günümüz batı dünyasında her iki cinse de uygundur. Erkek giysileri genellikle daha pratiktir (böylece çeşitli şartlar altında işlevlerini koruyabilecektir) ama kadın giysileri giyim tarzı bakımından daha geniş bir yelpazeye sahiptir. Erkeklerin halka açık yerlerde genellikle göğsü açık dolaşmasına genellikle izin verilir. Bir kadının erkek giysileri giymesi genellikle uygundur ancak tam tersi olağandışı görülür.

Bazı kültürlerde, erkeklerin ve kadınların ne giyeceğini dini kurallar belirler. İslam dininde kadınların tesettürlü ve gösterişsiz giyinmesi gerekir. "Gösterişsiz" giysilerin niteliği Müslüman toplumlar arasında değişir; ancak bu toplumların hepsinde kadın vücudunun, erkeklerinkinden daha fazla örtünmesi gerektiği kabul edilir. Müslüman kadınların kapalılık seviyesi başörtüsünden burkaya kadar değişkenlik gösterir.

Erkekler, özellikle tören gibi durumlarda, toga ve kilt gibi erkek eteği giyebilirler. Bu tür giysiler daha eski zamanlarda erkekler tarafından günlük hayatta da giyilirdi. Kadın giysileri, erkek giysilerine göre, daha cazibeli görünür. Bununla ilgili olarak modern toplumlardaki kadınlar; makyaj, mücevherat ve renkli giysiler gibi cezbeden öğeleri kullanma eğilimindedirler.^[2] Ancak daha tutucu ve gelenekçi toplumlardaki kadınlar, erkeklerin bakışlarından korunmak için kapalı ve gösterişsiz giysiler giyerler.

Sosyal statü

Alim Han'ın zenginliğini, mevkisini ve gücünü, bulunduğu topluma gösteren gösterişli cübbesi

Giyim bazı toplumlarda, sosyal statüyü veya kademeyi gösterir. Örneğin, Antik Roma'da sadece senatörlerin mor şeritli giysi giymesine izin verilirdi. Yerli havaili kabilelerde sadece yüksek rütbeli kabile şeflerinin tüyden pelerin ve palaoa veya oyulmuş balina dişi takmasına izin verilirdi. Eski Hindistan'daki, Travankor Krallığı yönetimi altındaki Kerala'da; kast sistemine göre alt seviyede olan kadınlar, vücutlarının belüstü kısımlarını örtebilmek için vergi ödemek zorundaydılar. Çin'de, cumhuriyet öncesi zamanlarda sadece Çin imparatoru sarı renkte giysi giyebilirdi. Tarihte, insanların neler giyebileceğini belirleyen yazısız ahlak kurallarının birçok örneği vardır. Bu tür yazısız kuralları olmayan modern toplumlarda; sadece zenginlerin veya mevki sahiplerinin alabileceği nadir veya lüks eşyalar sosyal statüyü belirler. Ayrıca, çevre baskısı da giysi tercihini etkiler.

Din

Bir Budist Japon rahibin meditasyon sırasında giydiği giysi ve taktığı aksesuarlar

Dinî giyim, meslekî giyimin daha özel bir modeli olarak kabul edilebilir. Bazen sadece dinî bir ritüel sırasında giyilir, bazen de özel dinî bir mevkiyi sembolize etmek amacıyla her gün giyilir. Örneğin Jainistler, dini ritüelleri sırasında dikişsiz kumaş parçaları giyerler. Kumaş parçaları, Jainistlerin görevlerine olan sadakâtlerini temsil eder^{[kaynak belirtilmeli]}. Sihistler dinlerinin bir parçası olarak başlarına sarık takarlar. Satanistler ise inançlarının bir parçası olarak siyah giymeyi tercih ederler^{[kaynak belirtilmeli]}.

Hinduizm, Sihizm, Budizm ve Jainizm gibi doğu dinlerinde dinî bir giysinin temiz olması büyük önem taşır, çünkü bu giysilerin saflığı ve berraklığı temsil ettiğine inanılır. Giyim, İncil'deki pek çok bölümde göze çarpar. İncil'de giyimle ilgili en çok göze çarpan noktalar: Adem ve Havva'nın hikâyesi (Cinsel organlarını kapatan yapraklar. Ayrıca bu Kur'an'da geçmektedir), Yusuf'un pelerini, Yahuda ve Tamar, Mordeçay ve Ester. Ayrıca sinagogda görev yapan rahiplerin, o rahiplere özel giysileri bulunur. Musevîlikte ağıt yapmak için bu giysilerin üst kısımları parçalanır. Bu parçalama ritüeli, Yakup'un oğlu Yusuf'un öldüğünü duyup yas tutmasına dayanır.^[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ John Travis (23 Ağustos 2003). "The naked truth? Lice hint at a recent origin of clothing" (^{[ölü/kırık bağlantı]} – ^{Scholar search}). 164 (8). Science News. s. 118. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2010.
^ "The Pursuit of Attention, 2000". 12 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2010.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2010.

[1] John Travis (23 Ağustos 2003). "The naked truth? Lice hint at a recent origin of clothing" (^{[ölü/kırık bağlantı]} – ^{Scholar search}). 164 (8). Science News. s. 118. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2010.

[2] "The Pursuit of Attention, 2000". 12 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2010.

[3] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2010.

[1]

[2]

[3]